Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
AsL 201. Anima hura edertzea Mariak añ ziñez eta benaz bere kontura artu zuen, non [...], bere biziera ederra
zala bide, Santuen erroldean jarria izatea merezitu zuen. Arr May 150s. Bere bizimodu galdu galgarria utzi, eta
ontzeari ziñez eta benaz berealatik eman zitzaion. Ib. 53.
(s. XX) Txit menaz nere utsegiteak ezagutzen ditut. Kortazar Serm 410. Gure aizkolariok, aoa zabaldu gabe,
osoro benaz, patxada onean, [...] jarri ziran tente zuaitz gañean, beren lan ikusgarria asteko aginduaren zai. Ag
G 102. Begira dezagun nola maitatzen duan aurrak aurtxoa: [...]; begira nola gizon zarrak: buruz, benaz, otz
samarrean. Ib. 290. Etzaitezte nizaz txuliatu; adi zadazute benaz. Ib. 225. Lur ikara ta gertatu ziranak ikustean
bildurrez jarri ziran, esanez, benaz ta ziñez Jaungoikoaren Semea zala au. Inza Azalp 50. Santa Cruzek ere
badirudi egiz eta benaz menderatu naiean zegoala Lizarragari. Or SCruz 110. Nere galdera mamitsu bati /
erantzun diozu benaz, / erantzun alai danik ederren / egi-egizko baietzaz. EA OlBe 40. Euskal-maitasun au
benaz txalogarri da, baño erriari gerok ixten badizkiogu ateak, euskal-elertia geronek ilko degu. Etxde AlosT 9.
Benaz, agi denez beren eguzki gun-emallea galduta, zertako biziko ez dakitela dautza erdi-illunean. Txill Let 27.
Otoitzean benaz artzen diran kristau zintzoek kezkarik aundiena au dute. Or QA 135. Izango dugu beta, eta
gogoa ez da faltako, analisi sakonetan astiro eta benaz murgiltzeko. MEIG VI 135.
Seriamente, formalmente, con seriedad. Orra nola gure Txomiñek euskal-oiturak beti goratzen dituan:
batzutan parre samurrez, bestetan benaz ta bizkorki. Lh Itzald II 117. Lenengoz antzeztu zan "Eskonduko al
naz", / Gero "Meza barria", egoki ta benaz. Enb 196. Benaz eta erdi betozkoz egoan Tutulu, azeri zaarraren
antza, artean galdurik ez ebalako. Erkiag BatB 32.
2. "Benaz egon (V-m), estar con cuidado, apurado" A.
- BENAZKO (Lar, Añ, Dv, A Apend). Verdadero, serio, sincero. "Real, ingenuo" Lar y Añ. "Benazkoa (J.
Etcheb) [?], volontaire. Benazkoa edo ziñezkoa" Dv. "Benazko, serio, formal (Lariz)" A Apend. v. BENETAKO.
Bihotza bekatuz zikindua dadukanak ezin iduki dezake, Jainkoak nai duen guzia egiteko, benazko edo ziñezko
gogorik. Mb JBDev 6. Konsidera dezazula ziñez ta maiz Kristau Dotrinaren gañean, memoriaz artuarekin
aspertu gabe, baizik erreflexio benazkoak egiñaz. "Seria reflexión". Lariz pról. Bizitza ontzeko asmoa (benazkoa
eta osoa danean) eragillea da. AA I 125. Asmo au benazkoa, eta osoa bada. Ib. 124. Zenbateraño gure Aitalenaren
biotzeko amoriua Elizarentzat zan aundia ta benazkua. Bv AsL 201s. Ain ziran egokiak Franziskoren
itzak, ain benazkuak, indartsuak eta guziez gañ ain zan aundia Franziskoren itzaren eztitasuna. Ib. 217.
Rozinante arrigarri zegoan irudikatua, ain luze ta zuzen, [...], ain gallurruts, ain benazko idor-eriduna,
Rozinante izena zein jakin ta egokitasunarekin jarri zion agirian erakusten zuala (Quijote IX). "Tan ético
confirmado". Anab RIEV 1928, 610. Zenbaki bidez jartzen dittugun zenbait itzen azalpideak eztira sarritan itz
oien benazko esanaiak, ipuiaren ariari dagozkion irudikorrak (figurados) baizik. Etxde AlosT 12n.
Edanda ez egoan. Aren itzak benazko ta ganora andizko ziran. Erkiag Arran 62. Evoluzioaren ta bere gurpil
guztien jakintza osoa ta betea bageneki ere, Nola orren jakiñean egongo giñake bakar-bakarrik, [...], baiña
atzenengo zergatiaz, benazko zergatiaz, tutik ere ez genuke jakingo. Vill Jaink 62.
Serio, formal, grave. Bitartean ari da jo ta jo danbolin / irrizko ta benazko eresi onekin. "Entre formal y
cómica". Or Eus 20. Ontatik du biotzondo ain nabaria, ez gaindizkoa, ez belaxka; gizaki benazkoarena baino.
"No desbordada y blandengue, sino grave y varonil". In Or BM 22. Benazko eliz-gizon bekozko-ilunek ondu
dituztenez gero gehienbat euskal liburuak arimen onerako, ez da miragarri adarren lekukotasunak ez maizegi
agertzea. MEIG I 212.
- BEN-BENAZ. (Forma con reduplicación intens.). Ben-benaz euren zaindariaren / Sorkun-egun deuna
ospatziarren, / [...], / Danak batera / Duaz autortu ta jaunartzera, / Gure asaba zarren antzera. Enb 87.
benaza. "(V-ple), banqueta" A.
benazki (H, A), menazki (H). De veras, seriamente, sinceramente. "Benazki, benaz, benetan, de veras" It Fab
voc. "Benazki, vraiment, sérieusement" H. "(G), de veras, seriamente" A (que cita a Jauregui e Iturriaga). v.
benaz, benki. Begiratu zion Jerusalengo Uriari, negar ta negar egiten zebala benazki. Jauregui 238.
Oraindik galdu bage eta osorik zintzoro gordea arkitzen da karta bat [...], esaten ziolarik menazki, ezen, bere
anaia ondraduak idurikatu zitzala eginpide guztietan. Izt C 464. Biaramunean seme nagusien biak txit benazki
itzegin zioten, txaldankeri ura bertan bera ta beingoan laga zezala larderiatuz. A. Iturrioz EG 1956 (5-6), 23.
Con seriedad, gravemente. Guztiak ojuka dabiltzala, gure olagizonok, ixill ta benazki, beren txamarrak
kendu dituzte. Ag EEs 1917, 202.
1 benda (V-gip; Lar, Añ, H). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Venda. "Bande, bandage" H s.v. banda. "Fedia
iduritzen dabe, begixetan bendia dabela" Etxba Eib. v. 3 banda. Zeñak eukan tafetaezko benda bategaz
begiak itsirik. Lazarraga 1154v. Fraiska, berotu egizu laster ura, ekarri egizu gero terreña bat; presta egizuz
benda ta sangrija txaplataak. Mg PAb 76.
2 benda. "Bendea. Errotariek bere bearren truke ba, amar kilo eroan ezkero ioteko ba berak kilo bat kentzea
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
793