Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beldur eraziteagatik, erraiten du, ezen eztela hura ofensatzen dutenez mendekaturen solament, baina haien
arraza ere maradikaturen duela haien ondoan. Lç Ins D 3v. Luzatzen badezu zere bekatu orien damuz ta urrikiz
galdu dezun Jangoikoa billatzea, ez du bidalduko Jangoikoak Nathan profeta zu beldur-erazi ta begiak zuri idikeraztera.
Mb IArg I 174. Jauna, ezta bat ala mintzatzen ultrajatzeagatik Jangoikoa, baizik beldur-arazteagatik
bertzeak (24). LE-Ir. Beldúrraraztekó dire sollik geuren bekátuak, gure kóntra daudénak eskátzen justizia. LE
Ong 47v. En DFrec hay un ej. de beldurrerazi.
beldurrarazle. "Beldurrarazle, celui qui intimide" Dv.
beldurrarren. v. BELDURRARREN (s.v. beldur).
beldurrera. Susto, sobresalto. Beldur-era ta ikarkunz andi onen ondoan jabetu zen Espiritu Santua an
arkitzen ziran guziez. Mb IArg I 366.
beldurreria. v. beldurkeria.
beldurrerraz, bildur erraz. Fácil de asustar. Pekatuban barrijak dirianak bildur errazak dira geijenez;
ekarri deitekez gauza onetara orrenbeste neke baga. Mg CO 105.
beldurretsi, bildurretsi. Temer. Kristau-bizitzak arantzak ditu, / arantzak dakar Lorea... / Arantzazura
eldu nai dunak / ez bildurretsi nekea. SMitx Aranz 73. Ez degu iñoiz bildur[e]tsi guk / oñazea ta nekea. Ib. 158.
beldurrezgarri, bildurrezgarri. Valiente. v. beldurgabe. Orra ze argi argi irakutsi daben D. Francisco
Longa Jauna antxinako Kanta-uritarren seme dana, ez bakarrik bijotz andi, bular sendo, beso indarsu eta
bildurrezgarrijan. Astar II XIII.
beldurreztasun, bildurreztasun. Valentía. v. beldurgabetasun. Ez euken oneek arerijo ainbat gerratan
ibili bati arpegi emoteko biar zan bildurreztasunik. Astar II XIII. Orra nun ikusirik Erromatarrak gurien
sendotasun, bizkortasun, bildurreztasun eta pelietako euken poza, geratuten dirian bildurrez ikara. Ib. VI.
beldurtasun (B; SP, Urt I 53, Ht VocGr 343, Hb ap. Lh, Dv, H, VocB), beldurtason, bildurtasun (V-gip; Añ).
Ref.: A; Etxba Eib (bildurtasuna); Izeta BHizt2.
Tr. Documentado desde Leiçarraga en autores septentrionales no suletinos. Al Sur lo emplean algunos altonavarros
y guipuzcoanos, como Ochoa de Arin, Irazusta, Mendiburu, Cardaberaz, Ubillos, Lizarraga de Elcano,
Iztueta o Arrue; entre los vizcaínos sólo lo hallamos en Olaechea y Añibarro (en GGero, con beldurtasun del
orig.). Apenas hay ejs. del s. XX, y muchos de los del XIX aparecen en la expresión Jainkoaren beldurtasun.
Miedo, temor. "Crainte" SP y Ht VocGr 343. "Cobardía: (c.) bildurra, bildurtasuna" Añ; v. tbn. s.v. temor.
"État de crainte" Dv. "État, sentiment habituel de crainte, de respect" H. "Temor (como virtud)" VocB ( A).
"(Hb), état habituel de crainte, de peur" Lh. Beldurtasun handia iar zedin gauza hauk enzuten zituzten guzién
ainean. Lç Act 5, 5. Beldurtasun handia egin zedin Eliza guziaren gainean. Ib. 5, 11. Eta arima guziari
beldurtasun lot zekion. Ib. 2, 43. Bethe zitezen beldurtasunez. Lç Lc 5, 26. Beldurtasuna da eskaleraren
lehenbiziko hortza eta pausua, eta hark begiratzen gaitu bekhatu egitetik. Mat 153. Illea altxaturen zaie zutik eta
begiak / Trublaraziko darozte beldurtasun handiak. EZ Man I 82. Gargoro denbora da amorioak garai dezan
debozinoaren hotztura, esperanzak beldurtasuna, barkhazinoak hobena. Harb 206. Gaixtoari bethi dagoka bere
beharrietan beldurtasunaren soiñua, konzientziaren latztasuna eta asaldua. Ax 433 (V 282). Ni naiz amorio
ederraren ama eta beldurtasunarena. Hm 172. Beldurtasun, erreberenzia eta gogo pitztu batekin, harezazu [...]
zure Iainko jaun maitearen gorputza. SP Imit IV 12, 2. Tentazionea da penatzen zaituena eta beldurtasun alferra
izitzen zaituena. SP Imit III 30, 2. Egidazu fabore parabisua den ene desira guzien bethiereko obieta, eta Ifernua
ene beldurtasun eta ikharen suieta. Arg DevB 21. Eztuzu hartu beharko beldurtasunik punta mehearentzat. INav
114. Iduritzen zaiku nihork deus beldurtasunik bazuen, adbertitu behar gintueztela (L-côte, 1680). ConTAV
5.2.9, 134. Bizi diren denboran ere ezkituzte gustatzen garratxtazun, nexadura eta beldurtasunekiñ baizen. "Non
sine amaritudine et taedio ac timore". Arbill III 12, 4. Beldurtasuna. (Tít). Gç 22. Semeak ditutzunean, eskola
zatzu haurretik, eduki ttipi direino azpitik eta beldurtasunean. ES 181. Zazpigarrena, karidadetik jaiotzen dan
bildurtasun santuko doea. OA 101. Orduan goanen dire zure ganik beldurtasun humanoak, eta hillen dire gure
bihotzean amudio desordenatu guziak. Ch III 37, 5. Zer erran daiteke komunione saindura humilitatez edo
beldurtasunez bakhan baizik hurbilzera menturatzen ez direnez? CatLav 267 (V 134). Enganio komun bat da
oraiño bekhatu egiñ ondoan sentitzen den beldurtasun eta truble hori bertute bat dela uste izatea. He Gudu 51.
Bada nola etzarate bizi betiko beldurtasonarekin, ikaraturik, ezen suzedi daitakela au? (Munárriz, 1749). FLV
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
751