Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
2. Negrura. Cf. belzkeria. Behin hurbildu gintzaizkion / Egiaren zokoari, / leize ilun ta beltzari. / Han
behean omen dago / Egiaren presondegi. / Beltzeriaz izurrituak / ginen geldi. Azurm HitzB 61.
beltz-erre. Carbonizar(se). Il ze; ta ortzi ta biramonean ikusi zute arren obia beltz-errerik kea zeriola
(228). LE-Ir.
beltzezka, beltxexka, beltzexka, baltzezka (V), baltzizka (V-m-gip, baltzika V-arr-oroz-ple; Zam Voc),
beltzixka (V-gip), baltzixka (V-gip), beltzizka (V-gip). Ref.: A (baltzika); A Morf 322 (baltzezka); Iz ArOñ
(baltzeskia); Etxba Eib (baltzizka); Elexp Berg (beltzixka). Negruzco; oscuro; moreno. "Baltzezka o baltzizka
(V), belzka (R), negruzco" A Morf 322. "Baltzeskia, negruzco; baltzískia, baltziska bat, id" Iz ArOñ. "Negruzco.
Artia arbolian orrixa, berde-baltzizkia, la hoja de la encina es verde oscura" Etxba Eib. v. belxka, beltzaran.
Ardantegi askotan, neu lodituteko egiñiko naste baltzizka bat salduten da. A Txirrist 14. Ez, ezegik edan
pattarrik / gorputz baltziskadun umia! "Pequeño niño de cuerpo moreno". Laux AB 91. Odei zuri bat --itzal
baltziskaz-- / bedar eze-gain bai samur dabil! "Con su sombra morena". Ib. 74. Giusepparen matrail beltzezkak
arrillu-kolorea artu zuten. NEtx Antz 148. Landa orlegian, / zugaitzen billoixa, / laiño baju zuri / t'euri geldiari,
/ zuzen ta baltzixka. 'La desnudez negruzca / y tiesa de los árboles'. Gand Elorri 196s. Elorri-ondo ta izar itxura /
emon nai izan deutsagu: / Arri baltzixkak elorri-arantz, / zurixkak izar-errañu. Ib. 58. Mutiko potxolo ta
beltzexka batek. LMuj BideG 120.
beltzezkatu, baltzizkatu. Oscurecer. v. beltzezkotu. O zeiñ zuria agertzen ziñan / Goixetan egan jasua, /
Edur moltsua mendi gañean / Itxirik baltzizkatua. AB AmaE 59. Eguzkiaren berotasunak / Gaukaz añ
baltzizkaturik, / Nok esango dau ez gagozala / Azalez gaztelarturik? Ib. 30.
beltzezko, baltzezko (A), baltzisko (V-gip ap. Iz ArOñ). "Negruzco" A e Iz ArOñ.
beltzezkotu, baltzezkotu. Ennegrecer. v. beltzezkatu. Amuek lengoen ordez barriek asmeu neuzan,
atunetako birrari edo firu sendoak baltzezkotu neuk eragin notsiezan. A BGuzur 130.
beltzika, baltzika (V-oroz-arr-ple ap. A). "Negruzco" A.
beltzil (Lar, Añ). Enero. "Enero, beltzilla, urtarrilla" Lar. "Enero: (V) urtarilla; (G) ilbeltza, beltzilla; (en
Guecho) Ilulla" Añ. v. ilbeltz, urtarril. Jardinzaien festa Donostiyan, Beltzillaren ogei ta bederatzigarren
egunean, milla zortzi eun da emezortzigarren urtean. Echag 59. Anton Kaiku... Aurkeztatuba lenbiziko aldiz
Donostiko Biltoki Lenendikoan olagara aundiyarekin, Beltzillaren 25an, 1882 garren urtean. In Sor Gabon 10.
Diciembre. "Abendu-a, (G), abendo-a, el mes de Diciembre. Sin. lotazill-a (V, L), ilbeltz-a (G, L), ilbaltz-a
(V), beltzil-a (L)" VocCB A (que sin embargo traduce "enero") Abendoari erraiten diote han hemenka
neguila, lotazila, beltzila edo hotzaroa. GAlm 1951, 8.
beltzilun. v. BELTZ ILUN.
beltzinola. "Testimonio falso, pensakallua, belzinola" Lar.
beltzinolari. "Testimoñero, testimoniero, belzinolaria" Lar.
beltz-itsustu. Ponerse negro y feo. Ezperen naiz deabruaren potrokoa, infernuko marka ta tintareki beltzitsustua
(177). LE-Ir.
beltzitu. v. belztu.
beltzizka. v. beltzezka.
beltzondo. Casi negro. Bi gizon beltz edo beltzondo zetozen, galtzak eta txamarrakin jantziak. Anab Aprika
57.
beltzun. Morado. Oial beltzun, gorri ta odolkara, liño ta auntz-illea. 'Hyacintum et purpuram, coccumque
bis tinctum'. Ol Ex 25, 4 (Dv moredin, Bibl purpura urdin).
- BELTXUN. (Forma con palat. expresiva). Moreno. Ez esker gaizto neri, / nizaizulako beltxun; / so egidazu,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
778