Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
oi-du zoro ozena; / udâk, aragikoia; / udazkenak, bena. "La primavera tiene una risa alocada y ruidosa;
voluptuosa el estío; triste el otoño". Ldi BB 154. [Euskel-egunkaria] ongi ordaindutako gizonek egiña; berriez,
lan benez ta arin-alaiez --parriduriak aztu-gabe-- naroki ornitua. Ldi IL 70. Gu txapel baten aurrean
belaunikatu? Gizon men eta agurgarrien lepotik ixeka egin nai al du, edo? Goen Y 1934, 102. Etzerizkion eskasa
suitzat Lopategiko Agustini. Mutil bena, zintzoa ta langillea. TAg Uzt 216. Arritzekoa da gure morroia dan
bezelako gizon benak, ezer geiago gabe, iñor jotzea. Ib. 193. Oroi naiz Jainko bezala barnean zauzkadena. /
Zurekin biotzik biotz eingo dut otoitz bena. "Una seria oración". Or Poem 539. Lehen mintzatua olerkari bat zen,
haren mintzo lilitsutik ageri zenez, baina beste guziak gizon hotzagoak, benagoak ziren. Mde Pr 134 (cf. nota del
ed.: "bena, seriosa"). Eskualde hortan baditugu Padraig O Conaire, kondaira humoredunak idatzi dituena, [...],
bai eta lan benagoak ere. Ib. 245. Gero mendi barrena / on guzizkora daramaz; t'urean / poz benaz ditu urezta, /
Artzai ta bazka batean / ta zori ona dan mai betean. "Ya en la vena del gozo fiel las baña". Gazt MusIx 89. Mai
baten inguruan giñan zortzi bat adiskide; denok, gizakume, [...] eta denok tipula baiño benagoak eta Aita Santua
baiño katolikoagoak. NEtx LBB 119. Begiratua ben-ilun [...], hizketan hasten da. "Grave la mirada". MEIG IX
134 (en colab. con NEtx).
2. (Lar, Añ). (Sust.). Seriedad; cosa seria. "Veras, benak, zinak, ziñak. Lat. Seria, orum" Lar (v. tbn. en Añ).
Ainbeste aize ta zorakeriren atzetik, ainbeste bena, goibeltasun da trumoiren ondorean etorri bear eban ekatxak.
Ag Kr 175, que emplea la forma con -a constitutiva.
3. (Uso adv.). Seriamente; severamente. "Lengo gurasoak gaur baiño askotaz menago azi eroezan euren
umeak; eta gero beste atzerik izaten eben onek (V-m), los padres de otros tiempos educaban a sus hijos con más
seriedad que hoy" A. Errezau zan errosariyua guztizko ben eta ondo. Zelai guztia eguan familiaz bete-beterik.
Kk Ab II 40.
- BENAZ, BENAZKO. v. benaz.
- BEN-BEN. (Forma con reduplicación intens.). Oin danetan yabilk dantza gurea, / ben-benari, be, eder
yakok barrea. Laux in Onaind MEOE 659.
(Pred.). Erreskadan jarten dira, ta ben-ben, gauza andiren bat egiten baliñardube lez asten dira. Kk Ab I
60. Bigurtzen yako Bertolda ben-ben eta badiñotso. Otx 64. Auzoko gixon batek ittandu eutson bein, ta berak
ben-ben erantzun eutson: --Nik be bixi bear dodalako. Zidorra Euzk 1930, 359. Jakintsuak betaurrekoak bere
lekuan jarri bitza, ben ben, Willi parrez asten dalarik. Lab SuEm 198.
- BEN-BENETIK. "Men menetik daki berba egiten (V-m), sabe hablar con toda formalidad" A.
- BENETAN, BENETAKO. v. benetan.
bena. 1. Vena, inspiración poética. Zein dodan buruan bena liberala / edozein kantaeta trobatzeko.
Lazarraga (B) 1193rb.
2. (AN-ilzarb ap. Bon-Ond 139). Vena, vaso sanguíneo.
bena. v. baina.
benadats. "Adiantum, benadatsária, benadatsa, benadats belhárra" Urt I 168.
benadatsari. "Adiantum, benadatsária, benadatsa, benadats belhárra" Urt I 168.
benafartar, benabartar. Bajo-navarro. v. baxenabartar. Gu Espainiari eratxikiak edo lotuak izanikan ere,
Benafartarrak, Garazikoak gira, muga egileen gainetik. Zub 57. Lapurtar, benabartar, ziberotar aberatsak
baitabiltza hainitz aldiz herritik urrun. JE Ber 43.
benai. "Intención" Lar.
- BENAIKO. "Intencional" Lar.
benaiar. "Intencional" Lar.
benaiarkiro. "Intencionalmente" Lar.
benaibiur. "Intención segunda" Lar.
benaikoro. "Intencionalmente" Lar.
benaita. "Intendencia" Lar.
- BENAITA NAGUSI. "Superintendencia" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
791