Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beltx eragiteko, Leon belzten ahal, IBk beltz bihur).
beltzarka. "Negruzco (Darric)" DRA.
beltzarre, betzarre (Lar). "Amulatado, betzarrea, kolore illunekoa. Lat. Fusci coloris" Lar. Para betz-, cf.
betzigo, betziztu, etc. v. beltzaran.
- BELTXARRE. "Trigueño, color, garikolorea, beltxarrea, beltxarana" Lar. "Zahonado" Ib. "Belxare [sic]
(Hb), brun, qui tire sur le noir" Lh.
beltzarretu, betzarretu. "Betzarretu, amulatarse" Lar DVC 181.
beltzarrun. v. giltzurrin.
beltzatu (BN-arb, S; belzatu G, B, L, S, R; VocBN, Dv (BN), H, T-L). Ref.: A (belzatu); Lrq; Gte Erd 199. v.
belztu. 1. Ennegrecer(se); oscurecer(se). "Belzatu, noircir" VocBN. "Rendre noir" Lrq. "Noircir" T-L s.v. noir.
"Eguzkiak ez nau beltzatzen (BN-arb)" Gte Erd 199. v. belztu; cf. gorribeltzatu. Hala nola suiak igaraiten
den lekhu orotan señale uzten baitu egoiten den denboraren arabera, eta erratzen eztitien gauzak beltzatzen
berere baititu. AR 362. Khedarrez eta inkhatzez arropak, zamaia, begithartia eta beste tresna güziak beltzatürik.
J. B. Mazéris GH 1933, 303. Kurrinka hori hauteman orduko Joanesek ohetik jauzi egiten du eta kanporat
joaiten. Aspaldian ikasia zuen kurrinka horrek zer erran nahi zuen... Zerua beltzatzen ari da. JEtchep 48.
Emaiten du geihenik bere indarra landarearen gorputzari (azotak) zango eta ostoeri, edertzen eta beltzatzen
dituela. Gatxitegi Laborantza 23. Kez beltzaturik ere ez izan axola, / sukaldeko solasen guardian dagola. Xa
Odol 21.
2. (L, BN-baig ap. A; H (BN), T-L; belzatu Foix ap. Lh). Difamar, calumniar. "Belzatu (S, Foix), diffamer" Lh.
"Calomnier" T-L s.v. noir. Errazue nitaz Jaunaren eta haren Kristoren aitzinean, heian hartu dudanez
nihoren idia edo astoa; heian nihor beltzatu dudan. "Si quempiam calumniatus sum". Dv 1 Sam 12, 3. Arroek ez
nazate beltzatu. "Non calumnientur mihi superbi". Or Aitork 301. Bethi ari girade, batzu bertzen kontra. / Elgar
ezin beltzatuz edo nundik tronpa. Etcham Herr 28-1-1960, 4. Ondikotz etsaiak jadanik etzauden lo, eta gezurrez
beltzatu zuten Iñaki. Ardoy SFran 137.
3. Entristecer(se), ensombrecer(se). Itsuskeri orrek oso beltzaturik utzi yun Naparroa. Ez al din au ipernu
beltza? Or QA 85.
- BELTXATU (S, Sal). Ref.: A; Lrq. Ennegrecer. "Ennegrecer, teñir de negro. Beltxatu dun (Sal), se ha teñido"
A. Guziak lumaz larmendu bear banitu, orrialderik geienak beltxatu bearko nituke. Or QA 174.
beltzatxo. "Moreno, beztxo, baztxoa, beltzatxoa, baltzatxoa" Lar. v. belztxo.
beltzatzaile, beltzazale (S ap. Lrq). Difamador, calumniador. v. beltzaile. Gure beltzatzale ausartak biziki
gibela dira... Ardoy Herr 20-6-1963, 4. Iñakiren beltzatzaileek beharko zutela egun batez ohartu "luzatzea" ez
dela "ahanztea". Ardoy SFran 289. Ez du behin ere ahantzi Frantsesek Frantsesen beltza[t]zaile zonbeitek
ahantzi dutena. Ib. 205.
- BELTXATZAILE (beltxazale S ap. Lrq). "Qui rend noir" Lrq.
beltzeko (V-gip), baltzeko (V-gip), baltziko (V-gip). 1. (Sust.). "En el juego de cartas, "al punto" sobre todo,
los que valen un solo punto. Onek dittuk kartak: iru beltzeko" Elexp Berg. "Beltzekua besteik eztot ikusten" Ib.
2. baltziko (V-gip). (Adj.). "Negruzco" Iz ArOñ.
beltzerako, baltzerako (V-gip). "Baltzerako. Adj., moreno. An baserrixan, danak ziran baltzerakuak" Etxba Eib.
v. beltzaran.
beltzeran. v. beltzaran.
beltzerantz, baltzerantz. "-Antz [graduativo diminutivo] (V, G), se oye en gaziantz, algo salado, baltzerantz,
beltzerantz, moreno" A Morf 287. v. beltzaran.
beltzeria (Foix ap. Lh), beltzeia. 1. Grupo de los personajes negros de la mascarada suletina. "Gueuserie dans
une mascarade" Lh. Cf. beltz (II, 9). Prefosta buhame jaunari eta beltzeriari beharko die eman drago bat. J.
B. Mazéris GH 1933, 300. Beltzeia oro buhame jaunaren esküpian izana gatik, mikalet arraio hunen edertzeko
da. Ib. 304.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 777
mende.