Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BELDURREZ AIREAN. (Estar, etc.) atemorizado, con temor. v. BELDURRAK AIREAN. Bere nortasuna
desegitea nahi ote du? Saia bedi ahaleginean makina bat budista zintzoren antzera. Ez duela nahi, horretan
pentsatze hutsak beldurrez airean daukala? Sasi-budista da orduan, ez budista. MIH 338.
- BELDURREZ ETA. "Beldurrez-eta, de peur que" Dv. v. BELDURREZ. Galdeturen dautzuten guziei emezu
erremusina, beldurrez eta, bati xoilki ukhatzen badiozu, haina izan dadin Jesu-Kristo bera. Dh 229. Beldurrez
eta nehor atzarraraz, harrabots ttipiena gabe, jarri zen. Barb Sup 43. Jon Doni Petrik altxatu zuen berehala eta
ahorat ereman ithoka, beldurrez eta Jesus Jaunak ikus. Barb Leg 62. Izitu zen, beldurrez eta hirri egitetik ez
zitzakion geldi gehiago. Ib. 137. Lehen baino lehen behar zuen beste botila bat aurkitu, beldurrez eta asmo
kontsolagarria hegan joan lekion. Mde HaurB 83s. Haurrik ezditake sar haren ganbararat, beldurrez eta
eritasuna bil. JEtchep 24. Heien buruzagiak, [...], beldurrez eta bere lagunek Jainkoa arnega zezaten, etzituena
berak hil ezpata ukaldika? Ardoy SFran 194.
- BELDURREZKO. De miedo; provocado por el miedo. Azken oreneko penitenzia hark badirudi, bortxazkoa,
ezin bertzezkoa edo beldurrezkoa dela, eta ez behar bezalakoa, eta ez behar bezain librea eta borondatezkoa. Ax
203 (V 136). Urrikalmenduzko eta beldurrezko sentimendu batzuek gure baithan ezarzeko xedea. CatLav 445 (V
209). Ezkontza oneek diriala, Eleisiak balijua kenduta daukazan bildurrezko ezkontzak. fB Ic III 353. --Zenbat
gisetakoa da damua? --Bietakoa: atriziozkoa edo beldurrezkoa ta kontriziozkoa edo amoriozkoa. Legaz 40.
Damu osoa Aitaganako maitetasunetik, ez-ain-osoa edo bildurrezkoa barriz bildurretik sortua dalako. Itz Azald
139s. Maiz, amodiozko sentimenduen ondotik, beldurrezko sentimenduak heldu dire. Zerb Azk 73.
- BELDURRIK (AN-5vill-ulz; SP). Ref.: Iz Ulz; Gte Erd 51. De miedo; por miedo (a). "Nihoren guti beldurrik
nago, je ne crains guère personne" SP. "Béti beldurrik yuatekó dotriñerá, siempre (estábamos) de miedo para ir
al catecismo" Iz Ulz. "Beldurrik gaude mutiko ori ez ote den batere etorriko (AN-5vill)" Gte Erd 51 ('tememos
que no vendrá'). v. BELDURREZ. Eta emaztea beldurrik eta ikhararik, nola baitzakian hura baithan egin
izan zena, ethor zedin eta egotz zezan bere burua haren aitzinera, eta erran ziezón egia guzia. Lç Mc 5, 33.
Hañitz bere eginen du tormentaren beldurrik, / Berzei iarraikiren zaie hekin kontra samurrik. EZ Man I 66.
Eriotzaren dearra dirui eta nere biotza bildurrik da (AN-larr). Orreaga 50 (Camp ib. 22 beldur da). Begiak ditik
loturik / liluratzeko bildurrik; / ark derabiltzan bide-inguruak / ain baitira zoragarri! "Lleva ella vendados los
ojos por temor a deslumbrarse". Or BM 58.
- BELDURRIK EZ. (Usado con det.). Valentía, falta de miedo. v. BELDUR-EZ. Aztu ete zaree leenagoko
egun zorionekuetan agertuten zenduben bijotzen jaubetasun ta bildurrik ezaz? Mg PAb 206. Kristinaubeen
artian daguala [...] neurri bagako desonestidadia, pekatubaren bildurrik eza, ta konzienzija arinonak. fB Ic I 1.
Bildurrik eza baño, zer dago oberik? / Bakeaz bardintzeko non da ondasunik? AB AmaE 316.
- BELDUR SANTU. Santo temor. Bildur santu bear dana ezpadaukat. Arz 59. Bildur santu orrekin S. Pablok
egiten zuena guk egin bear degu. Cb Eg III 380. Bizi zaitezte beraz haren beldur sainduan, eta bethe zatzue
leihalki zuen eginbideak. Lg II 358. Bildur santu ta bide oneko au da amodijo garbijaren asieria. Mg CO 52.
Zori onekoak Jaunaren beldur santuan bizi diran guziak. AA I 563. Zentzun ona ta Jaungoikuaren bildur
santuba daukan senarrak, nai emaztiak laster ezautuko ditu bere lagunaren zalekerijak. fB Ic III 375. Aien
biotzetan bildur santua sartu. Lard 78. Jaungoikoaren bildur santuko Doie. Ur CatArrig 94. Ethor bedi nere
bihotzera zure beldur saindua. Dv LEd 78. Beren aurrak Jaungoikoaren beldur santuan azi zitzatela. Arr GB
138s. Bearra egin bear dogu bildur santuagaz, ikusirik geure argaltasuna eta erkintasuna. Itz Azald 58. Abe
Maria arrendu edo errazatuaz! Zenbat aldiz [gurutze] aren aurrean igaro izan nintzan [...], beldur santu
batekin, txapela erantzi, Aitaren egiñ, eta Aita gure eta Abe Maria arrendu edo errezatuaz! Urruz Zer 57.
v. tbn. ArgiDL 122. PE 20. Bildur santu: Añ EL 1 14. Gco I 401. JJMg BasEsc 97. Astar II 66. CatLlo 74. Bv AsL
18. AB AmaE 439. Arr May 53.
- BELDUR UKAN. v. BELDUR IZAN (b).
- BELDUR HUTSA IZAN. Ser presa del miedo, tener mucho miedo. Gabez bildur utsa zan gixajua; eukiten
ebazan ames ikaragarrijekaitik, lo egiten bildur; itxarrik illunian, bildur. Kk Ab I 46s.
- NI BELDUR. Me temo (que). Ni beldur holako zerbeit lotzen nizela. StPierre 12. Bertsu hoik
irakurtzearekin, ez duzue, ni beldur, ezagutuko Oxalderen alderdi bat baizik: ahulena. Ox 203. Ni beldur etzela,
estalpe guzien gatzik, guardagorat sekula helduko Joannes. Ib. 192. Orainokoan jokoa / Ezin hobeki badoa; /
Bainan debruak, ni beldur, / Phiztuko du zerbait makur. Ib. 51. Bidarritarra, gazterik airatua, pilota maite,
arnoa ez hastio, bertsulari famatua eta, ni beldur, kontrabanda odolean, nundik zatekeen bertzela? Ib. 197.
Tolosako jujeak nun diren, eta nun behar-bada presondegia, jakinen dugun orai berandu gabe, ni beldur. JE Ber
47. Garasti, karioxko izanen zautzula, ni beldur! Barb Leg 138. Apairu mehea zuketela, ni beldur. Ardoy SFran
115. Ni beldur oraino gorago den haren betiko egoitza. Ib. 16. Eta bakan batzuentzat ere izango ote dira asko
epe luzean, batez ere une garratz eta larrietan? Ni bildur ezetz. Vill Jaink 81.
beldurbera, bildurbera. Asustadizo. Orduntxe Uitziren gogape bildurbera asi zan baretzen, ta ekin zion
yateari biziagoki. Ldi IL 49. Ene artzain bildur-bera / bildots zurijak nun dozak? Laux AB 59.
beldurbide, bildurbide. 1. Modo, medio que causa temor. Egin aurrez adiskideak / Premia orduetarako: /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 746
mende.