Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
amorea gatik. SP Phil 54 (He 56 ikharagarri). Zein beldurgarri den leku hau, [...], egiaki Iainkoa hemen da, eta
eneakien. Ib. 97. Zein beldurgarria den Jangoikoa guri adirazteko, dio Eskritura santak. Mb IArg I 382. Musu
okerra esatia da, begiraune gaisto ta bildurgarrija eukitia. Mg PAb 174. Ah kristaua! Zuk lo egiten dezu ames
beldurgarri gabe konfesio ta komunio gaiztoak egiten dituzula? Mg CC 140. Ez dago bekatu beldurgarriagorik
borondatezko ez ezagutze itxua baño. Ib. 105. Dakusaz uste baga bere albuan sugetzar, Dragoe ta beste piztija
bildurgarri asko. Mg CO 31. O Jaun bildur-garria! nor zara Zu, ta nor nas ni? Añ EL 1 157. Onelako batzar
nastuak bildurgarriak dira, onak ta angeruzkoak izan arren personak. Añ LoraS 190. Arimiaren arerijo nausija
ta bildurgarrijena da geure gorputza. fB Ic III 264. Ekusen ze gatx bildurgarrijak, ze gatx ikaragarrijak, ze kalte
eskergak etozan beragaitik. Astar II 118. Eztago arraijo bildurgarrijagorik gurasuen birao eta maldizinoia
baño. Ib. 118. Ez da il bear izatea añ bildurgarria nola onen ondoren ikusteko gaudena. Echve OngiB 18.
Geratuko zara demonio bat eginik. Ai au ikuskizun bildurgarrija. Ur MarIl 20. Dakus sartuten dala emakume
eskerga, ezain, itxusi ta bildurgarri bat. Ib. 65. Erakusten digute, [...] zein bildurgarria dan gurasoai farra
egitea. Lard 11. Jakin zazu ezik, izan zerala umildua bildurgarriya bezin ederra dan mirabe gazte batengandik.
Bil 163. Bere begi larritu izugarriakin amorratu baten begiratu beldurgarria egiten zuen. Arr GB 142. Irurogei
ta bederatzi egunez peleatu ziran portizki, [...], asko sutunpe beldurgarri eta ontzidi aundiaren kontra. Zab
Gabon 94. Badira mendi heietan ihizi gaitzak hala nola tigreak eta hartzak, auzo beldurgarriak. Prop 1882, 250.
Alperrik dituzte arma beldurgarriyak artuko. EE 1883b, 553. Aldapan zear goruntza doaz arnas oska, / Atx arte
eta erripa bildur garrietatik. AB AmaE 447s. Gerrari bildurgarriak. Ib. 5. Ekaitz izugarri bat beñgoan sortu, eta
turmoi, jasa eta tximista bildurgarriak eraso zioten. Arr May 52. Ikusi eban gizon arpegi bildurgarrizko bat,
bere eskuetan liburu bat eukana. Itz Azald 135 (cf. infra BELDURGARRIZKO). Ez da gauza ikaragarrizkoa
ikustea zelan geisoa, [...], doian sakontasun bildurgarriruntz. Ib. 162.
(s. XX) Beti da andi ta bildurgarria itxasoa. Ag Kr 61. Urte askotan eruan eban bixitza bat, irudimen
azkarrenak asmau leikiana baño itxalagua ta bildurgarrijagua. Kk Ab I 49. Badoa aizea bezain usu gau
bildurgarrian. Or Mi 99. Izugarrizko suge andi orietarik beldurgarriena kaskabel-duna eta zirauetan "coralillo"
deitzen dutena. FIr 136. Gaitz orrek beñere artu zaituten guziok ongi dakizute zenbatetaraño dan beldurgarri.
Ldi IL 29. Batpatean sortu dan odei beltzaren antzean, biozpean mozorro bildurgarria sortu zaio. TAg Uzt 27.
Gerta zait, ostots bildurgarriz etxekoak oro / jeiki, baiña ni lo. Or Poem 530. Alegindu zen hizketa hain
beldurgarri ez litzakean gai batera saiestera. Mde Pr 99. Puro bat patxaran erretzen ari dan gizonak, zer du
bildurgarririk? NEtx Antz 104. Neguko itsasorateak dira bildurgarriago. Erkiag Arran 78. Gure Juanek igaro
eban baiño gau bildurgarriagorik gitxitan igaro izan dogu, ziur. Bilbao IpuiB 105. Geiegi duk, Jauna, ene
oneriztea; / bildurgarria duk, ezain, heriotzea. Arti MaldanB 210. Euliak dirala bide, gaitz bildurgarri bat
sortzen zaio ango jendeari. Anab Aprika 44. Pesta aietan genbiltzala, beste amets trakets eta beldurgarri bat
zetorren nere burura. Salav 108. Miragarriro antzaldatzen da, su, iize bildurgarri ta ur-iario biurturik. Ibiñ
Virgil 116. Izan be, agintaritza ongillearentzat ez da bildurgarri, gaizkillearentzat baiño. Ker Rom 13, 3. Luzaz
oraino ixuri nuen golkoan naukan uretik, / iduri uhar beldurgarri bat hedoi beltzenen barnetik. Xa Odol 321.
Ikustaldi beldurgarri onek erabat irauzi zuan Santxo Panzaren kemena. "Cuya temerosa visión". Berron Kijote
209. Ura Mikokolenbo beldurgarria da. "El temido Micocolembo". Ib. 196. Alabainan, kargudunak ez dira
beldurgarri ongia egiten denean. Bibl Rom 13, 3. Itsaso delako norbaitekin dabiltza beti zirika, atun-bila, eta
Itsaso hori beldurgarria omen da eta maltzurra. MIH 310. Hemen ditugu, laster, lirain, bildurgarri, munduari
hainbeste zihoakion ordu larri bateko egiazko borrokalariak. MEIG I 177.
v. tbn. VMg 33. Basarri 76. Zav Fab RIEV 1907, 542. Bil 163. Zait Sof 109. Vill Jaink 71.
"Enorme. Jende pilla billurgarrixa etorri zan bertsotara" Elexp Berg. "Eztakik zelako etxe alia ein ddaben.
Billurgarrixa" Ib. Behin, bihotzeko harpidedun batek bidali zigun halako hitz-andana luze eta beldurgarria,
idazpuru honexekin. MIH 140.
2. (Sust.). Cosa que da miedo. Osasuna eukan artian begitandu jakon ezeguala beretzat bildurgarririk. CrIc
32. Ez zala iñor zorionekua, bildurgarriren bat bijotzian daguan artian. Mg PAb 217. Andik ona publikatu da
Pulpito askotan besteen bildurgarrirako. Mg CC 139. Ipui onek dio, gazte uzu, natu txar ta aziera gaiztokoak
[...] iñoiz ere ezi ezin dirala. Zigorrada, agiraka ta beldurgarri guziak alperrak dirala. VMg 86. Zeruko
sinisgarri andijen Zabalzaillia, Ereje guztien Lotsagarrija, pekatarijen Eznaagarrija, inpernubaren
bildurgarrija, zuzenen Lagun seguruba. fB Ic II 285. Senidiak, auzuak ta ezagunak milla duda, milla ardura, ta
milla bildurgarri esatia [...], konbentuban sartu ez dedin. fB Ic III 316s. Ardo on baten beldurgarria izpiritua
da. Eta izpiritua beti pozoina. FIr 175. Berezko ikas-naia obe dala bortxazko bildurgarria baiño. Or Aitork 28.
Laster, emen geldituko nauk ankaz gora, ao-zabal, aundi ta txikien bildurgarri. NEtx Antz 103. Erori zen gaua
abereen gainean, / izotza berekin ekarririk soinean: / Espiritu guztien bildurgarria zen. Arti MaldanB 200.
Tartalo eta Basajaun itzalak ere umeen parragarritarako hobeak ziren beldurgarritarako baino. MEIG III 44.
(Como segundo miembro de compuestos). Ori jarri biar da / txori-bildurgarri, / kobardia dalako / Anton
Aranberri. Arrantz 37.
"Billurgarrixak, los fantasmas (nocturnos)" Iz ArOñ. "Beste munduko genio, espíritu, manes ta olakoeri emen
bildurgarrixak deituten iake" Gand Eusk 1956, 213n. "Izugarriak" eta "pamerialak" eta olako beste-munduko
bildurgarriak galduxe dira Euskalerrian. Or Eus 60n. Ama Birjiña argitu zanien emengo bildurgarri guztixek
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
748