Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
bildurtu zaiteze Ebanjelioko berbakaz. Añ LoraS 14. Txikitxotatik eman bear da aziera ona; aurtxoak zigortxoa
ekusita beldurtzen diranean. VMg 86. Eztezu zer bildurtu Maria, zuk Jaunaren aurrean grazia arkitu dezu. Gco
I 457. Alá kuadratzen záio ezaun dezágun, ta konfésa humíl, ez presumítu geuren aldetík, bai beldúrtu, baña
báteo esperátu beragánik. LE Ong 83r. Beldurtu ziran Israeldarrak bertan illik gera zitezen. AA II 6. Asiko da
itsasoa orroaz, eta guziak ibilliko dira arriturik, erkiturik eta beldurturik. AA III 455. Beldurtzen da kofesio ta
komunione hek hainbertze sakrileio izan diren, zeren ezten hekiekin batean arras bizitzez aldatu. Dh 129.
Beldurtzen da eztituen ukhan bere kofesioetan eta komunionetan galdetzen zituzten bekhatuezko urriki zina. Ib.
134. Bildurtu, kristinaubak, bildurtu, erne txarreko gurarijakin. fB Ic II 251. Ez zaite billdurtu emoten niri
eriotza bat, izango dana betiko bizitziaren asieria. JJMg BasEsc 231. Bildurtu eta larritu bediz onelakuak,
enzunik Jaungoikuak berak egiten deutsen biraua. Astar II 173. Itza aditu eta / arras beldurturik, / baratzabazterrean
/ dago ezkutaturik. It Fab 220. Jarraitu izan zion bere lanbideari portizki, jazarra bukatu arterañoko
guztian etsaiaren arrokeriaz beldurtu bage. Izt C 488s. Beldurtu naiz egia zen, / Horra herresaka nola ethorri
naizen. Gy 298. Buru gabeak dire beldurtzen direnak. Hb Esk 108. Josue batere bildurtu gabe ondoratu zitzaion.
Lard 111. Jainkoak esan zion, Madiantarrak zeuden ibarrera jatxi zedilla eta bakarrik bildurtzen bazan, Fara
bere morroia artu zezala. Ib. 129. Aingeru gaixtoetan Jainkoak egin duen gaztigua nik ikusi eta, nola beldurtzen
ez naiz? Dv LEd 105. Baia ikusten zuelarik aizearen indarra, beldurtu zinuen anitz. Samper Mt 14, 30 (Hual, Ip
lotsatu zen). Jainkoari beldur dionak ezergatik eztu zer beldurtu. Arr GB 13. Pekatariyak umill gaitezen / bada
zerekin beldurtu. Xe 383. Eriotzatik libratzia / posible ote zan, / ezetz esan zion da / oso bildurtu zan. Ib. 354.
Arro etorri arren / laster zan bildurtu. Ud 79. Au ikusi zuanarekin bildurtu zan. Bv AsL 153. Zertako bersoetan
ote diot ekiñ? / Beldurtzen naiz zoratu ote naizen egiñ. AB AmaE 403. Izarrai gero poza eskatzen bildurtu
nintzan, / Bat jausi eta bertan zapaldu enengian. Ib. 170. Baña ez ikaratu, ez billdurtu Anton. Ib. 219.
Gobernadorearen kapitaina beldurtu zen eskuetarik kenduko ere baziotela. Jnn SBi 140. Getariar oriek / danak
bildurtuta, / kanpuan egon ziran / kobardiatuta. Arrantz 32. Gutxi naiz bildurtzen, / ez dira atrebituko / nigana
etortzen. AzpPr 88. Beldurturik burua har zezon paralesiak, nahi izan zituen, zer gerta ere, hiltzerako
eginbideak bete. HU Aurp 177. Etzaite asi, Pepatxu, / burua apurtuten, / ezkondu nai dabena / ezta bildurtuten.
Azc PB 235. Baina zergaitik bildurtu bear eban berak orduan, egundo bildurtu etzan gizona izanda? Ag AL
163. Beti ikusi izan dot, etxekoak eta senideak geiago ikaratu eta bildurtuten dirala geisoa bera baño. Itz Azald
163.
(s. XX). Bazegoan zergatik bildurtu. Ag G 63. Ta, etzera bildurtzen gabaz, bakarrik? Ib. 9. Motrollo gixajua
azkenetan eguan, ixerdi larritan, zotinka, ta bilddurturik erijotza ikaragarrija ain urrian ikusita. Kk Ab I 43. Eta
esan zion Aingeruak: ez bildurtu Maria, Jaungoikoak ontzat artu zaitu eta. Inza Azalp 54. Gixon senduak,
ezegaitik be / Iñoz etzala bildurtzen. Enb 40. Esaten zuten: "Atozte lasai, / etzaiteztela bildurtu!". Tx B I 93.
Zazpi pare juan giñan / ondoko egunian, / asko beldurtu gabe / koraje onian. Tx B III 128. Dorrontsoro,
bildurturik, Oñatin indartu zan eta Lizarragari adierazi zion, Tolosari erasotzeko. Or SCruz 120. Bera bezala ek
ere ez omen ziran beldurtu. FIr 138. Harrabots izigarri hek aditurik, beldurtzen da gizon basa, ez ahal dutela
bederen haren ziloko harri-peña aurdiki. Barb Leg 129. Baña ez gaitean bildurtu. Orrek ez du esan nai abertzale
yator izateko zuen diru guzia ta bizia ere eskatuko zaizutenik. Ldi IL 155. Pilato, itz oiek entzunik, are geiago
beldurtu zan. Ir YKBiz 495. Gizon egiñakin asitzia beldurtzen nintzan. ABar Goi 28. Zure mintzoa baratzan
entzunda beldurtu egin naiz, larrugorri bait-nago. Ol Gen 3, 10. Jeroboam I beldurtu zen, Israeleko populua
Jerusalemerat joaiten bazen [...], Roboamen alderat itzuliko zitzaiola bihotza. Zerb IxtS 59. Bere izena Zingiraaritza
izan arren, [...], ez da bildurtu bear beste toki askotan erabiltzen. Munita 40. Gusua beldurtu zen egiaz;
behingoan zutitu eta, hasi zen ateari buruz ihes. Mde HaurB 80s. [Oin otsak] Etxahuniako nagusi edo
etxekoandre zaharrarenak izanda etzegon bildurtu bearrik. Etxde JJ 136. Bixta ahulskoa jada, ahuldu zitzaion
oraino, eta galduko zuela beldurturik, Alemanek igorri zuten etxerat. Zerb Azk 81. Ori entzun ebanian, bildurtu
ei zan alemaniarra. SM Zirik 32. Aien agintariak ere beldurtu ziran, gu nabaitu giñuztenean. Salav 91. Ez
bildurtu soro elkorrak simaur gizenez estaltzen. Ibiñ Virgil 71. Beldurtu ote zen ordu artinoko aments guzien
gatik etzuela Xinako leihorrik bere zangoaz hunkiko? Ardoy SFran 255. Ni ez nak bildurtutzen / batere irekiñ, /
batekin bezelatsu / aiko nak birekiñ. Uzt LEG II 319. Bere eskui-aldean dagona, [...], Bolitxeko Brandabarbaran
da, sekulan beldurtu gabea. "El nunca medroso". Berron Kijote 196.
(Con suf. -ago). Ezpainaiz xusperragotzen ezta beldurtzenago ere oraindañoko itzez. Zait Sof 59.
(Con gen.). Nihaurk ere gerthuz maite bazitut, / onerizte gabez uzten etzitut, / bana Ieinkoaren nuzu
beldurtu, / sobera digizi egin bekhatu. E 199. Baina populuaren beldur zitezen, ezen ezagutu ukhan zutén haién
kontra erran zuela konparazione haur. Lç Lc 20, 19.
(Tras tema nudo). Ieinko beldurturik iarri ziraia? / Halaz despeditu nahi nuzuia? / Hebetik ioan gabe ene
buruia / egin behar duzu ene nahia. E 207.
(Tras rad. vbal.). Luza-bildurtu ziranean, ordun asi zitxinan. Or QA 80.
(SP, Lar, H), bildurtu (Mic, Lar, Añ). (Trans.) Atemorizar. "Atemorizar, bildurtu" Mic. "Beldurtzea, donner
ou prendre crainte" SP. "Atemorizar", "espantar", &c. Lar y Añ. "Effrayer, inspirer de la crainte, etc." H.
"Bildurtu eban umia, milla sorgiñ ipoñekin" Etxba Eib. Lurrean da itxasoan / zure izenak / bildurtu emen ditu
/ errien bazterrak. (1658). ConTAV 5.1.5, 91. Deabruak enredatzen ditu, gozo guzia galerazitzen die
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
755