Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berdin, / Pinkardatua, eta buztana luzea, / Modest bekokia, humilla portea. "Il est velouté comme nous". Gy
219.
(Referido a la voz). Hemen ginuen Jean Iholdy (kantoria). Partida denboran bere boz legun balusatua
adiarazi du. Herr 4-9-1958 (ap. DRA).
2 belustu (V-gip). "Belústu, belúsketan, ponerse deslucidas para presentar, v. gr., las manzanas con los
magullamientos, etc." Iz ArOñ 176.
belute. "Demora, tardanza, beranza, belutea" Lar.
belutetu. "Demorar, tardar, beranzatu, berantu, belutetu" Lar.
1 belutu (V-gip ap. Etxba Eib; Lar, Añ, H). v. berandutu. 1. (Con aux. trans. o intrans.). Hacerse tarde. "(Se
hace) tarde, berantzen, berandutzen du, belutzen dau" Lar ( H). "(Se hace) tarde: (c.) berandutzen da; (V)
belututen da" Añ. "Belutu eiñ jatan atzo, zuen etxera agertzeko" Etxba Eib. Darda gañian erabilli daruadaz
ardao saltzallak belutu edo ondo gautu artian daukeezanian etxe barruban nekezaliak. Mg PAb 44. Belutu jaku
bidian, baña oraindiño etzirian nire emazte, ume ta otseiñak oera juango. Ib. 91. Belutuko jaku orretan, ta dei
egitera nuako Praiskari. Ib. 69. Dazau Konfesoriak, pekatubaren iturrija daguala sartutian tabernan bera
legezko lagunakaz; an belutu ta doiala bideetan zabuka, albo alboka. Mg CO 220. Zerbait belutu zanean, joan
zirean okela, ogi, ardao ta abarregaz zugatz baten azpira, lauretakoa artutera. Echta Jos 43. Adirazo eutsien
kalekoei diruak gertu ipiñi biar ebezala [...], ta asko belutu barik, laster asiko zala diru-banandutia. Kk Ab I
120. Aupa, mutillak! Urten jokora, belutu baño lenago. Enb 68. Guk be euskera maite badogu / ez da sekula
galduko; / itxartu eta jagi gaitezan / belutu baiño lenago. BEnb NereA 94.
2. (V-gip ap. Etxba Eib; Lar, Añ, H). (Con aux. trans. o intrans.). Tardar, retrasarse. "Tardar, beran, berandu,
belutu, con las terminaciones de el neutro, v. g. yo tardo, tardas, berantzen naiz, zera, belutzen naiz; y tbn. de el
activo berantzen det, dezu, &" Lar. "Tardar" Añ. "Belutzea. Tarder; être en retard. Belutzen naz, id. belutzen dot,
je suis en retard, je tarde" H. "Belutu, vb. reflex. Retardarse. Batari eta bestiari aitzen, belutu naiz" Etxba Eib.
Zizirikua ezo-ezo (bustitta) eguan-eta, asko belutu zan suba artuten. Altuna 85. Ez du ainitz belutuko [= 'no
permanecerá aquí'], zure biraoak entzutean, beldurraren berri badu beintzat. Zait Sof 65. Itundu gaitezen
erabakia artzeko: ezpaikaude belutzeko garaian, alegiñak egiteko ereti erosoenean baño. Ib. 13.
3. (Con aux. trans.). "Retardar, diferir, berandu, berandutu, belutu, y las terminaciones del activo [= aux.
trans.]; luzatu, geratu, atzeratu" Lar (v. tbn. en Añ). "Retardar, diferir" y "dilatar" Añ.
2 belutu. Apesadumbrar, entristecer. Cf. belun (2). Onetxek arras belutu ninduan. "Causóme esto mucha
pesadumbre" (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 608 (AIr ib. 598 biotz min andia artu nuen).
belutxo, belutxu. 1. (Dim. de belu). Un poco tarde. Juana Marik eta senarrak, usmau eben, Martin noizikbeñean,
goizean-goizetik ardiak basora eroan da gero, belutxo etorten zala etxera. Echta Jos 38. Belutxo egin
jat geure autuetan, da banoa arin-arin etxera. Ib. 133. --Orain meza nagusira noa, eta belutxo izango ote dan
beldur naiz. --Ez; garai onean zoaz. Urruz Zer 96. Porteu az, mutil, belutxu baña! Enb 191.
2. (Lar, Añ (V)). Breve tardanza. "Mórula, detención breve" Lar y Añ.
- BELUTXOAGO. Un poco más tarde. Ezekian ordu atantxe edo belutxuago Talara ioan bear izaten ebanik.
A BeinB 86. Besteak baino belutxuago eldu nintzen eskolara. A BGuzur 124. Ainbat ariñen ezkondu adi, eta
belutxoago damutuko az. EgutAr 17-1-1959 (ap. DRA).
belutze (Lar, H). "Retardación, berantza, berantzea, berandutzea, belutzea" Lar. "Rétard" H.
beluze (Lar, Lcq 171 y 172, Añ, H). "Heno" Lar y Añ. "(Deschampsia flexuosa), heno común" Lcq 171.
"(Holcus lanatus), heno blanco" Ib. 172. "Beluzea, (V, G), foin (de belar-bedar luzea, herbe longue, par
opposition au regain, herbe courte)" H. v. BELAR LUZE. Bada gizona guztiya beluzea da, ta aren gloriya
guztiya beluzearen gloriya bezala eroriko da. Echve Imit II 7, 2.
beluzi. v. biluzi.
beluzko. v. belusko.
beluztegi. "Henil, beluztegia" Lar. "Fenil" H. v. belartegi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
784