Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beldurkor (SP, Arch VocGr 206, Hb ap. Lh, H, A), bildurkor (V, G ap. A; Lar, Añ). 1. Temeroso. "Facile à
prendre crainte" SP. "Lotsor, beldürkor, timide; peureux, peureuse" Arch VocGr 206. "Espantadizo,
espantakorra, ikarakorra, izikorra, izukorra, bildurkorra, zukuruzkorra" Lar. "Tímido: (c.) bildurtia,
bildurduna, bildurkorra" Añ. "Beldurkorra, id. beldurkoia, qui prend aisément peur, craintif" H. "Tímido" A.
"(Hb), peureux, lâche" Lh. v. beldurti. Bildurkor bildurkorra zan Txanton. A BeinB 43. Gure neskatilla apal
bildurkorra, [...], ikaraz jaokon begira. Ag Kr 159. Bira naasi dago, / amorru ta orro. / Ito-urre nigan, /
bildurkor ta gaizto. Gand Elorri 166. Txoarre bildurkorren eran mugitzen ditu bere niniak. Txill Let 65.
2. Temible, que causa miedo. v. beldurgarri. Arranoen garraizi bildurkorragaz. La Abeja (Dic., 1889), 30
(ap. DRA).
(Tras gen.). Ekaitz orrein orruba koldarren bildurkorra. "El mugido de tu tempestad es el temblor de los
cobardes". Laux BBa 138.
beldurkortasun. Figura en SP sin trad.
beldurkortu. Tbn. en SP sin trad.
beldurkunde (SP sin trad., Lecl, Hb ap. Lh, Dv, H, A), beldurkunte (S ap. Lh), bildurkunde. Miedo, temor.
"Crainte" Dv. "Crainte, sentiment indéfini de crainte" H. "Appréhension" Lh. Tr. Empleado por autores
septentrionales; al Sur se documenta en Guerrico. La forma beldurkondu, que se encuentra en Atheka, podría
tratarse de errata. Esparantza hartan zure eskuetan neurea, / Gomendatzen dut arima beldurkundez bethea.
EZ Man II 94. Zeure burua gaztigu hutsez eta beldurkundez errespetarazi. Harb 210. Ez othe da lan handia,
spiritua eztiran atxekitzea, [...] khexagune eta beldurkunde sosegu gabeko batez asaldatua eta konbatatua? He
Phil 372. Gure düdetan eta gure beldürküntetan. msS 23. Aei arrizko losa bitan eta ain bildurkunde andiarekin
eman zien mandamentuen legea bera gure biotzetan ezarri nai izan digu. Gco I 130. Horien gainean
meditazione egin behar dute, beldurkhunde eta atzartasun seindu batean irauteko. Dh 99. Beldurkhunderekin
duda gabe, bainan fidantzia nausi duela [...] hurbildu behar da sakramenduetarat. Ib. 61. Gure dudetan eta gure
beldurkundetan, adreza gaizkon Mariari konfientzia bizi batekin. MarIl 250. Ene maitia, orai nik / Jakin nahi
nüke zü ganik / Zer zadükan horren tristerik, / Zure so eztiak oro galdürik; / Ala badüzün beldürkünterik /
Maithatzen düdan zütaz besterik. ChantP 298. Menditarraren begi zorrotzak ezagutu zuen erregiñaren
beldurkondua [sic]. Atheka 37s. Bazukeen ere bere baithan phentsamendua edo beldurkundea, Yainkoaren
deseinuen konplitzeko hartua izanen zela. Elsb Fram 89. Zerbait laguntza nahiz, / ez da asko aho, /
Beldurkundeak badu / bazterretan haro! Etcham 130. Kondeak ez zukeen, halaz ere, beldurkunderik izango bere
etsai amorratuari urkamendiko herio lotsagarria paira eraztekotz. Mde Pr 188. Ergel eta oinarri-gabeko zen
noski haren beldurkundea. Mde HaurB 76.
(Con compl. en gen. objetivo). Bizi behar duzu Iainkoaren beldurkunde handian, izanen bazara humil eta
prestu. Hm 232s. Gauza bat da hainitz gibelatzen dituena bertutean aitzinatzetik eta beroki oneratzetik, zein
baita paxeluen beldurkundea eta hekin kontra gudukatzeko trabaillua. SP Imit I 25, 3 (Ch beldurra, Mst lotsa).
Galduko duzu Jainkoaren beldurkundea. He Gudu 111 (SP 89s ezpaitu Iainkoaren beldurtasunik izanen).
Ifernuko minkaitzen beldurkhunde handi batetarat. Birjin 50.
- BELDURKUNDEZKO. De temor, producido por el temor. Iauna, zuk plazer bazendu zeure burua gaztigu
hutsez eta beldurkundez errespetarazi munduko Prinzek egiten duten bezala, baduzu bothere; baina eztuzu
amorio bortxaturik nahi, ez ohore beldurkundezkorik. Harb 210.
Temeroso, lleno de temor. Jainkoak ez daroku eman izan beldurkundezko izpiritu bat. "Spiritum timoris".
He 2 Tim 1, 7 (TB izpiritu beldurtsu bat, Dv uzkurtasuneko).
beldurkuntza. Miedo, temor. Bazter askotan berritu zuen lenbiziko fededun onen bizkuntza, ta besteetan ta
kasi guzietan sartu zuen [...] onen ta gaistoen bihotzetan Jangoikoaren beldurkunz ona. Mb IArg II 159.
beldurño. Dim. de beldur. Beldurño batekin bizi dire, gaixoak! Barb Sup 54.
beldurragotu. Asustarse más. Enzun zuenean bada Pilatek hitz haur, beldurrago zedin. Lç Io 19, 8 (Dv
lotsatu zen are gehiago).
beldurraldi, bildurraldi. "Pánico, terror: (c.) ikara, bildur o izualdi andi bat" Añ.
beldurrarazi (Dv), beldur erazi, bildurrerazo (Añ), bildurerazo (Lar). Atemorizar. "Estremecer" Lar.
"Estremecer a otro" Añ. "Beldurrarazi, faire craindre" Dv. v. BELDUR ERAGIN (s. v. beldur). Hobeki
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
750