Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
mendekiozko su beltzean jarria. Ib. 105.
(s. XX) Eta irri baizik ez zuen egin lehenik Jaun Erretorak, Jainkoak, Aphezpikuak eta barneak laguntzen
zutelakotz bere nahigabean. Barb Sup 3 (cf. infra BARNEAK LAGUNDU). Oinaze handirik etzian haatik.
Barnia untsa zian eta betiko irrigüra gozua jarriki zeron. Const 36. Hargatik, mugaz hunaindiratu bezain laster,
gozatu zaitala eta berritu zainetako bizia, hori ba. Jabalago barnea, hatsa hobeki hartzen dut. JE Ber 95. Lei
bixiz barnia, urrunera nuan, / iges begist luak. "Con deseos eternos el alma". Laux BBa 120. Beren pekatuetaz
urrikiturik zeudela ta beren barnea garbitu nai zutela erakusten zuten. Ir YKBiz 38. Gizaingeru diran
Muyshondt'arrak oro / emen barne ontan nigaz deramatzit. "Llevo aquí conmigo dentro". Or Poem 556.
Gorputzaren zentzua, adierazle antzo egiten duna bere barnetik ekaiera atera dezan, eta berebat zer egin dun
barneari iragarten diona. "Animo". Or Aitork 308. Beste iñori etzizkion agertuko bere asmo, egitarau, ixilpeko
eta giza-barneak noiz-nai darizkion atsegin-atsekabeak. Etxde JJ 39. Alabaiña, anai-arrebak alkarrekin ikusi
zitunean, berealaxe igarri zion zerk erakarri zun Mayi Etxahuniara eta barne-zear nabaitu zun dardaraldia
garaitzen saiatu zen. Ib. 125s. Biotz bigunberaak --barne gaztanbera ta buperak-- iretargi zuritan, isil-misil, izpi
its makalpean izaten ditue euren maitetasun inkesa ta asperenak. Erkiag Arran 160. Zain eta muinez
gizakumearen barnea ikertzen iarri zan Sokrate. Zait Plat 88. Nahiak egiten gaitu on ala gaixto, eta gaixtakeriak
barne guzia ilhuntzen eta goibeltzen dauku. Lf ib. XXII. Ezta ba ain samur gure barnea eta ondoa ezagutzea, guk
zer desiatzen dugun zeatz jakitea.Vill Jaink 141. Zure lorratz atzetik / bidean dabiltza neska gazteak, / txinpartak
ikututa, / ardao onduaz txerbel, / Jainko-lurrunetan bizkor barneak. Onaind in Gazt MusIx 208. Segur, tarrapata
aire bat bazuen lan horrek, eta baditake bataio horiek eskainiz, besterik bazuen gure erregettoak bere "barne
haundian". "Le roitelet ait eu d'autres arrière-pensées". Ardoy SFran 174. Harek bakarrik baitaki gure barneen
berri. "Lui seul connaît le fond de notre cœur". Ib. 294. Zure barne latzaren latza, biotz-gogor orrek, aoz-ao ta
jendez-jende / zabaltzea nai duzun ezkero. Berron Kijote 153. Tristatzeko eta barnea goibeltzeko. MIH 339.
v. tbn. Iratz 95. Txill Let 79. Osk Kurl 192. BEnb NereA 236.
Interior del cuerpo (referido gralmente. al vientre). "Barne ona behar da hortarik jateko, il faut bon estomac
pour manger de cela" Dv. Cf. BARNEA ITZULI, BARNEA TTIPITU, BARNEA HUSTU, etc. Altxa zaite,
yan ezazu, emazu barnea deskantsuan, eta nik izan araziren darotzut Naboten mahastia. Lg I 360s. Edari bortitz
hark berotzen zuen barnea, eta aphur bat arintzen heriotzeko tormentak. Lg II 279. Iduritzen zaio bethi bihotza
zintzurrerat dioakola, eta haizez duela barnea. Hb Egia 62. Onborren kopaduran gelditzen den ura pozoina da
aziendentzat; barnea galtzen diote. Dv Lab 376. Ageri zuten haur heiek, amaren bularra utziz geroz, arrontki
bezen azkarki haziak zirela. Barne ona zuten eta larru ederra. HU Zez 70. Bizkitartean haur gehienen baithan
erlisionezko sinesteek jakitatearen irakaspenak ezti ditzaten, iragaz, [...]. Arras gutiak dira egiaren hazkurri
osoa barneak jasaiten ahal deieten haurrak. JE Bur 55. Zioie sukria azkar dela barnekotzat. Ib. 115. Eta Ellande
badoa [tabernatik] kanpora: ez du gehiago iguzkiaren beldurrik; zangoak tontoxago menturaz, barnea ere
beroxago, bainan larrua zoin fresko! Barb Sup 72. Barrabas-belharra barnearen garbitzeko lehena omen da;
gordinik bardin jaten da. Zerb GH 1931, 326. Higuina ematen zion amari, eta behin baño gehiagotan okha eta
barnea ahotik hustu eginarazi zion. Osk Kurl 37 (cf. BARNEA HUSTU). Jakin-eta gizon hori zer mandila izana
den, horren ikusteak berak, barne guzia nahasten daitak. Larz Iru 62. Bainan ordukotz eriegi zuen barnea
jasaiteko untziaren ur gaineko leria. Ardoy SFran 263. Goizik afal, eguerditan baino arinago (ez baita on loari
buruz barnearen kargatzea!). "Charger l'estomac". Ib. 88.
3. Misterio, secreto. Hain sortha eta jakite gabe ziren gizon eli batek hain goraki Jinkoaren barnia eta
eskritüra saintiak erazagüt litzen. Bp II 76. Izpirituak ezen ikhartzen ditu guziak, Jainkoaren barne minenak ere.
Dv 1 Cor 2, 10 (Lç, TB gauza barnak, He sekretu gordeenak, Ol barnekoa, IBk barren-barrena, Bibl barne
barnea).
4. Habitación, recinto. "Etxea luzaz hetsiik egon denean, barnek zoko-usain bat hartzen dute (BN-baig)" A s.v.
zokourrin. "Barne kontan bai gaude" (Sal) Echaide Nav 273. Tr. Documentado desde mediados del s. XIX (v.
infra el ej. de barnea hustu de Archu) en textos septentrionales.
Sartu zen lehenagoko hobi ilhun batean. Barne beltz hartan etzion ematen gorphutzari doidoia bizirik egoteko
behar zuena baizik. Jnn SBi 122. Heia hartaratu zirenean, san Josepek ezarririk xokho batean beren zaldi ttikia,
garbitu eta antolatu zuen barne hura, egin ziteken bezein ongi. Ib. 11. Bainan presondegian sartu zireneko
argidura eder batek hartu zuen barne guzia. Ib. 100s. Presondegi harek baditu bi barne, bat gainean, bertzea
beherean. Ducq 10 (ap. DRA). Gizagaizoak galdatu du otoi utz zezaten azken jalgitzera, ez nahiz makurrik gerta
zadin barne hartan [semenario handian], bera han izan gabe. HU Zez 162. Elizaldeko nausiak, barne bat asko
salon bezen ederra egin du haitzaren gainean. Ib. 117. Zola guzia tronadura ederrez apaindua, edo zoin
etxetako barnerik begiratuena bezen junt eta garbi, eta legun. Ib. 117. [Sukaldean] dantzan hasten,
inguru, inguru, barne guzia hartuz. JE Bur 79. [Komisarioak] legearen izen garratza oihu egiten du, idekitzen
dakote: berehala, barne hartan lanean ari zen basa dentistak bere tresnak kukutzen ditu. Ib. 191. Bi orenen
buruan, belazko barne handi batean sartzen gira. Han ere zoko guziak kolpatuz emokatuak. StPierre 18.
Biharamun goizean, apez geiak beren barnean preso ziren. Ib. 36. Presuneren eritegi bat bazen han berean,
eritegiarekin bat egiten zuela, taulazko barne handi bat, burdin harriz inguratua. Ib. 39. Haritxabalet sartü
zelarik kontseillia bildürik zen barne hartara, hasi zen hasperenez. Const 19. Süperiürra, üngürükaz, heltü zen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
75