Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Ez da ez ezer aterako / Arturik beldurbideak. VMg 19 (cf. ib. 19: beldurra ta izua sartuaz ez da adiskiderik
egiten). Bakoitzaren joera ta zaletasunak ezin leikez iñork indarrez, bortxaz, bildur-bidez ta zemai-ikaraz alda.
Erkiag Arran 62.
2. Motivo de asustarse. Gobernuari Karlistak aurrenetik bildur eman bazioten ere, arrezkero etzegoan
bildur-biderik. Or SCruz 22.
beldurdun (Dv), bildurdun (Añ). Temeroso. (Sólo lo hallamos tras gen.). "Tímido: (c.) bildurtia, bildurduna,
bildurkorra" Añ; v. tbn. s.v. temeroso. "Beldurdun, qui a crainte, craignant, timens" Dv, que cita a LE. Cf.
BELDURREKO. Emátea [Jaunak] janarigau berarén beldurdúnei. LE in BOEanm 971. Barinbáda bát
Jangoikoaren beldurdún ta iten duéna berarén borondátea. LE Io 9, 31 (Ol Yainkozale, Leon Jainkotiar).
Emazteki saindu eta Jainkoaren beldurdun bat baitzare. Dv Iudith 8, 29. Yerusalemen bizi zan Simeon izeneko
gizon bat; gizon zuzentsua ta Yaunaren beldurduna zan. Ir YKBiz 27. Aren errukia gizaldiz-gizaldi luzatzen da /
bere beldurdunen aldera. Ib. 9.
beldurdura (Hb ap. Lh). Temor. "(Hb), crainte" Lh. Ganixen begitarte ideki eta laiñuak laster suntsiarazi
zuen printsesaren beldurdura. Atheka 37. Jakin bagindu orduan zer gizon zen, ez bide ginen guti ikharatuko,
nahiz haren begithartearen ikhusteak berak beldurdura latz bat eman zaukun. Prop 1881, 157.
beldurgabe (B ap. A; Urt II 330, Hb ap. Lh, VocB), bildurbage (Lar, Añ). 1. Valiente, intrépido. "Armatus
audacia, [...] gizon beldurgábea, gizon kuraiedúna" Urt II 330. "Impávido", "intrépido" Lar y Añ. "(Hb),
courageux, hardi" Lh. "Beldurgabe, temerario" VocB. "1.º sin miedo. 2.º temerario" A. v. BELDUR GABEKO
(s.v. beldur). Zagoz ixillik ta arpegi bildur bagiaz. Mg PAb 191. Jainkoaren eta Elizaren zerbitzari leial eta
beldur gabeak. Lap IX (V 3). Ez baitziren segurki gibelatuenak, beren elizarentzat duten atxikimenduaren
erakusteko, menditar zaintsu, beldur gabeak. HU Zez 131. Ororen buru Alfonso de Souza. Kapitain
beldurgabea, bainan kontzienzia ez hain kilika. Ardoy SFran 153. Kolpe horrek behar zuen "kapitain" kuraios
hortarik egin Jainkoaren soldado bat beldur gabea. Ib. 78. "Barojalariak" ahora orduko, Santiago Aizarna
idazle bipil beldurgabea dator gogora. MIH 401. Behatz bati eragiteaz ehun etsai lurreratzen dituzten gizon
beldurgabeak. Ib. 363. En DFrec hay un ej. más de bildurgabe.
(Tras gen.). Que no tiene temor de. Baldin guraso tonto, ta Jangoikuaren billdur bagaak, [...], obligau gura
balebee seme edo alabareen bat beste estadurik artutera. JJMg BasEsc 223. Barbarak aita zuen pagano /
Jaunaren beldur gabia. Xe 335. Erreinu artan gobernadore / salbajien nagusiya, / Jaungoikoaren bildur gabia /
estranjeriyan aziya. Ib. 374.
2. bildurbage (Lar, Añ). "Intrepidez" Lar y Añ.
beldurgabekeria. Temeridad. Sitiatzalleak español gazte haren odolotz eta beldurgabekeriaz arritu. Arr
ASIgn 5.
beldurgabekiro, beldurbagekiro. Sin miedo, valerosamente. Alaiturik pizkortu eta beldurbagekiro jarri
zeban bear bezala prestatua, etsaia urreratu zitzaioneko. Izt C 422s.
beldurgabero, bildurbagero (Lar). "Impávidamente" e "intrépidamente" Lar.
beldurgabetasun (Hb ap. Lh), beldurbagetasun, bildurbagetasun (Añ), bildurbakotasun. Valentía,
intrepidez, temeridad. "Intrepidez: (c.) bildurbagetasuna, bildurbagea" Añ. "(Hb), courage, énergie" Lh. v.
beldurreztasun. Jeneral Caro jaunak ikusirik oen azkardade, beldurbagetasun ta leialtadea. Izt C 381.
Geiegiak diran aldetik, bildurbakotasun larregia, azartasuna, arrotasuna eta antustea. Itz Azald 183.
beldurgarri (V-gip, G-azp, BN-arb; VocCB, Dv, Hb ap. Lh, H), bildurgarri (V, G; Lar, Añ, VocCB, Dv, Zam
Voc), billurgarri (V-gip). Ref.: A (beldurgarri, bildurgarri); Etxba Eib (bildurgarrixa); Gte Erd 285; Elexp
Berg (billurgarri). 1. (Adj.). Terrible, que causa miedo. "Espantable" Lar. "Temeroso, que causa miedo" Ib.
"Formidable" y "terrible" Añ. "Beldurgarri-a (G), bildurgarri-a (V, G), temible, espantoso, pavoroso" VocCB.
"Beldurgarri, redoutable" Dv. "Qui inspire de la crainte, terrible, effrayant, etc." H. "Terrible" y "temible" A.
"Ikaragarria, izugarria, beldurgarria gertatu da (V-gip, G-azp, BN-arb)" Gte Erd 285. "Que da miedo, terrible"
Elexp Berg.
Tr. Empleado sobre todo en la tradición meridional, donde se documenta desde Mendiburu. Al Norte se
encuentra en Harizmendi, Pouvreau, Prop y Xalbador. En DFrec hay 21 ejs. de beldurgarri y 5 de bildurgarri,
todos ellos meridionales.
Iainko guztien gaineko, / Xoilla beldurgarria. Hm 60. Iujeak egun beldurgarri hartan kondena enazan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
747