Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(Con dat.). Doblar(se) la rodilla ante. Bizi naiz ni, dio Iaunak, ezen niri gurthuren zait belhaun guzia. Lç
Rom 14, 11 (Ker belaun guztiak makurtuko yataz).
- BELAUNAK INKATU. Arrodillarse. Reberenzia jagiteko / belaunok neben inkadu. Lazarraga (B) 1179vb.
- BELAUNAK (BELAUNA) MAKURTU. Doblar(se) la(s) rodilla(s). Eta lur behereraño belhauna
makhurturik. EZ Man II 13. Esku altxatzen tudanak, / Mintzatzen zaitzun mihia, / Makhurtzen tudan belhaunak, /
Fiñean gorphutz gustia. Gç 67. Bakarrik oen artean arkitzen zan Judu batek makurtu etzituan belaunak. Mg CC
224. Jesusen izenean guziak belaunak makur ditzatela, Zerukoak, lurrekoak ta infernukoak. Ib. 225. Jesusen
izenera makurtu dedin edozein belaun, zerukoena, lurrekoena, baitta infernukoena ere. Inza Azalp 133. Belaun
guziak Niretzat makurtuko dira. Ol Rom 14, 11.
(Con dat.). Doblar(se) la(s) rodilla(s) ante alguien, arrodillarse ante alguien. Bera da santuaren / egiyazko
jauna, / zerutarren errege / eta jabe dana, / sortutako guztiya / mendean daukana, / diyotena guztiyak /
makurtzen belauna. Echag 97. Bakar batzuk edo asko baditxin atzerrian, Biurriari belaunik makurtu etziotenak.
Or QA 86. Belaun guztiak makurtuko yataz, eta miin guztiak Jaungoikoa autortuko dabe. Ker Rom 14, 11 (Bibl
belaun guziak makurtuko zaizkit aintzinean). Baali belaunik makurtu ez dioten zazpi mila gizon. Bibl Rom 11, 4.
Buruba ta belauna makur-makur egin ta eskuban mosu-egin eutson. Altuna 73.
- BELAUNAK (BELAUNA) PLEGATU. Doblar(se) la(s) rodilla(s), arrodillarse. Gogoetak khasaturik,
lurreraiño belhauna, / Gero plega eta ezagut, nola aizen illhauna. EZ Man I 9. Eginbidez lurreraño plegaturik
belhauna. EZ Man II 22. Elefantak [...] bere gazte denboran belhaunak [...] zalhuitu, erraxki doblatzen eta
plegatzentu. Ax 180 (V 122). Haren belhañak plegatzen dütüzü. Mst III 50, 2. Belhaun guziak plegatuko direla
ene aitzinean. TB Rom 14, 11. Balibaleki, zer din onsa, Jinkuak deron fortüna / Hari eskerren emaiteko, plega
lirozü belhaina. Etch 544.
(Con dat.). Arrodillarse ante. Reserbatu zitiát neurorrendako zazpi milla gizon belhaunik Baalen imajinari
plegatu eztraukatenik. Lç Rom 11, 4 (Bibl Baali belaunik makurtu ez dioten).
- BELAUNAK (BELAUNA) TOLESTU. Doblar la(s) rodilla(s). Baña baukogu jaun bat gustiz jakituna; /
Ondo danian daki tolostzen belauna. Enb 124. Belaunak tolestuz, Matxinen bekoki otza muinkatzeko makurtu
zan. Etxde AlosT 105.
- BELAUNAK UMILIATU. Arrodillarse. Txapez lurrean efini neben / belaunok umilladurik. Lazarraga (B)
1198rb.
- BELAUN-ALDE. Parte del pantalón que queda sobre la rodilla. v. PRAKA-BELAUN. Galtzak, miesa
gordin nabarrez egiñak eta belaun-aldian bein eta barriz adobaurikuak. Otx 11s.
- BELAUN-AZPI. a) "(AN-5vill), corva" A. v. belaunpe. b) Parte de la pierna que queda inmediatamente bajo
la rodilla. Buru-has, bere galtzerdiak agerian belaun azpiraino. Zub 105.
- BELAUN-BARNE. Patizambo. "Belhaun barnea, cagneux" H. "Belhaun barna, -barne (H, Hb), cagneux" Lh.
- BELAUN-BELAR. "(G-bet), hierba de hoja muy ancha y parecida al tabaco" A. Aien zaiñgorri,
belaunbelar, barrabasbelar ta orlakoak. Ag G 23.
- BELAUN-BURU. v. belaunburu.
- BELAUN-DARDARA. Temblor de piernas. v. BELAUN-IKARA. Beerakoa ere naiko neketsua zan,
belaun-dardara sortzen baitu beerantzako ibilliak. TAg Uzt 95.
- BELAUN EGIN (belain egin R ap. A). "Aiñai korrek belain egin dik, ese centeno se ha doblado" A. v.
belaundu.
- BELAUNEKIN. De rodillas. Belaunekin anbat horduz lurrean egoteak, egin zituen adiña errezo ta otoitz
egiteak, [...] nekaturik utzi zuten eri gaisoa. Mb IArg II 354.
- BELAUNETAN JARRI. Atsekabe garratz asko oi nebela sufrietan, / sabelekoaz ez ninzala gozaetan. /
Senar baga jarri ninzan belaunetan. Lazarraga 1197r (se refiere a la posición durante el parto, que, de acuerdo
con la tradición, podría ser tanto de rodillas como sobre las rodillas del marido).
- BELAUNETIK BEHERANTZAK. "Belaunetik berutzak indar bagarik daukadaz, tengo sin fuerza las
extremidades inferiores (V-m)" A EY III 288.
- BELAUNETIK BELAUNERA (H). De generación en generación. "De génération en génération. Syn. leinutik
leinura (L), gizalditik gizaldira (G, L)" H. v. BELAUNEZ BELAUN, BELAUNIK BELAUN. Belaunetik
belaunera jenerazio guztiak zorioneko Josep nobleagana datoz. Cb JMJ 60. Belauneti belaunera, gurasoetati
umeetara, luzaro irauten dau. fB Ic (ap. H). Mirari onen oroimenako toki artan egin zuten elizatxo bat, eta
oraindik belaunetik belaunera gertaera au igarotzen da. Bv AsL (ed. 1885), 440. Epopeia eta kantu heroiko
andana bat belaunetik belaunera heleraziak ezagutzen bide zituzten. Mde Pr 226.
- BELAUNEZ. De rodillas. v. belauniko. Santuonen esanaz akordadurik, / Kristiau zireanak arnasa esturik;
/ belaunez lurrean Franzia gustia: / "Almirante jauna, miserikordia!". EgiaK 87. Belhauna handi eta makhur
gidailak, / Lurrera zailak; / Kortesia eskatzen belhaunez ari da, / Gero ezin ari da. 'Il fait des génuflexions'.
ChantP 86. Erri-Gurutzek elkarri mun, ta / oro belaunez lurrera. "Todos caemos de rodillas". Or Eus 260.
Belaunez jartzen nakio, entzun nairik adia. "Me arrodillo". Or Poem 542.
- BELAUNEZ BEHERAKO, BELAUNEZ BEHEITIKO. "Belaunez berako gizona, hombre insignificante (Vm)"
A Apend. "Hombre de pocos alcances, belaunez betiko gizona (V-m)" A EY III 242.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
717