Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
nuzpait Haritxabaleten kanberala. Hasi zen han xokuen ikertzen. Bazakian botillaa barne hartan zela eta haatik
etzian edireiten. Ib. 21. Handik badoa Plaza del Mercado-rat. Harritua eta loriatua zen bere begiez ikusten
zuenaz. Dena yendez mukurru, marruma bat edatzen zen barne guzian. Zub 70. Yauregiko yateko gela gaitza
zen. [...] Holako barne haundiaren berotzeko negian, ze sugaiak behar zituzten erre? Ib. 82. Huna hemen, barne
ttiki pullit bat --eskuineko athea erakusten diola--. Barb Sup 157. Manuel! ene asto bat ez duk fortunaz hire
barne horietan gelditua, sotoan, edo bederen pegar zonbeiten aintzinean? Ib. 73. Aztiak bi urhats gibelerat egin
ondoan, thu egiten du barne hartako lau alderdietara. Ib. 88. Barne handi apal bat da sakristia. JE Ber 64.
Barne hau, jauregiko belhartegia edo sabaia zen. Ib. 60. Nola ez baitzuten oraino etxe guzia ikusia, abiatzen
dire, barne bat mia, bertzea mia. "Pièce". Barb Leg 131. Ereman zuten biek jateko-barne handi batetarat. Ib.
135. Laminek ba omen zuten egoitza bat, Senperen, Utsaleko zubiaren azpian. Bainan, nahi bezenbat
behaturikan ere, nehork ez omen zuen deus jakiten ahal barne hartako berririk. "Retraite". Ib. 22. Bidez-bide
baderamate etxe handi batetarat. Barne nasai batean, mahain luze bat. Lf Murtuts 48. Azken-azken moldeko
ostatuetarik bat eta bertzea, beren barne eta baratze xoragarriekin! Zerb Azk 26. Denboraz dorre hortan egiten
ziren herriko buruzagien bilkurak, Azkaindarrek egungo egunean oraino baldarra deitzen duten barnean. Ib. 16.
Bide erditan bakarrik gelditu zirelarik [treineko] barne berean, elheketa hasi ziren. JEtchep 80. Bi familiak, ez
badira bederen beren barnetan hetsirik egoiten, ments batzu bezala, elgarren sudur pean bizi dira. Ib. 46.
Haurrak trixte ziren. Peiok etzakien kanpoa nola zen, bere barne ilhunean. Ib. 21. Ba, hiru barnetan ezarriak
ditugu, elgarrekin ez diten gurutza. Larz Senper 56. Alegia "Iguzkiaren Seme" bat bezala zaukaten barnean,
jendeen begietarik urrun, barne batetik besterat eri bat bezala airean zeramatela. "Pièce". Ardoy SFran 234s.
[Jauregiak] barneak berdin zabal zituzken. Ib. 34. Gero, jo eskolarat hamar orenak artio. Eta nolako barnean!
Ez, orai bezala dena argi, gurikeria eta girgileria, bainan barne ilun bat mahain eta alkirik gabe. "Salle". Ib. 87.
5. Zona del piso del frontón, de unos cinco metros de ancho y situada junto al frontis. Cf. infra (V). Barne
edo zokhotan / dagon gazteari / Trufa egin dezogun / zeren den hoin nagi. Zby RIEV 1908, 94. Zolakoek harat
igorri guziak behar dituzte paso-marraz hunat itzuli ahalaz xaxa egiteko gisan... errebot barneraino itzulian han
baratzen bada, kintze dute. Ib. 88. Errebotaren joa / doha urrunera. / Paso aldekoak du / bihurtzen barnera, /
Ahalaz xaxa edo / kintze egitera. Ib. 93. Baitira [zizka] hetarik zenbeit gogorragoak bertzeak baino, biziagoak,
pilota urrunago heltzen dutenak. Sahetseko harrasiak, berriz, zeiharka izanez, nola igortzen duen ukaldia
barnerat, gehienetan ona gertatzen baita! JE Bur 28.
II (Posposición). 1. (Dv, H). (Tras sintagma nominal en caso absoluto). Incluido(s), inclusive. "Zaldiak barne,
baditu ehun azienda buru" Dv. "Baiona ingurua, Hiriburu barne, l'alentour de Bayonne, Hiriburu y inclus" H. v.
BERA BARNEAN; cf. BARNE IZAN, BARNE EMAN, BARNE HARTU. Bada alafede hor zertaz trufa;
zuek eta ni barne, irri-egingarri baita, zoin laster asetzen giren solasik arinenez ala pizuenez. HU Zez 144. Ez
bakarrik eskuaran, bainan edo zoin mintzaitan ere, frantsesa barne. Ib. 188. Orduan oraiko zenatorrez bertzerik
ginuke nausi Catalogne barne. HU Aurp 180. Ez dakit, zu eta ni eta gure idurikoak oro eta zeru lurrak barne,
nolako kara zuen Munduak lehenbizikorik. JE Bur 42. Etxeko oilo guziak, xitoak barne, hiltzen ari zitzaizkola.
Barb Sup 79. Aintzineko guziak, Kattalin barne. Ib. 115. Uritar gañekoenak --neskatx apañak barne-- dira ikusle
sutsu. Ldi IL 46. Jauregiko muthilak barne, hogoi-ta bereratzi ditun guziak! Lf Murtuts 44. Nola bethi begiratu
zituzten egin-ahala herriko intresak, zubisaria barne. Ib. 23. Lurrak partitu zituen Israeleko leinu edo gizalde
guzien artean, bakhotxari bere zathia, Ephraim eta Manasse Josepen semeak barne. Zerb IxtS 44. Eliza etzuten
inharrosi baizik enperadore herratsuenek, Neron famatua bera barne. Ib. 99. Badakigu hameka aldiz Xabatek
garaitu dituela bere denborako pilotari handienak, Bixente Beltza, Coutelier, Mattiu eta Betti barne. Zerb Azk
112. Bazkariak eta afariak prezio berean: 800 libera arin... arnoa eta kafea barne. Herr 18-5-1961 (ap. DRA).
Zer erran Agustintiarrez, Malebranche barne? Lf in Zait Plat XIV. Solas jarraikia [...], edergailutzat zonbait
iduripen eta hegalkada barne. Ib. XV. Ezen Arberu guzia, Aiherra eta Isturitze barne, Nafarrako zen eta da.
Ardoy SFran 39s. Bertzea frango ere hasten zen haren inguruan, haren seme zonbait ere barne. Xa Odol 41.
Falta diren egun, aste eta hilabeteen kontaketa, gehigarriak eta ken-beharrak barne. MEIG IX 95. Zenbait
jende, ni ere barne, saiatu da. MEIG VI 112.
2. (Tras inesivo o adv. de lugar). Dentro de. v. barna. Errumako jaunik aberatsenak obra hortan barne
sarthu zituen; jo zuen eta ideki heien bihotzetako athea. Laph 237. Lehenik hartan sartzen dire, bozkatze
berezirik egin gabe, "Conseil municipal" delakoan barne direlako 80 hek. Holetan hek bi kontseiluetan barne
dire, behin batekotzat izendatuz geroz. HU Zez 90. Ele on bat zor diotegu hemen bereziki Eskualtzale
biltzarretan barne direnei. HU Aurp 214. Agur!, baiñan emen barne zaitut beti. "Te guardo siempre dentro de
mí". Or Poem 556. Ene etxeko sar-jalitzeak bethi eta bereziki egun hautan zainduak baitituk inguruko begiez -eta
ez baitiat nahi krima horren saltsan barne-- othoi, hemen, afera hunek dirauno, guti agert-adi. Larz Senper
32.
(Tras tema nominal nudo). Zenean ephea iragan badathor han berera, / Ikhusi behar zuela zakurraren
ardura: / Baiña aurkitzen du kokiña etxe-barne dagola, / Xareta baten artetik erdi-hirriz derrola: / [...]. Gy 48.
Aphezak lekhuko hartuz, / Jakin zezaten zer zen han, / Haitz barne kofa miatuz, / Besoa zuten atxeman. Zby
RIEV 1908, 419.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
76