Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barnakoi. "Profundo, profunda, ondokoia, barnakoia" Lar.
barnakor. Profundo, penetrante. Bana erran dezagun denek aitortzen dutela bere adimenduaren ohartze
zorrotzen ausartasunez eta bere oldozpen eta erakaspen argi eta barnakorrenganik hiru edo lau ehun urtez
aitzinatu zela haren denborako gizonen artekotik. Zub 34. Zure Musa zu bezain beneditanoa da: barnakorra,
azkarra, kartsua, bihozduna, bainan bethi esku-menean daukazunaz, zuzenean eta beraz bakean. Lf ELit 339.
barnanditasun. "Duplicidad (Darric)" DRA.
barnari (Lar). Penetrante; penetrador. "Penetrante" Lar e Izt VocC. "Barnariya, barrena sartzen dana;
barrengoa ere ikusten duana" Orkaiztegi EE 1886a, 275. Lari-k esan nai du sasitua edo Sasien barnaria; eta
Lariz da beragandik datorrena edo jatorri artakoa. [...] Orti da toki goitituen barnaria edo garailaria. Urti,
Urtsua edo ibaien barnaria. Izt C 21. Ezen Jainkoaren hitza bizi eta obratzaile da, eta bi-ahotako ezpata baino
barnariagoa. TB He 4, 12 (Lç penetrant, He zilhakor, Dv, Ol, IBk sarkor, Ker e IBe zorrotz).
barnarin. v. barbarin.
barnartari. "Introductor" Lar.
barnarte. "Introducción" Lar.
barnartetu (Lar). "Introducir" Lar. Barnartetu ninduen ardoaren gelan. "Introduxit me". CantCS (G) 2, 4
(Echn, Ol, Ker sartu, Dv sarrarazi, BiblE eraman). Ez det utziko, alik eta barnartetu dezadan bitartean nere
amaren etxean. Ib. 3, 4.
barnasko. v. barnaxko.
barnatari. "Penetrador" Lar.
barnatasun (Ht VocGr 409, Dv, H), barnatarzun (Gèze, Foix ap. Lh). 1. Profundidad. "Profondeur" Ht
VocGr, Gèze, Dv. "Uraren barnatasuna, la profondeur de l'eau" H. Bertze bat berriz, erori zen toki
harritsuetara, zeinetan ez baitzuen lur hanbat; eta atheratu zen berehala, lurrak etzuelakotz barnatasunik. Dv
Mc 4, 5 (Lç barnetasun, He loditasun, Ol, Or mami, Ker sakon). Hortik, berriz ere diot Jainkoa osoki
ederresgarri dela itsasoaren hedadura, barnatasun, kalerna, gozo eta bertze goiti-behera guzietan. Arb Igand
155. Mintzatu gira jadanik lurraren barnatasunaz. Gatxitegi Laborantza 51. Irauldearen barnatasuna. Ib. 51.
2. Profundidad, abismo. Ez goratasunek, ez barnatasunek, ez berze kreaturak batek-ere ezin separaturen
gaituela Iainkoaren amorio Iesus Krist gure Iaunean ekharri draukunetik. "Profondeur". Lç Rom 8, 38 (TB, Dv
barnatasun; IBe itsas leize). Banaloria oro iretsi izan düzü, zure nitan gañeko jüjamentien barnatarzünian. "In
profunditate". Mst III 14, 3 (SP iujeamenduetan barrena, Ip jüjamentien barna). Zü zira arren huntarzünen
ororen azken müga, bizitziaren goratarzüna, eta jakite ororen zola gabe den barnatarzüna. "Profunditas". Ib. 59,
4.
3. Secreto, misterio. Nor ere baitirade doktrina haur eztutenak, eta Satanen barnatasunak ezagutu
eztituztenak, dioiten bezala: eztut zuen gainera berze kargarik ezarriren. Lç Apoc 2, 24 (TB, Dv barnatasun, Ip
barnatarzün; He barrentasun, Echn barne ilun, Ur (V y G) sakontasun, Ol, Ker sakon, IBk barrukotasun, IBe
barrunbe).
4. Profundidad, hondura, penetración (hablando del pensamiento, estudio, etc.). Akademia baten urhaspidea
denaz geroz mintzairaren barnatasunekin ikustea. Lander RIEV 1907, 100.
barnatsu. Profundo. "Profond, barna, barnatsü" Casve. [Arima dela] aitzitik, fisika-kimika aldaketez oso
bestelakoa, bere izate barnatsu eta sakonean. Mde Pr 351.
barnatu (Ht VocGr). 1. Hundir, introducir. "Enfoncer" Ht VocGr 352. Eztirokianak, arren, holako
griñaldia iñharraus gogoan denian eskentzen, da falta gaberik mespretxiaz ta ordariaz handitzen ta erran
dütügün zaiñak dütü barnatzen. Egiat 223. Ukondoz elkar jotzer aizkora barnatuz, / gerriz dardara, eta belaunak
jokatuz. "Hundiendo bien el hacha". Or Eus 149.
2. (Lar, Añ (G, AN), Dv). Introducirse, penetrar, meterse. "Penetrar" Lar y Añ. "Entrer plus profondement"
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
72