Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
1989, 113. Ezagut-ezak hemen hire flakezia, eta ikhas-ezak beldurtasun saindu batean bizitzen. Lg I 306. Ene
haurra, on da beldur izan zaitezen; eta beldurtasun hori ezbazindu, neronek inspira niezazuke. Mih 123. Bethi
beldurtasun saindu hunek obligatu behar zaitu bekhatuari ihes egiterat. Brtc 255. Karidade perfektoak egia da
botatzen duela kanpora beldurtasuna; baña ezpada asten beldurtasunaren orratza idikitzen bidea birtuteei,
nondik sartuko dire? (306). LE-Ir. Jangoiko Jauna, diót eta naidiót izán orren Majestadearí estimázio,
beldurtásun ta errespéto dagokióna. LE Ong 32v. Bizi zaite beraz bethiere beldurtasunean eta atzartasun handi
batean. Dh 214s. Eta dakust eze, nik orain emen emon neikezan bildurtasunak baño, orduko pelligruaren
barririk ez eukiteak kalte geiago egin leikezala. Añ GGero 143 (Ax 195 (V 131) beldurtasunak). [Exenpluek]
khentzen daukute bekhatutik urruntzen ginituzten beldurtasuna eta ahalgizun naturala. Jaur 119. Munduan
asieran / notiziya bazen, / ai zer bildurtasuna / sententziya artzen! Ud 110. Ezin esanezko beldurtasun batek latzikara
zeragiola, Framton itzuli zen bere aulkian, eta zuzenbide berean begiratu zuen. Mde Pr 100.
(Con gen. objetivo). "Jainkoaren beldurtasunean bizi ez dena ez da zuhurra" Dv. "Jaungoikuan bildurtasuna,
jakitturixan asieria (Prov 1, 7)" Etxba Eib. Itza diazadazu, othoi, neure gorputza eta espiritua zeure
beldurtasunaren itzeaz. Mat 204. Zure handitasunaren ere beldurtasuna / Bitz diezadazu, Iainko ahal handi
duzuna. EZ Man I 39. Iguzu zure amorioan eta zure beldurtasunean egun hunen iragaiteko garazia. Harb 392.
Eritasuneko debozinoa, komunzki, heriotzearen beldurtasunetik heldu da, eta ez Iainkoaganako amoriotik. Ax
208 (V 139). Nahi baduzu bertutearen bidean aitzinatu, zaude Iainkoaren beldurtasunean. SP Imit III 21, 1.
Zuhurtziaren hatsapena baita Jainkoaren beldurtasuna. ES 187. Ezpaita Iainkoaren beldurtasunik lekhu huntan.
Urt Gen 20, 11 (Dv beldurrik, Bibl beldur izpirik). Semeak ondo azitzeko Jaungoikoaren bildurtasun santuan.
OA 76. Nahi baduzu aitziñatu debozionean iduk azu zure bihotza Jainkoaren beldurtasunean. Ch I 21, 1.
Zazpigarrena, Jaungoikoaren bildurtasuneko doaia. Iraz 45. Espiritu Santuaren doaiak dira zazpi. [...].
Zazpigarrena, Jainkoaren beldurtasunaren doaia. CatBurg 43 (Mb IArg I 40 Jainkoaren beldurtasunezko
Doaia, Cb CatG 18 beldurraren, Ur CatArrig 94 bildur santuko). Jangoikoaren beldurtasunean azia ta
ezkondua zen Babiloniko israeldar Susana. Mb IArg I 383. Andre Jainkoaren bildurtasuna duena, alabatua
izango da. Cb Eg III 378. Jangoikoaen bildurtasuneko Doea. Oe 71. Seme onen ondorengoak iduki zuen aldi
batean Jainkoaren bildurtasuna ta ezaguera. Ub 12. Ez gaitu pagamentuak, sariak ta sariaren esperanzeak alan
aurreratu, animatu, indartu, bizkortuten ta poztuten, zelan tristetu, atzeratu, kastiguak ta kastiguaren
bildurtasunak. Añ GGero 363. Zazpigarrena, Yaungoikoaren beldurtasuneko doaia. CatB 81. Jainkoaren
beldurtasunaren dohaina. CatLuz 27. Othoitz zazu Maria sar araz dezan zure bihotzean Jainkoaren
beldurtasuna. MarIl 36. Ez nekearen geiegitasunak, ez Franzesak aurreratuak zeuzkan zulo irikien
beldurtasunak, [...] ezertxok ere zioten errendatzeko iduripenik txikarrena ere burura ekarri. Izt C 343.
Bertuteak erakutsi ezpalizkit eremuan Jaungoikoaren beldurtasunarekin beraganako uste eta konfianza osoa.
Arr GB 139. Jangoikoaren beldurtasunaren doaia. Legaz 51. Jainkoaren beldurtasuna. CatJauf 108.
- GIBEL-BELDURTASUN. "Esprit de méfiance" Dv.
beldurti (G, AN, L, BN, S; SP, Urt I 21, Ht VocGr, Lar, Lecl, VocBN, VocCB, Dv, H, Hb y Foix ap. Lh, VocB),
bildurti (V, G; Lcc, Mic, Lar, Aq 1348, Añ, Zam Voc), billurti (V-gip). Ref.: A (beldurti, bildurti); Lh; Iz Ulz
(beldurtíe), ArOñ (billúrti); Etxba Eib (bildurtixa); Elexp Berg (billurti). Miedoso, temeroso, cobarde; tímido.
"Medroso, bildurtia" Lcc. "Cobarde, bildurtia" Mic. "Craintif" SP. "Craintif, timide" Ht VocGr. "Cobarde",
"temeroso, medroso", "tímido" &c. Lar y Añ. "Caco, medroso, item. bildurtia, ikaretia, marizia" Aq 1348.
"Peureux, craintif, timide. Beldurti da, id. beldur da gauaz ibiltzeko, il a peur de voyager la nuit. Syn. izua, uzua,
izia, ohila, izutia, izitia, lotsatia, ahalgetia, herabea, herabestia, herabetia, anutia, etc." H. "Tímido" A (v. tbn.
s.v. beldurkor). "Bildurti, miedoso (el que frecuentemente teme)" Ib. "Beldurtíe, el tímido" Iz Ulz. "Tímido" Iz
ArOñ. v. beldurtsu, beldurkoi, beldurkor. Tr. Documentado desde Leiçarraga, lo hallamos en todas las
épocas y dialectos. En DFrec hay 3 ejs. de beldurti y 5 de bildurti.
Baina beldurtiei, eta inkredulei, eta exekrablei, [...] partea asignatua dagote suz eta sufrez datxekan stañean.
Lç Apoc 21, 8. Sinhetsi duten prinzipal batzuén fedea beldurti. Lç Io 12 (tít.). Bildurti dana anker. "El que es
medroso es cruel". RS 12. Konszienzia gaixtoa bethi da beldurti eta ekhurugaitz. SP Imit II 6, 1 (Mst lotsaz).
Zarela humillago eman zaitzuna gatik, zarela ere begiratuago eta beldurtiago zure obra guzietan. Ib. 9, 4.
Beldurti baita, eta ezpaitu korajerik. Tt Onsa 100. Beldürtiak bihotztoitü ziren, jakile azkar izateko Jesus-Krist
arrapiztü zela. Bp II 77. Bake denboran bere burua sobra seguratua dadukanak laxo eta beldurti izanen da
gerla denboran. Ch III 7, 4. Uste txarreko beldurti kezkatuak, zertako da zuen orrenbat asaldanz eta arazo? Mb
IArg I 194. Zenbat arkitzen dira beren luzanz beldurti onegatik Eliz gauzak eta sakramentu andi hau artu baño
len burua galzen dutenak? Ib. 188. Haren lagun bertze apostoluek eta hura bezain beldurti agertu zirenek
predikatzen dute animo berarekin Jesu-Kristoren yainkotasuna. Lg II 299. Baitaré berarén / miserikordía, /
edozéin denarén / humil beldurtía, / jendákis jendáki / betíro dá andía. LE Kop 34. Etzé orgátik egin ausárt
konfiátu, bai beldúrti humilágo. LE JMSB 325.
(s. XIX) Ona da eta justua / Beldurtien alderat; / Beti da disposatua / Umilen altxatzerat. Monho 150. Oek
dira anima beldurtiegi, ikarakor edo egiaz eskrupulosoak. Mg CC 157. Bera bere lotsatuko da onelango lotsoor
ta bildurtijak dizipulutzat ezagututen. Mg CO 136. Jangoikoak gura gaituala gerrariak, ez ollotu-bildurtiak. Añ
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
752