Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
belaunaulki, belaunalki (A DBols, Zam Voc). Reclinatorio. "Belaunalki (neol.), reclinatorio" A DBols.
"Reclinatorio" Zam Voc. v. belaunikaulki, belaunikaleku. Ze ederki ematen zuen, gero, baserritarrak euren
eskapulario ederrekin belaun aulkietan orduerdiak egiten ikusteak! JBDei 1919, 176.
belaunbikatu. v. belaunikatu.
belaunbiko. v. belauniko.
belaunburu (V-gip, G-to, L-ain, BN, R; Zam Voc; -lh- SP, Hb ap. Lh, H), belainburu (-lh- S; Foix ap. Lh).
Azkue, sin duda por error, da tbn. belaunbürü como V y Sc. Ref.: A (belaunburu); Lrq /belhainbüü/; Etxba Eib
(belaun-burua); Elexp Berg. 1. Rodilla; rótula. "Belhaun burua, xopera, kroxkoa" SP (sin trad.). "Rotule" H.
"Choquezuela" A. "Belaun-burua, rodilla. Belaun-burua aundituta darabit oingo egunetan" Etxba Eib. "Rodilla,
extremo de la rodilla. Belaunburua aundittuta daukat" Elexp Berg.
Jarri omen zan mutila bere esertoki arrizkoan, eskuiko belaun-burua larrugorriturik zakurragana begira
zebala. Izt C 252. Esku zabalaz belaunburuko txapel zaarra astinduaz. A BeinB 46. Orduen patroiek ukabillaz
belaunburue iota, "Txotxo: eo alde txarrekua, eo Batxi Satika aiz i", esan euen. A BGuzur 143. Moxal bat billatu
zan, errekartean, belaunburuak ausita. Ag G 158. Belaun-buruetan indarra zuten Leaburuar guztiak Urkietan
ziran. A Ardi 72. Errak to, Piarres, arinago ez othe haiz ibiltzen, Ortzango erreka horietan, edo bardin
errabotean? Zer dituk ala Senpertar belhaun-buru handiak hik ere? Barb Piar I 129. Maroncelli gizajoari
barren-zaldar ikaragarri bat jaio zitzaion ezkerreko belaunburuan. TAg GaGo 97. Erritarra ñoago; baiña badu
kozkor; / besaburu, ukalondo, belaunburu bizkor; / besoak luze ditu, lepoa gizenkor. "Rodillas". Or Eus 147.
Belaunburuak erre dizkoen bideko asunak / izan bitez gizonarentzat ikaskizunak. TAg Uzt 280. Arrano-jale
Biriatuko, / Ikatz-egile Sarako, / Belaun-buru handi Senpereko / Zoko-moko Azkaineko. Zerb Azk 98. Nahiz
agertu heien lauzkatzale belhaun-buruz gothor eta bihotzez amultsua! SoEg Herr 29-11-1956, 1. Gorputz
melarrak zeuzkaten baña / belaun-buruetan indar. Basarri 97. Portale-munan pika-mailua egoan esku-eskura,
hartu esku biekin eta sekulako kolpea emon neutsan jarrita egoala belaun-buruan. Baraia 86.
2. (G-to, R-uzt), parte anterior del muslo, más arriba de la choquezuela" A.
3. Cabeza de estirpe. O Mantuako markes noblea / belaun-buru ta osaba nerea. Berron Kijote 67.
belaundi. "Genealogía, árbol genealógico, belaundi (neol.), litm. conjunto de grados de parentesco" A DBols.
belaundu (V-gip, G-to), belaintu (R). Ref.: A (belaundu, belaintu); Iz ArOñ; Elexp Berg. 1. "Belaintu garia
(R-uzt), encorvarse, doblarse el trigo" A (para belaundu remite a belaunkatu). "Beláundu, levantarse el trigo,
maíz, etc., caídos, formando arco. Beláunketia, id." Iz ArOñ. "Levantarse el trigo, el maíz, etc., caído, formando
arco. Artua udabarrixan aiziak bota zeban da oin belaunduta dago" Elexp Berg. v. BELAUN EGIN.
2. belauntu. Arrodillarse. v. belaunikatu. Doaindu zagun Zeruko Jauna / belaunturikan lurrean. Etxeg EEs
1925, 233.
belaunesi (G-nav), belauntesi (V-gip). "Belaunesi, una escalera pequeña, como de tijera, que se pone a caballo
en los setos" Ond Bac 390. "Belauntesixa, pasalekua" Iz ArOñ. "Beláuntesi, paso para personas en una cerradura
[...] Belaunteixa (?), id." Ib. (que añade alav. de Heredia bolantés, belantés).
belaunetxe (V-arr-ple ap. A). Casa solariega; estirpe, linaje. "Belaun-etxe (V-arr-ple), casa troncal, heredada
del fundador de la familia" A. v. belaun (3). Oriek ere, ordea, belaunetxe bateko ta odolkide dituzu. Zait Sof
16. Nolabait nere ta belaunetxe danarena orobat negar egin eta deitoratu dezadan errauts orren gain. Ib. 41.
Auek dira aien belaun-etxekoen buruak. Ol Ex 6, 14 (Ker belaun-etxekoen buruak; Urt etxetako buruak, Dv
etxetako buruzagiak, Bibl arbaso familien buruak). Aren familia, jatorria ta belaun-etxea jakin nai genuke.
Berron Kijote 148.
belaungaineratu, belaunganeratu. Poner sobre las rodillas. Gaztarua barriro eldu yatela usteko yok, eta
onenian eu lenengokoz belaunganeratu euban egunagaz gogoratuko dok. Euzk II 372 (ap. DRA).
belaungozo (V-gip-m, G-to ap. A; Lar). 1. "Belaungozoa decimos, v.g. al buen temple y flexibilidad de las
rodillas" Lar s.v. gozo. "Agilidad" A. Cf. Or Eus 327: "Lau beor izu bizkor biltzeko / badirade naiko lagun. /
Barren-arrak il, biotzak argi, / lauek gozo dute belaun ("la agilidad de sus piernas")"; y Mok 4: "Aztalak arin
darabiltza, belaunak gozo". "Zein dira-ta zeru-gorputzen lau doaiak?", eta: "argitasuna, zailutasuna (zuek
"belaungozo" esaten diozute), sarkor izatea, minberakaitz izatea". Or QA 196.
(G-goi-nav). (Con adj.). "Paso, andadura de una persona" JMB At. "Ese hombre tiene buena agilidad, belaun
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
720