Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Erd 277. v. GORRIAK IKUSI. Oso abaildua dago, latzak eta beltzak ikusten bizi da errukarriau. A Ardi 99s.
Inglaterrarengandik, beltzak eta gorriak ikusi bear izan ditu. Ldi IL 167. Ok beltzak ikusi bearrak ziren,
gizajoak. Izeta DirG 95. Igo-aurretik edo ondotik, gorriak eta beltzak nola ikusi izan zituzten. Berron Kijote 169.
- BELTZAK PASATU. Sufrir desgracias, pasar apuros. "Orrek pasa ditu beltzak (G-azp-goi)" Gte Erd 277 s.v.
sufritu.
- BELTZA PASATU (-au V-arr-gip). Suceder una desgracia. "Beltza pasau, uste eztako bat edo ezbehar bat
gertatu. Beltza pasau jatan atzo plaian. Etxosten ba erropa guztiak arrapau..." Elexp Berg. "Baltza pasau da (Varr-gip)"
Gte Erd 285. Cf. BELTZAK PASATU.
- BELTZAREN BELTZ. Oscuridad grande. Esku muturrez garbitu du eskui-aldeko kristal bat. Kanpoa,
erensugearen aoa da, beltzaren beltzak sakondua. NEtx LBB 107.
- BELTZAREN BELTZAZ. De tan negro. Eztabe agiri ez begi, ez betulerik baltzaren baltzaz. Mg PAb 124.
- BELTZA SAKATU. "Baltza sakatu (V-m), engañar a uno" A.
- BELTZ-BELAR. "Escrofularia nudosa, beltza-belarra [sic]" Labayru Hist 474. v. BELAR BELTZ.
- BELTZ-BELTZ (Hb ap. Lh; bel-beltz V-gip; bal-baltz V-gip). Ref.: Iz ArOñ (balbaltzak); Elexp Berg (belbeltz).
"Beltz-beltz (Hb), tout noir" Lh. "Balbaltzak, muy negros" Iz ArOñ. "Bel-beltz, muy negro" Elexp Berg.
"Bel-beltz zeuan zerua" Ib. Asentuak beltz-beltzak daude, zokho guziak herrautsez eta amaraunez betheak. Dv
Lab 213. Bazuen ahoaren eskuineko xokhoan pipa motz bat beltz-beltza. Elzb PAd 7. Soinean zituen galtzak eta
bizkarrean zinzilika zuen maripulisa oihal beltz ederrezkoak ziren [...]; barneko seda leguna, dir-dir-dir egiten
zuena, hura ere beltz-beltza. Ib. 4. Zaku hura, bel-beltza zuen kanpoz bainan xuri barnez. Prop 1894, 267. Zapi
aundi bat beltz-beltza, berriz, / ontzi-gañean. Jaukol Biozk 36. Illargijaren Mendijetako Bakalduna, baltz-baltza
da. Altuna 22. Bixar andi baltz-baltza ebana. Kk Ab II 98. Arbolen ostoak bel-beltzak ageri. Anab Poli 105.
Bar-ean bi gizon bel-beltzak zeuden zerbitzari. Anab Aprika 30.
Tremendo, muy trágico. Dana gorri-gorri eta baltz-baltz. Dana negarra, sua, odola eta eriotza. Alzola
Atalak 64.
Muy cerrado. Oihan bel-beltz batean. Prop 1903, 28.
- BELTZ-BELTZA. (Estar, etc.) muy negro, muy oscuro. Hanbateki belz belza, hotz hotza, itzala bezala,
dago gizona mundu hontan. Tt Onsa 103. Hertzeak beltz beltza egin arteraino. Elsb Fram 148. Hedoi itsusi
batzu / airean dabiltza; / Laster dute zerua / ezartzen beltz beltza. Zby RIEV 1908, 771. Behin, lau urtheko haur
bat erori zen putzu baterat eta han itho; hain ongi itho, non, uretik athera zutenean, beltz-beltza baitzen eta
osoki hoztua. Jnn SBi 73. Han zauden dotzena bat haur gazte, [...], Igandeko egun hura guzia xeminei garbitzen
iraganik beltz-beltza eginak. Arb Igand 84. Karriketan koka ahala, ikus ahala urrun, beltz beltza oro; lurra ez
ageri. HU Zez 159. Iturri batzuetarik ura bero-beroa eta beltz-beltza heldu da. Ib. 16. Bi orenetako ikus zitazken
hiru erregebideak beltz beltza gizonez estaliak. JE Bur 24. Eta, athorra-mahunkas, bulhar batzu gaitzak athorra
hartarik beltz beltza ageri. Barb Sup 148. Españolek eliza bi aldiz errerik, beltz beltza egin da eta beltz beltza
egon. Barb Leg 126. Ordu berean zerua ilhuntzen hasi zunan, beltz beltza jartzen. JEtchep 44. Ene axala xuri
dago ta / honen barnea beltz-beltza. Xa EzinB 86.
Muy triste, muy sombrío. Athera nintzen beraz tribunaletik eta joan etxerat gogoa bel-beltza. Prop 1893,
179.
- BELTZ BEZTI. "Beltz bezti, vêtu de noir" Dv. Cf. ejs. de beltzez bezti-, beltzez jantzi s.v. BELTZEZ.
- BELTZEAN. a) A oscuras. Haren aldian pixtu xiribitak, bere argi goibelaz illunpian utziz gelako inguruak,
beltzian zauzkan gizona eta hango gauzak. Atheka 89.
b) "Beltzean (R-uzt), azken beltzean (BN-lab, R), a la fuerza, a falta de cosa mejor, en último caso" A. v.
AZKEN BELTZEAN. Zuzenki diardun irian sartu, lurralde ontako ekandu gurenak ostikopetu, opa duzuna
arrapatu ta beltzean daramazu. Zait Sof 133. Orain ere berriz diotsut. Neskatx ok len-bai-len ona ekarri,
beltzean eta zure olde gabe, lurralde ontako bizilagun izan nai ezpaduzu. Ib. 133. Ez al duzu esango sari onez?
Esatea daukadezu, beltzean. Ib. 90.
- BELTZEZ. (Vestir, pintar, etc.) de negro. "Baltzez (Vc) (vestirse) de negro" A. Eliza beraz ezta belzez
estalzen, ez eta ülhünki ari kantatzen, lürreko honen galzia gatik? Bp II 128. Beltzez janzi zan zerua, lurra
dardaraz zebillen eta arriak auts biurtzen ziran. AA I 521. Bordagain beztitzen du beltzez kasta-gotak. Hb Esk
136. Galaad-tar guziak beltzez janzita. Lard 182. Atharratzeko zeñiak berak arrapikatzen; / Hanko jente
gazteriak beltzez beztitzen. ChantP 286. Ez da betiko ordu txar areen gomutgarria, / Estaldu daizun baltzez
arpegi orren argia. AB AmaE 442. Itxaropenak illten diranean arimea baltzez jantzirik gelditu oi da. Ag Kr 163.
Gizon azkar, masal, beltzez jantzi bat an zan. A Ardi 107. Ildakoaren emaztea bide zan, baltzez yantzia. Or
Tormes 87. Ortzia dakust baltzez jantzija, / Lotsaz iñeska euzkija. Enb 134. [Burdinazko plaka xuri] huntan
beltzez thindaturik herriaren bi izenak. JE Ber 38. Jauregiko guztijai be baltzez jantzi erazo eutsen. Otx 93.
Beltzez jantzi da zearo itxasaldetik zeru-muga. TAg Uzt 130. Garai batean aingerurikan / ola etzan jazten
beltzez. Uzt Auspoa 67, 106. Aizea suak eta kheak aldika gorriz argitua, aldika beltzez ilhundua. Osk Kurl 123.
Ango lagunak baltzez jantzita dagoz. Erkiag BatB 168. Il da bertsolaria, / erriko kantari, / basarri ingurua
/beltzez da estali. NEtx LBB 374. Gauaz [zentozten zuek], eliz-atorra-jantzian, zuziak piztu-ta, errezuan, beltzez
estaliak. Berron Kijote 211.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
773