Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BELDURRARREN. De miedo, por miedo. "Bildurrarren (Vc), de miedo" A. v. BELDURREZ. Pekatu
mortaleen bat etxi badidi konfesadu baga akordadurik lotsearren edo bildurrarren. VJ 10. Neskatxuek,
bildurrarren, aitari ta amari erakutsi eutsiezan ingijak ia ondo ete egozan. Kk Ab II 37. Astakeriren bat noiz
jaurtingo ete-dauan bildurrarren nauko-ta, debekau egin dautsat aborik idegittia. Otx 143. Yarleku orretik
ateraz geroz, utikan oildu nauzute, nere izenarekiko bildurrarren, soillik; nere soin eta egindakoen izu-ikaraz ez.
Zait Sof 112s. Illeak, ba-batean, beldurrarren lazturik zut geneuzkan orok. Ib. 151. Polemark eta biok
bildurrarren arri ta zur eginik lotu ginan. Zait Plat 127. Bildurrarren esan ditu Nikanor-ek, esan dituanak.
Erkiag BatB 195.
- BELDURRA SARTU. "Bildurra sartu, (vb. trans.) meter miedo, atemorizar" Etxba Eib. "Bildurra sartuta
dauka jendiari saskar arek" Ib. "Umiai billurra sartzen ibiltzen da" Elexp Berg. Zenbat ikara ta beldur
sartuko dio Jangoiko berak bere begi berekin begiratzen diola oroitzen den edozein mundukori. Mb IArg I 382.
Egunak eta hasteak joan ta epeldu zen S. Francisco Xabierren hitz mehatxariak Fernandez bekatariari sartu
zion beldurra. Mb IArg II 332. Beldurra sartuaz gure animako etsaiai. Mg CC 223. Goian anbeste Egazti
atzapardun, bean lau oñeko izugarri beldurra sartu bear zutenak. VMg 49. Euk sartzen deutsek guztiai bildurra.
Zav Fab RIEV 1907, 543. Astoak sartu zien / alako beldurra, / non ez zuten ikusten / begiakin lurra. It Fab 125.
Ez apaiz jaun guziak / igualak diralako, / baizik batek beldurra / sartu ziralako. Bil 125. Ari beldurra
sartzeagatik asmatu zuten Herodek bizia kendu nai ziolako kontu ori. Ir YKBiz 292. Eta gero ni urruti, infernuari
berari / beldurra sartu nion goitik-beiti. Berron Kijote 29.
(Aux. intrans.). Entrar miedo, atemorizarse. Sartu zitzaien beldurra inguru artako errietakoai. VMg 68. Ez
zan motzagua izan Aragille eta onen emaztiari sartu jakuen bildurra. Etxba Ibilt 462. Sartu zaiote beldurra, /
egiten baitu elurra. Xa Odol 97. Aizearen indarra somaturik, bildurra sartu yakon. Ker Mt 14, 30.
- BELDURRAZ. v. BELDURREZ.
- BELDURREAN. De miedo, con miedo. "Beldurrean egotea, rester dans la crainte" Dv. v. BELDURRETAN.
Gizona mundu hontan deno, ala den grazian, ala den bekhatian, beldurrian bethi bethi bizi da. Tt Onsa 100.
Jainkoak etzuen utzi herri hetan, leheneko yendetarik, israeldarrak errespektuan eta beldurrean idukitzeko
behar zen bezanbat baizik. Lg I 199. Lapurrak beti bizi dira bildurrian, egun gozo bat ez darue. Mg PAb 102. Ez
gera bakarrik gu beldurrean bizi geranak. VMg 31. Enila hura aita jarten niz beldürrin. Etch 406. Mundua heki
beira, bizi beldurrean. Hb Esk 29. Gu orren aurrian / erdi bildurrian / puntu baldarrian / itxura txarrian, /
laister konpontzen gaitu / bere zarrian. AzpPr 105.
(Tras gen.). Bethiere gure fin eta intenzione prinzipala den, hire beldurrean bizitzera, hire zerbitzatzera eta
ohoratzera. Lç ABC A 8r. Umeak hazi zintuen / Iaunaren beldurrean, / seinioralei ostatu / eman zeure etxean.
EZ Noel 155. Saindu bat herioaren beldurrian bizirik. Tt Onsa 155. Ikhus azu zenbat hirriskutarik eta
beldurretarik athera dezakezun zure burua, bethi herioaren ustean eta beldurrean bizi bazare. Ch I 23, 6. Ikhus
ezazü, zuñen danjer handitik [...] libra dirozün zure büria, orai lotsan eta hiltziaren beldürrian bizitzen zirelarik.
Mst I 23, 6. Jakin bear dezu Monika guraso txit prestu ta Kristau onen umea bezala, Jainkoaren bildurrean azi
izan zala. Cb Eg III 363. Ordean herri hetako buruzagiak zenbait traidorekerien beldurrean bizi ziren. Lg I 291.
Hil nahiago direlakoz batetan, eziez lüzez herioaren beldürrian bizi. Egiat 251. --Zer da heren humeen alderako
egin behar duena? --[...] Jainkoaren bildurrean azitzea. Ub 223s. Erri onetan bizitu zan Loth Jaungoikoaren
beldurrean. AA III 382. Anima prestu, Jainkoaren beldurrean eta bere buruen gainean atzartasun handi batean
bizi direnek, eztute zeren lotsatu. Dh 140. Jaungoikuak emoten deutseezan seme alabak, erakutsi onian, ta
Jaungoikuaren bildurrian Zerurako aztia. fB Ic III 331. Umea gurasoak / Yaunaren bildurrean / azi baleu, ak
berlan / igarrita, gaistoak / uxatuko lituke. Zav Fab RIEV 1909, 33. Jaunak emango ziozkala bear zituen argia
eta jakinduria, aren bildurrean bizi bazan. Lard 206. Ez badauke Jaungoikoaren bildurrean eta zerurako bidean
aziteko ardurarik. Itz Azald 174. Jaungoikoaren bildurrean ondo azia. Ag G 59. Bizi bitez or kale-etxean / beren
kutixi txar naiean / iskalbilla ta ots-artean / jauntxo-nausien bildurrean. Jaukol Biozk 106. Ugazaba badauko
etxetik urrian, / Beti bixi biarko beren bildurrian. Enb 164. Mutil ua bear bezela, Jaungoikoaren bildurrean,
azia izan balitz. TAg Uzt 197. Orok dakitena da hamabortz eta hamaseigarren mendetan jendea debruaren
beldurrean bizi zela. Zerb Azk 73. Orrela esnatzen baita siñale izkutuen bildurrean ez-jakiña arritzearen ama.
Or Aitork 402. Errezelo ta azpijanetan, / eta alkarren beldurrean. Basarri 166.
(Tras rad. vbal.). Hil beldürrian etxen, edo bereber haurra batheiatü denian, berriz Elizan batheiatü behar
dia? Bp I 61. Itsas-gizoneri bereri biotz ematen zien gal-bildurrean --oitu gabeko ikaratiekin beraiek egin oi
dutena-- onez legorrerako zirala itz emanez. Or Aitork 125.
(Tras -tzeko). Eriotzea zan etxe atako nagusi, ta bera esnatuteko bildurrean legez, biatzen gaiñean igoten
eben goiko egotokira gizon da emakume danak. Ag AL 100.
Edo dadilla bethi bizi / Egiazko beldurrean; / Edo ezperen hil dadilla / Orai duen dolorean. Gç 105.
Errespetu guziarekin behatzen zeraiela Jainkoaren egiazko beldurrean bizi zirenei. Dh 262.
Ifini egizan bildur andian. EgiaK 90. Gauaz beldur bizian, egunaz ikaran. Elzb Po 216.
- BELDURREKO. a) (Tras gen.). Temeroso. "Timorato de Dios, (c.) Jangoikoak bildurtua, Jangoikoaren
bildurtia, bildurrekoa" Añ. Cf. beldurdun. Tr. Exclusivo de la tradición meridional; sólo lo hallamos
precedido de Jaungoikoaren o sinónimo. Ni naz gizon baketsuba, eruapen andikua, dongaro enzun arren, ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
741