Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
dakidana dongarik egiten; berba baten, Jangoikuaren bildurrekua. Mg PAb 49. Izan zaitez Jaungoikoaren
beldurrekoa, ta gorde itzatzu beraren aginteak. AA III 347. Gustiz dira onak, humildiak, biarginak eta
Jaungoikuaren bildurrekuak gure semiak. Astar II 96. Nork topauko du onelako adizkidia? Jaungoikuaren
bildurrekoak, erantzuten du Espiritu Santuak. Echve Dev 29. Corneliok Jainkoaren bildurreko bi morroi eta
soldadu bat Jopera bialdu zituen. Lard 498. Gizon zuzen, Jaunaren bildurreko, eta etorkizun gaiztoai bideak
ebaki nai zieztenak bezala, Loti bere gogoa agertu zion. Ib. 14. Erregeak, Jaungoikoaren bildurrekoak bezela,
alabaren gogoa errespetatu eta kontrarik egiteko biotzik izan etzuen. Arr May 186. Guraso on eta
Jaungoikoaren bildurrekoak ziranen alaba bateri emonik eutsan ezkonduteko berbea osagille gazte batek. Itz
Azald 173.
(Tras tema nominal nudo). Ez artu bizitza Jangoiko bildurreko bat. Mg CO 231.
b) Que tiene peligro de. Baldin tokia bazan [...] burkaitz edo jaust beldurrekoa, esango zioten Amilaga edo
Amileta. Izt C 22 (no está claro si jaust es rad. o sust. vbal. apocopado).
- BELDURREN BELDURREZ. v. BELDURRAREN BELDURREZ.
- BELDURRETAN, BILDURRETAN. De miedo, con miedo. v. BELDURREAN. Eztuzue suiekzionetako
spiritu bat rezebitu, berriz beldurretan izateko. Lç Rom 8, 15. Etsean zegoen espiritu berriak beldurretan
zedukan ordea. Mde HaurB 67. Illunaren kate berak zeduzkan bildurretan denak. Or QA 58.
(Tras gen.). Bera ere erraiñaren bildurretan dago. Etxde JJ 105. Asmau ebela etxeko-andria izutu eta alde
eraittia andik sorgiñen bildurretan. Etxba Ibilt 468.
(Tras rad. vbal.). Ihor erori baliz bekhatü mortaliala, laster kofesatü behar lüke, [...]; berhala eri denian,
edo beste hil beldürretan. Bp I 109. Nere solas goraitiarrez zuek akhit beldurretan nindagon. Arb Igand 152.
(Con adj.). Beldur handitan, / Net hatshanturik, zur' oh' ondora / Banatorra, zuk heiagora / Egiten duzu, ni
hautemanik. O Po 16.
- BELDURREZ (G-goi; SP, Urt I 59, Ht VocGr, Lar, Hb ap. Lh, Dv, H; billurrez V-gip), BELDURRAZ. Ref.:
Elexp Berg (billurrez); Gte Erd 51. Tr. Documentado desde los primeros textos en la tradición septentrional y
meridional. Hallamos ejs. con -az en Ochoa de Arin, Moguel, Jauregui, Apaolaza, Goñi, Inza, Alzaga y S.
Mitxelena. Su complemento suele ser un sustantivo (gralmente. en genitivo), o una oración; ésta aparece en
subjuntivo sobre todo en los textos más antiguos, pero desde mediados del s. XIX y sobre todo en el XX este uso
pierde frecuencia en favor de las otras construcciones: con -(e)n (que por otra parte se encuentra ya en
Dechepare y Leiçarraga), con -tzeko, con rad. vbal. o part., y, en menor medida, con -(e)la o -(e)lako.
De miedo, con miedo; por miedo. "Beldurrez, de crainte, par crainte" SP. "Tímidamente, beldurrez,
bildurkiro" Lar. "(Sacar) fuerzas de flaqueza, bildurrak, bildurrez alaitu, alai jarri" Ib. "Beldurrez egotea, être
retenu par la crainte" Dv. "Beldurrez, pris adverbialement: par crainte" H. "Beldurrez gaude (G-goi)" Gte Erd
51. "Billurrez dadaraz euan" Elexp Berg. v. BELDURRAK, BELDURRARREN, BELDURRIK.
Hunegatik beldurrez ioanik gorde diát hire talenta lurrean. Lç Mt 25, 25. Ikara jabilt / lau laurenok
bildurrez. Lazarraga (B) 1203v. Nola hura guztia, beldurrez egiten baitute, eritasuna eta tormenta iragan
direnean, iragan dateke heken debozinoa ere. Ax 206 (V 138). Konfesadu pekatu guztiak bat bere itxi baga
lotsariz, bildurrez, ez maliziaz. Arz 54. Ez lotsaz, ez bildurraz, eta ez maliziaz. OA 68. Ez aiek bezala bildurrez,
baizik amorioz guzia zurea izan nai det. Cb Eg II 69. Zu agertuarekin, / egingo dute iges / gure etsai guztiak /
emendik bildurrez. GavS 25. Bakhar bat ere ahalkez, beldurrez edo maleziaz gordetzen balitz, bekhatu mortal
berri bat eginik lioake haina bere etxerat. Brtc 161s. Gai batez etxeko jauna eri zen eta Anderiak beldürrez
zereioen igorri neskato zahar bat berri jakitera. Egiat 73. Beste batzuek dira beldurrez daudenak komulgatu
ezinda eltxoren bat [...] igaro zatelako eztarritik. Mg CC 228. Abere ta lau oñeko guziak begiratzen zidaten
lotsaz ta beldurrez. VMg 18. Bearbada beldurrez ez dituzu garbiro aitortu. AA III 543. Guztiak gogor. Guztiak
penaz. Guztiak bildurrez. fB Ic II 279. Bildurrez ikara geratu biar zara. Astar II 236. Lotsaz, bildurrez edo
aztuzaz [sic] bekaturik itxi bazenduan. Añ EL 2 132. Alkez, beldurrez edo maliziaz uzten duenak bekatu mortal
bat konfesatzeko. CatB 67. Ahalgez, beldurrez edo maliziaz uzten bada. CatLuz 33. Ikharan baitzauden
beldurrez, uste izanik itxurapen bat ikhusten zutela itsasoaren gainean zabilala. Jaur 106. Baña Barak,
bildurrez, etzan Debora gabe joan nai izan. Lard 125. Hain errexki bizi litezkelarik lazo, hertsiki eta beldurrez
bizi direnean. Hb Egia 153. Orren gañian dute / asko predikatu, / akusatzia eziñ / iñork debekatu, / lotsaz edo
bildurrez / ez arren ukatu. Ud 130. Erri areek bildurrez alan bizi ziran, / Antonio Okendok nasaitu artian. AB
AmaE 96. Zato arima dohatsua, / Ez ihes egin beldurrez. In Arb Igand 8. Zure aurrean otsoak bildurrez igesi
ioaten ziran. Ag AL 105. Bildurraz arrimatzen da. Ill Testim 7. Ez dogu oben astunik lotsaz edo bildurrez
autortu barik itxi bear. KIkV 99. Hotzez ala beldurrez ez dakit, bainan, ikaran nago ni ere. Barb Sup 121. Lur
ikara ta gertatu ziranak ikustean bildurrez jarri ziran. Inza Azalp 50. Aurreko aitorketan bildurraz edo lotsaz
pekatu aundiren bat aitortu gabe utzi al zenuen? ArgiDL 25. Eta bildurrez alde egiten dabe andik elexperantz.
Kk Ab II 119. Zazpi urtez lilluraturik bere artan gelditu nai ez ba duzute zangoak zurrun eta illeak bildurrez
lazturik. Or Mi 77. Beldurrez bezala asi zen atarira. FIr 139. Itzal handiko arnoa da zinez xakolin hau;
hurrupañoka dugu edaten, beldurrez... JE Ber 28. Zer erantzun be ez dakidala / Ipintzen nozu bildurrez. Enb
181. Belaunbiko nintzaizun, bijotza bildurrez. Laux BBa 108. Beldurrez ninduzun, Yauna, banekialako / tximistortzirien
yabe zu zeundela goian. Ldi BB 2. Aiek arriturik ta beldurrez yarraikitzen zitzaizkion. Ir YKBiz 362.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
742