Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
illobarekin bizi izan zan). Abran [...], Tareren semea, eta Noeren billoba amaikagarren belaunekoa. Ib. 12.
Gure asaben egoitza, / Ainbat belaunen emaitza, / Abizen askon / oroitza. P. Etxeberria "Irizar" (ap. DRA).
Rozinante nauzute, aski famatua, / Babiekaren iru-belaunekoa. 'Soy Rocinante el famo-, / Biznieto del gran
Babie-'. Berron Kijote 28.
3. Estirpe, linaje, descendencia. "Frantsesak bere etxea erre eien baia belauna ez eien akabau (lan-B [sic])" A
Apend s.v. belaunbiko. Cf. In Caro Vasconiana I 23 y 46, n15: "El solar de Amezqueta es el más antiguo e más
derecho que vino de la rodilla de Martin Lopez de Murua". Cf. infra BELAUN-BURU. v. belaunaldi (2),
belaunetxe, leinu, etorki. Lurrak, urak eta berzek / Adoratua Iauna, / Mariaren sabelean / Sorthu duzu
belhauna. Hm 40. Ezpaitzen Iondone Petriren belhauneko umea, baina xoilki haren alaba espirituala baitzen.
SP Phil e) 3r (He XI ez baitzen haren alaba haragiaren arabez). Jatorri edo ondorengo belaun bagarik. msOñ
233v. Abraanen belauneti jaditxi dagizun Jaungoikuaren bendizinoia zeure seme alabeetan (Tob 6, 22). "Ut in
semine Abrahae benedictionem in filiis consequaris". fB Ic III 339. Jakobekin Ejiptoan sarthu ziren guziak eta
haren belhaunetik ilkhiak, ziren, haren semeen emazteak gabe, hirur hogoi eta sei. Dv Gen 46, 26 (Urt haren
hankatik ilkhiak, Ker arengandik jaioak, Bibl haren azpitik ateraiak). Arabakoa zan orobat amaren aldetik, eta
Gebaratarren etxe ospatsuaren belaunekoa. 'Entroncada con la ilustre casa de los Guevaras'. Aran SIgn 2.
Joanesek, besteak bezela, belaunekoen onari begiratzen zion. [...]: belarri biak moztuko zituzkean Joanesek,
Azkarragako semeak ondo ikusteagatik. Ag G 246. Obe da belaunekoari laguntzea. Ib. 269. Eguberri gaualdian
bere txabola izartsuaren pean aitona maiburuko zutelarik aren belaunekoek mai ondoan biltzen zirenean. Or Mi
92. Aijitora Yakobekin etorritako guziak, aren semeen emazteak alde batera utzirik, eta aren belaunekoak
bakarrik zenbaturik, irurogei eta sei izan ziran. Ol Gen 46, 26. Iru seme zetozkien beren belauneko zitu. NEtx
Antz 151. Lairen belauneko ua oildu zezatela agintzean. Zait Sof 95s. Erraldoi-belaunekoak danak arroak eta
zakar-ipurdiak izanagatik, bera ongi azia ta itz-leuna bait-zan. "Con ser de aquella generación gigántea". Berron
Kijote 35.
4. (V, G, AN, S, R; Añ, Dv, H). Ref.: A; Lh (belhain). "Grados de parentesco: (c.) aidemallak, belaunak; en 4.º
grado: laugarren belaunean" Añ. "Askazi laugarren belhañean (Bp I 82)" Dv. "Degré de parenté" H. "(S-saug),
degré de parenté, génération. Bigerren belhañian gütützü, nous sommes parents au second degré" Lh. Cf. J.C.
Guerra 1.er CongrEV 712: "Los grados se denominan en euskera belaunak y el parentesco senitasuna. Se
conserva su memoria hasta grados remotísimos y así se oye decir: laugarren belaunetik urtenda gagoz, baña
odolian zerbait bagera, estamos fuera del cuarto grado pero somos consanguíneos". --Ihor ezkont daitia
noreki nahi? --Ez solthü ezpada; ez ere askazi, ez aliatieki laur garren belhañian direno, elizako jaben solthüra
gabe. Bp I 82. Bigarren belaunean edo graduan aidetasuna debanarekin. OA 77. Zenbatgarren graduan edo
belaunera iristen zan aidetasuna. Ib. 159. Iru gauza gaiti eragotzita dagoz laugarren belauneraginoko seniden
ezkontzak. fB Ic III 364. Bigerren belhañian gütüzü. Herr 14-8-1961 (ap. DRA).
5. (-lh- VocBN Dv, H), belain (-lh- Sc ap. A). Revuelta (de un camino). "Point d'un chemin qui dérive de la
ligne droite" VocBN. "Coude de chemin" Dv. "Coude que fait un objet, p. ex., un chemin. Syn. ukhondoa" H.
"Recodo de camino" A. v. bihurgune, ukondo.
6. "Belaun (L?), encrucijada" A.
7. belain (BN, S ap. A). "Junturas del tallo de la caña, maíz, centeno, etc." A.
belain (R ap. A). "Dobladura del tallo" A. Cf. BELAUN EGIN.
- BELAUNA BIGUINDU. An jauzi eta emen irrintzi, / biguintzen dute belauna. "Mueven ágilmente sus
piernas". Or Eus 158.
- BELAUNAK ARIN(IK). Corriendo. Badoatz' artzañak, / Arhinik belhañak, / Lehen bai lehen, / Ikhus
diroienez / Eia sorthü denez / Jesus Betlemen. UNLilia 8. Denbora, belhañak arhin, beitoa aizia bezala, badü 25
urthe musde Epherre kalunjiaren apheztiak. Herr 14-8-1961 (ap. DRA).
(Bi belaunak arin). Argi-xinta sumatuz, ogeari muzin, / jekitzen naiz goizero bi belaunak arin. Or Poem
532.
- BELAUNAK BILDU. Doblar las rodillas. Bereala zaldi gazte iatorra alorretan barrena sartzen da belaun
biguñak bildurik. Ibiñ Virgil 96.
- BELAUNAK DANTZATU. Mover rápidamente las rodillas, correr. Laisterka ioan al zan belaunak
dantzatuz urrutiko eskualdera, eman zeniona alperrik an xautzeko? "Moto poplite". Or Aitork 33.
- BELAUNAK (BELAUNA) DOBLATU. Doblar la(s) rodilla(s). Elefantak [...] bere gazte denboran
belhaunak [...] zalhuitu, erraxki doblatzen eta plegatzentu. Ax 180 (V 122). Orgátik errégek doblatzentú
belaunak ta kurtzendú bere búru erreála sazerdoteain eskuain péan. LE BOEanm 464. Izen saindu horiek /
Ekarriz gogora / Ein-ahalaz guziek / Detzagun ohora. / Jesusen aipatzean / Beti errespetuz / Zeruan bai lurrean
/ Belaunak doblatuz. Monho 90. Eta belauna doblaturik lurrean egiten ziakozien eskarño. Samper Mt 27, 29
(Hual belairuko).
- BELAUNAK GUR EGIN. Arrodillarse ante. Belhain orok niri gur egiten du. Tt Arima 85.
- BELAUNAK (BELAUNA) GURTU. Doblar(se) la(s) rodilla(s). Kausa hunegatik gurtzen ditut neure
belhaunak Iesus Krist gure Iaunaren Aitagana. Lç Eph 3, 14. Ene aitziñean khurtuko dire belhaun guziak. He
Rom 14, 11.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
716