Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
irtetzen / bidera lapurrik: / [...] / ez diogute bada / batere bildurrik. Echag 236. Ez Yainkoari beldurrik ez gizoni
lotsarik etzion epailari bat bazan iri batean. Ir YKBiz 341. Ez betozkit oiuka, ez diet bildurrik. Or Aitork 27.
Piñudidunen barreari bildurrik ixen barik esan geinke. Akes Ipiñ 24. Txoriak etzioten bildurrik aren zaunkari.
NEtx LBB 97.
(Det.). Ai zak, i Arroxko: gaur sagardoari bildurra diokala dirudik. Alz Ram 40.
Pake izateko / guk aski degu / Jaunai diogun beldurra. Jaukol Biozk 26. Bildurra eutsen makala demoniñuori!
Bilbao IpuiB 230. Bildurra eutsan aldikada areri. Erkiag BatB 26. Udarak egin digu / betiko agurra, / ta uda
azkenari / badiot bildurra! Uzt Sas 192.
(Con objeto directo). Birjina batek berthute hunen balio guzia ezagutzen duenean, beldur ditu hura daña
dezaketen okasione urrunenak ere. Mih 24. Denak ziren menditar bere nahizkoak, / Beldur etzituztenak lerro
doblezkoak. Hb Esk 161. Ez du beldur beroa, hain guti izotza. Ib. 86. Bildur degun guzietatik gure burua edo
gure gauzak gordetzea. Inza Azalp 151. Zuek beti bildur izan dezazuten gure Jaungoiko Jauna. Ib. 15. Gaztek -egi
dasagun-- / ez du birimiña beldur; / urdail-zorroa ere, / gosariak uts-arren, / artean etzaio ximur. Ldi UO
43. Otzaren aur garbiak / loia eban bildur. Gand Elorri 188. Zori txarrean ona nai dut, onean txarra dut bildur.
Or Aitork 277. Beraz, edo bildur duguna gaitz da, edo bildurra bera da gaitz. Ib. 160.
- BELDUR IZATEKO. a) (Con oración completiva). (Ser, haber) de temer (que). "Beldur izateko da, il est à
craindre que" Dv. Zeren haurretikako haztura gaixtoa nausitu baita, eta eman baitu bere burua ezagutzera;
halatan da beldur izaiteko nekez utziko dutela hartu duten plegua. ES 181. Galdegin behar zaiote Katixima,
eztakitela beldur izaiteko denean. CatLav 19 (V 17). Batzuetan beldur izateko ere liteke arima bat hetan sobra
pausa dadin. Mih 47. Zelan bildur izateko dan gogortuko zariala, ikusi gurako ez dozula argi santuba. Mg CO
104s. Zerren bestelango gaiso ikustetan baño aloger, edo biar sari geijago emoten bajatzu odola ateratiarren,
bildur izateko da diru guriak azi edo geitu ez dagizan odola aterateko preminak. Mg PAb 50. Eta bildur izateko
da [...] penitenzia egiazkoa egin gabe ilko dirala. Gco II 391. Eztakigu zer igaro zitzaion bekatari oni; baña
beldur izateko da, ainbeste Komunio gaiztoren buruan gogortua geratu zitzaiola biotza. AA I 431. Hargatik
beldur izateko bada [...] bekhatu gehiago egin dadin, ez goraki enferra. Dh 74. Osoki beldur izateko da [...]
jujearen begi zorrotzak asko huts kausituko duen giristino laxo baten baithan. Ib. 143. Segurki jaundone Paulok
baino arrazoin gehiago dut beldur izateko [...] nerorri gal nadin. Ib. 76. Bildur izateko da, askok eta askok bide
bagako irabazijak daukezala zensuetan. Astar II 172. Berorigaitik izan ezpaliz, bildur izateko zan, ilunian
geratuko zala liburu onetan ifini dodan lan guztija. Ib. XV. Oraintxe onduten ez bazara, bildur izateko da, ez
zariala iñoz onduko. Ur MarIl 78s. Guziak edo geientsuak kondenatu zirala, bildur izatekoa da. Arr May 54.
Tournaiko Gotzain jaunak bein baten esan ebana jazoko ez ete-dan bildur izateko da. Eguzk GizAuz 154. Minutu
baten han egon ezkero, bildur izateko zan frailen batek ikusiko othe zuan. Osk Kurl 199. Jainkoaren fedea gizabiotzetan
itzaliaz, ez ote zaion gizadiari kentzen bere buruaren gain altxatzeko bear duen ego-pare aundi ori.
Vill Jaink 95. Beldur izatekoa da hizkuntzak ez ote duen, bide hortarik doala, zerbait irabazten duen bitartean,
zerbait ere galduko. MEIG VIII 101.
b) (Tras gen.). (Tener, haber) motivo de temer. Zeren beldur izateko dut maite nauen bihotz baten ganik? Dh
234. Nahi bezain lekhu segurean izan zaitezen [...], eztuzu horren gatik zeren hartu, eztuzula deusen beldur
izateko. Ib. 215. Gaztigu izigarri horren beldur izaiteko du. Jaur 141. Zeren beldur izaiteko laiteke zeruan? Ib.
117. Eskal-herrietan baino laborantza hoberik nihon ezbalitz, gosearen beldur izateko laitekeela. Dv Lab 31.
c) Peligroso; terrible. Bildur izateko da gero, iauna, orain Auñemendira ioatea: eztakizula gertau Padar
gizagaisoarena. Ag AL 130. Lagun bezela ona bazan, etsai bezela bildur izatekoa zenuten. NEtx Antz 137.
- BELDUR-JARIO (bildurjario Lar). a) "Cerote, miedo grande" Lar.
b) "Bildur-jario, que se espanta hasta de su sombra" Bera.
- BELDUR-MELDUR. a) Miedo. Geiegikeri bildur-mildurra kitatzen aal dezu ortikako yaulkialdi zorrotz,
bizi, ertsatuz. Markiegi in Ldi IL 13.
b) (Estar, etc.) con miedo. Joan zen aitaren jarraiki, beldur-meldur zer esango ote zion edo zer erabaki
agertuko ote zion ausnarka. Etxde JJ 67.
- BELDUR ON. Respeto. Kristau batek begiratu bear dio beldur onez eriotzari. VMg 63. Onelako gauzak
erraz gerta ditezke gazteen bilduerak diran etxeetan, [...], begira ezpadago lotsa eta beldur ona eman
dezakeanen bat. AA II 147. Eta bildur onean / familia azi. Zav Fab RIEV 1909, 38.
- BELDURPEAN. Bajo temor. Arerioen kaltez eratuten dituen ziriak, lakirioak ta saldukeriak, bai itzez, bai
esan gaiztoz, nai zemaiez nai bildurpean. Erkiag BatB 68.
(Tras gen.). Txikitandik Jaungoikoaren bildurpean azitako gizona zan. Etxde AlosT 90. Seme-alaba pilloa
be azi dabe, Jaungoikoaren bildurpean. Alzola Atalak 54.
- BELDURRA HARTU (bildurra a. V-gip; billurra a. V-gip). "Bildurra artu [...], tomar, cobrar [...] miedo"
Etxba Eib. "Bildurra artu detsa itxasuari" Ib. "Billurra artu dotsat bolantiai" Elexp Berg. Ez bildurrik zeuren
biotzetan artu. Lazarraga 1153r. Jainkoak dotrina, sermoi ta besteen ejenplo onakin abiso asko eman zion [...].
Ortik bildur puska bat artu orduko aztutzen zan. Cb Eg II 188. Lotsa ta bildur txit andia artu zuten. Cb Just 24.
Bizi dira nasai ta ardura baga munduko atseginen ondoren arerijo donga oni bildurrik artu baga. Mg CO 99.
Artu bildur andia Jangoikoaren justizia ta aserreari. Añ EL 1 40. Artu billdur geijago, dalako benenua
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
738