Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beldurrik. Dv Lab 309. Euskaldun zarren seme zintzoak erdaldun bildurrik baga. AB AmaE 88. Botilla beterikan
/ arturik kolkuan, / sorgin bildurrik gabe / dabil alakuan. JanEd I 69. Gaur eztugu euri bildurrik. Inza Azalp 24.
Neke-bildurrik iñoz / Ezautu ez dabenak. Enb 205. Jainko-bildurra muga altxatuaz / il bedi erabatean. Or Eus
255. Jainko banintz ezneuke erijotz bildurra. Laux BBa 126. Lubizi-bildurra dagon tokian lurrari eusteko.
Munita 46. Neke-bildurrik gabe. BEnb NereA 49. Lapurreta bildurrik ez dek beintzat or izango! Ugalde Iltz 58.
Txakur-bildurra al dago? And AUzta 102. Amaren biotzak bere barruan zerabillen zorigaitz-bildurra. NEtx
LBB 20. Baña etxean izaten gendun / beti naikua egurra, / ura pentsatzen jarri ezkero / juaten zan negubildurra.
Uzt Sas 37. Kontrako oker-beldurrik ez da. Berron Kijote 140.
(Tras rad. vbal.). Ez goserik, ez egarririk, ez eritasunik, ez hil-beldurrik. Dh 150. Gaur, ez dugu bazkari
saria gal beldurrik! Barb Leg 142. Eriotzaren etor-bildurrak / estutzen du lasaia. Tx B 185. Bide orretan galbeldurrik
ez. Or BM 60. Etzuen izan ixil-izketa ura iñork entzun bildurrik. TAg Uzt 206. Hil-bildur deithu gezurminaz
/ gizendak eri ziradela. Mde Po 64 (en la ed. de 1952 beldur). Juanbeltz etorri-bildurrak ixilerazten zion.
Anab Poli 33. Hil-beldurrak sortu zorokeriak. Lf in Zait Plat XXII. Aantzi-beldurrik ez du sendatzen zorionaren
esperantzak. Berron Kijote 154.
Berandu-beldurrak al zaramate? "Os acosa el temor de llegar a deshora?". Ldi BB 130.
2. (Uso adj.). Eman zioten buru, khendu ere lurrak; / Halako fortunarik ez gizon beldurrak. Hb Esk 64.
Zer diozue, ihardetsi zeraien emazteki Jainko-beldurrak, Jainkoa ezta bada hemen? Dh 204. Dudak gizon
jakintsun eta Jainko-beldurrekin argituz. Ib. 141.
- BELDUR-BELDUR IZAN. Intens. de beldur izan. "Bildur bildur da, tiene mucho miedo" A.
- BELDUR-BELDURRAK. Intens. de beldurrak. Beldur-beldurrak arrimatu naiz / Padre zar baten onduan, /
galdetu ziran zer estadutan / ibilli nitzan munduan. Tx B II 122. Santxo, beldur-beldurrak ago, nik uste. Berron
Kijote 224.
- BELDUR-DAMU (H; bildur-damu V-ger-ple-arr-oroz-m ap. A; Añ). "Atrición, (c.) kaltedamua, bildurdamua"
Añ. "Beldur-damua (V, G), contrition imparfaite, attrition, repentir inspiré par la crainte" H. "(Dolor de)
atrición" A. Badira bi: damu osua, ta damu ez osua. Lenenguari deritxo Kontrizinoia edo Ondamuba, ta
bigarrenari Atrizinoia edo Bildur damuba. CrIc 157. Nork nahi daki errazago dala beldur-damu edo Atrizioa,
amorio damu edo Kontrizio osoa baño. Mg CC 103. Kontrizino edo damu osua da amore damuba, ta atrizinua
bildur damuba. Mg CO 44. --Atrizioaren izenaz zer aditzen da? --Aditzen da, kalte-damua, bildur-damua. Añ
CatAN 49. Biotzeko damua era bietakoa da: Maitasun-damua ta bildur-damua. KIkV 95 (KIkG 73 maite-damua
eta bildur-damua). Sekula etzun izan maite damurik, bildur damua baizik. Etxde JJ 266. Jainkoa naigabetu
degulako biotz-samintasuna, pekatuaren itsusiagatik edo inpernu-bildurrez edo zerua galdu degulako baldin
bazaigu, orixe degu bildur-damua. EgutAr 14-2-1956 (ap. DRA).
- BELDUR EGIN. Atemorizar. v. beldurtu. Ai! bidus [sic, por bildur?] ta bortxa egiten didate (Olazagutia,
1548). "Violenter et vi et metu duxerunt eas". ETZ 24. Nere gañean dijoan mandazai onen zigorrak beldurrago
egiten naitziak. VMg 33. Zure legea aipatzen nuen erregeri, / Nork egin ote beldur neri? Ardoy SFran 347.
(Aux intrans.). Atemorizarse. Bildurrago egin zan Dama gaisua. Mg CO 196.
- BELDUR EGON. Estar de miedo, atemorizado. v. BELDUR IZAN. Bilboko Banko edo Españako Banko
edo Caja de Ahorros eztago bildur, gizona. Kk Ab I 104. Beldur nago ez baitut nigarrik ixurtzen, / Beldur
bihotza zapart eginik ez naizen / Penak salatu gabe, hemen flakatuko. Iratz 85. Ez ama, eztiogu esango. Orren
bildur ez egon beñepein. Etxde JJ 218. Ontsa ager zure aintzindarien aintzinean. Ez beldur egon. JEtchep 94.
Orain bi urte emen nitzan da / berriro emen nator gaur, / zertan egongo nazute emen / zuei itzegiteko bildur?
Uzt Auspoa 67, 103.
- BELDUR EMAN. v. BELDURRA EMAN.
- BELDUR EMATEKO. Terrible. Leio batetik [...] atara eben ontzi sakon eta me bat, eta bota eben bertatik
kalera parrastada izugarriya. Eta gero beste leio batetik bardin, beste batetik be bai, eta beste batetik... alde
guztiyetatik ¡agua va! entzuten zan, eta parrast ortik, parrast andik, bildur emotekua zan. Kk Ab II 180.
- BELDUR ERAGIN. Atemorizar. v. beldurrarazi. Oraingoan ez da Bizkaiatik / bildur daragin Ondarru. Or
Eus 387. Agintarien bekozkoak bildur eragin nai du. "Saevitia potestatum timeri vult". Or Aitork 47.
- BELDUR-EZ. (Usado con det.). Valentía, falta de miedo. v. BELDURRIK EZ. Adierazoteko bere irmetasun
eta bildur[r]eza esan eutsela: eznau inok larrituko, [...], ezta Kanta-uritarrak bere. Astar II IV.
- BELDUR GABEKO. Libre de temor; valeroso. "Sarri, bildurbakua salbatzen da, eta bildurtixa galdu" Etxba
Eib. v. beldurgabe. Au beingoa da, bildur bageko arloa, geure gurariz egiten dogun jolasa. A Kr 144. Gorde
zaidazan, barriz, jaio nintzan luna! / Euzko seme lerdena, bildur gabekua. Laux BBa 46. Izkillu gorriz zenbat
gaste / bildur-bako mendittar lerden. Laux AB 98. Gaztienetariko batzuk berotu egin ei-ziran, a zer ete-zan jakin
egin bear zala-ta. Bildur bakoak aurrera egiteko, eta bat be ez ei-zan atzean gelditu. Alzola Atalak 59.
(Tras gen.). Que no tiene miedo (de). Ama [...], bere burua munduari eman, ta Jaunaren bildur gabeko
biziera txar batean eriotzak arrapatu zuen. Cb Eg II 208. Bakijee kristandadeko Agintari Jaunak, lekuban
lekuban dagozana nasaijak, Jaungoikuaren bildur bagakuak. fB Olg 149. Jainkoaren bildur gabeko gizonak
ziran. Lard 486.
- BELDUR-IKARA. Espanto, terror. Adimentu onezko beste bekatariak [...], laster aski edo beinzat azkenean
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
732