Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
belun (V-gip, G-goi). Ref.: A Apend; Iz ArOñ; JMB At. 1. "Oscuro, moreno" A Apend. "Belun-a, matasia
ondo zuritzen eztanean: illuna. Belunak urten daue (las ropas en la colada); urun beluna" Iz ArOñ. "Negruzco,
moreno" JMB At.
2. Triste, sombrío. Irriyario zana nabari zait belun. / Norantz zoazte arin gaztaroko amets / ta ainara bularzuri?
Zuek gabe ezin ets! / Zelaian lorerik ez eta biotza illun. Zait Gold 41.
- BELUN-BELUN. (Con reduplicación intens.). "Bélun-bélun, zuri ederra eztana" Iz ArOñ. "Belun-belun dago,
morado (de un golpe)" Iz UrrAnz.
beluna. "Beluna (BN-baig), lambin [= 'remolón']" Lh.
belundu (V-gip, G-goi; A DBols). Ref.: A Apend; Iz ArOñ. 1. (Vb.). "Goia belundu dau, se ha oscurecido el
cielo" A Apend s.v. belun. "De belun. Belundu, beluniketan" Iz ArOñ.
2. (Sust.). Moradura, esquimosis. "Belundu bat atera zaio besoan, kolpea artutako lekuan" (G-goi).
belunka. "Belúnka bat, un poco oscuro" Iz ArOñ s.v. belun.
beluntza (Lar, Añ (V) A, H). "Tardanza" Lar, Añ y A. "Rétard" H.
belur. v. belus.
beluri (G-to ap. A). Pálido. "Color pasado, pálido" A. Oroitzen al zera Leon, osabaren eriotzea biotzbarruragino
sartua zuelarik, zein beluri ta zurbil, zein biozmindun ta atsekabetsu egun oso artan gekusen? A
Ardi 100. Zenbat, zenbat apainduri / gorrixka, zenbat beluri! Gand Elorri 47.
beluritasun. Palidez. Kendu alde batera beluritasun ta maskal antzak, ta odol-margoa ta ardau kolorea
agirian ipini...! Erkiag Arran 35.
beluritu. 1. Ennegrecer, pintar de negro. Jezabel, [...], begiak beluriturik eta burua ederki apaindurik, leio
batean jarri zan, Jehuri begira. "Depinxit oculos suos stibio" (4 Reg 9, 30). Lard 247 (Dv fardaz thindatu, Ol,
BiblE margotu, Ker koloretu).
2. "Eguzkia beluritu zaigu, se nos ha palidecido el sol" A s.v. beluri.
belus (L, BN, S; Hb ap. Lh, Dv, H), balus (S; Hb ap. Lh, H), belos (SP, Hb ap. Lh), belur (H). Ref.: Lh (balus,
belus); Lrq /balús!/. 1. (Sust.). Terciopelo. "Belosa, velours" SP. "Belos muxtatua, velours moucheté" Ib. v.
belueta. Ugatz gogor, lar-xuri, / Leunez balus' iduri. 'Ressemblent, tant ils sont lisses, au velours'. O Po 37.
Istupa lokharria / edo bela haria / oinen zantzu hautsi, / eta hankan behera / belos galza zaharra, / lerratu
behiti, / tirri, tirri, tirri. (Ustaritz, 1844). DRA. Ezkontzako bideak, legun eta garbi; / Urrundik begiratuz, du
belus iduri. Dr. Larralde CancB I 3, 39 (en la vers. de Eskual 6-11-1908, 2 (que cita DRA), bolus iduri, sin duda
errata). Huna Aztia, xapel belusezko gora bat buruan, soin guzia izar urhezko batzuz ihaurria. Barb Sup 87.
Balusezko zaragolla eta kasabet llabürñieki bezti. J. B. Mazéris GH 1933, 302. Ez ahal zinuen prezio hortan zeta
edo balusa pretenitzen. Egunaria 16-11-1957 (ap. DRA). Zuk ere, Mattin, erraiten tuzu / gaur arras gauza
konfusak, / zure erranak ifrentzua're / badu nola balusak. Xa EzinB 119.
2. +belusa. (Adj.). De terciopelo, aterciopelado. Gizon ttipi bat, luze bezain zabala, barrika bat iduri,
beheretik dituelarik bi bota belusa. Prop 1897, 17. Bazen makiñu ausarki (feidiain) zunbait aztaletaranoko
xamarrekin, zaragoilla balusak belhain-bürietara. Eskual 12-6-1908 (ap. DRA).
- BELUSPEAN. Gathu famatu bat hau zen [...]: / belusapean sarthua / Gizen, yori, maltsatua. "Bien fourré".
Gy 234.
belusatu. v. 1 belustu.
belusko (V-ple), beluzko (V-ple). "Belusko (V-ple), beransko (BN, S), tardecito" A Morf 310. "Beluzko,
tardecito (V-ple)" A Apend.
belustatu, balustatu. (Part. en función de adj.). Aterciopelado. Ekarkizue beraz ene arropa ederrenak,
soineko xuri pintxarkatua, xapin dixtirant balustatuak. Etcheb MGaric 228.
1 belustu, belusatu, balusatu. (Part. en función de adj.). Aterciopelado. Belusatua da [gathua] gu bezala
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
783