Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Bv AL 131. Gure belaunok bertan josirik / Gurasoen Jaungoikoa, / Adoratzeko eskañirikan / Antxumea ta usoa.
AB AmaE 56. Nere belhaun xorrotxak harri hotzaren gainean koskan hari zirelarik. Elzb PAd 24. Biek altxatuak
zituzten zaiak edo soinak belhaunez goraxago. Ib. 28. Othoitzean garelarik, xutik balin bagare, behar dugu
belhaunaz lurra ukhitu zenbeit aldiz eta burua ere apaldu. Jnn SBi 82. Zituztela heiek potkatu Yuduen botak, edo
musuz estali heien zapetak, milikatu heier aztalak, besarkatu belhaunak. Elsb Fram 181. Don Joseri eta Anjeli
esku banatatikan elduaz eta belaunak ikaraz zituala. Apaol 85. Gaur dabilz Bizkaitarrak / mando burdietan /
zetarako da indarra / euki belaunetan? Azc PB 202s. Samatik belaunetaraiñoko soiñekoak uel bategaz gerrian
loturik. Ag AL 23.
(s. XX). Mutxurdin xaharrak zango sagarra gorderik dauka; neskato gazteak, aldiz, belhaunetarik goiti zaiak.
JE Bur 35. Eztago gaurtik aurrera ez buruko miñik, ez gerriko miñik, ez beso, iztar, belaunetako miñik geiago.
Ag G 184.
Belhaunak dal dal dal ikharatzen zitzauzkitan, ederraren ederrez. Barb Sup 14. Bi lapurrei ebaki zizkioten
belaunak. Inza Azalp 71. Berebiziko ostikada bat / belaunean eman zian. Tx B 30. Urreratu ezpanintz / askoz
obe neuan, / ostikuaz jo naiok / belaunen buruan. Enb 161 (v. belaunburu). Guda nausian anka bata belauna
baño beragotik ebai-eutsoela. Kk Ab II 34. Inazio bere aintzindari-arropan, belhaun bat lurrari, apezpiku bati
agurka. JE Ber 60. Bide-ukondo batean txakurrari lotua, / belauna geitxo jasoaz zetorren itxua. Or Eus 53.
Oraintxe belaunak etzaizkit aultzen, oiñak ez kolokatzen, ez naiz irrixtatzen aldapa labainean bezala. Or QA
149. [Aharia] bi belaunen gainean emanik hasi zen adarrekin lurraren zilatzen. Zerb Azk 40. Ezpain likhits, esku
lizun, / atseginetan jakintsun / bulharretik belhaunera / haragi biok ikhara, / jauzten zaitut, neska lizun! Mde Po
96. Belhaunetako minez auhenka, / zer bizitza. Ib. 92. Aultasun arrigarria dut belaunetan, eta dardar bezela soin
osoa. Txill Let 141. Belaunetararteko edo gerrirarteko edo besaperarteko uretan, edota igeri bigun ta errez
azal-azalean. Erkiag Arran 25. Lepoa makurtu ta / belaunak okertu, / par egin ezketiño / egiten naz poztu. BEnb
NereA 123. Nire hilobi gainean hasi / dela kimatzen kardua, / bere sustarrak dit kilikatu / nire belaun zurrundua.
Arti MaldanB 212. Aren eta gure tartean, belaunarañoko sasia besterik ez zegoan. Anab Aprika 48. Korrika
zijoala, erori ta arri batekin belauna iriki zuan. A. Zavala in Goñi 10. Errematisma min gaixtüa [sic] düzü. Hasi
zitazüt belhaiñiala. Egunaria 11-3-62 (ap. DRA). Emakumeak, bere gonak, belaunetik goraxeago jasoak dauzka,
konturatu gabe. NEtx LBB 106. Jo arazten diete bi belaunez lurra, / ixilik egon diten, tinkatuz zintzurra. Xa
Odol 250.
v. tbn. Izt C 218. Apaol 85. Lap 395 (V 180). Alz Bern 54. EusJok 68. Etcham 66. Basarri 12. Gand Elorri 100.
Zait Plat 108. Etxba Ibilt 477. Mattin 59.
(En casos locales de decl. pl., en ocasiones con gain). Rodillas, zona de las rodillas (estando sentado), halda.
v. BELAUN-GAIN. Dalilak lokhar-arazi zuen Samson bere belhauneen gainean, ebak-arazi ziotzon buruko
illeak, eta urrundu zuen bere ganik. Lg I 234. Asko aldiz an ama maiteak / Mantenatu bularretan, / Atxikirik
besoetan / Aitak ere belaunetan. Bordel 33. Mutilltxoa bere belaunetan artu, eta leizearen ertzean zegoan
elurrari begiratuaz. Arr GB 108. Harri xabal bat belhaunen gainean / Hari ziren, hari ziren trukean. Elzb Po
206. Neronen belaunetan azia da au esate baterako. Apaol 108. Han zagon, [...], begira gogoz eta izpirituz,
zenbeit egunen buruko bere belhaunen gainean eta bere besoetan ikusi behar zuen seme dibinoari. Jnn SBi 10.
Ama giristino batek bere belhaunen gainean hartzen gintuelarik. Lap 21 (V 12). Adalsenda bere umetxu
txikarrena belaunen gaiñean arturik. Ag AL 153. Oiñen gaiñean ezin egonik, iarri zan aulki zar batean, ipiñi
zituan ukalondoak belaunetan da esku zantsu argalen artean buru zuri gurgarria. Ib. 85. Lehen hitzak, amaren
belhaunen gainean, amaren besoetan entzunaren ariaz ditu beharriak hartzen. JE Bur 178. Ume beltz bat bere
aitaren belaunetan exerita. JAIraz Bizia 45. Esan zion Theresak sumur batean, "nahi nikek hire belaunetan beti
egon horrela". Mde HaurB 52. Lau zatiko kataleku luze aiek belaunetan jarri. Ugalde Iltz 14. Zure haurra
harturik belaunen gainean, / liburu hau bekizu beti hel menean. Xa Odol 21.
Alderatu zan bera gana gizon bat belaunen gañean jarririk bere aurrean. "Genibus provolutus ante eum". Ur
Mt 17, 14 (Ur (V) belauniko jarri). Iauna ikusi ebanean / asi zan kantetan / ta al ebenak egozan / belaunen
ganetan. Azc PB 282. Maria eta Xaneta, belhaunen gainera eroriak oihuz. Barb Sup 123. Belhaunen gainean
emanik bera, huna Apostolua mintzo. Ib. 133.
2. (V, G, AN; -lh- SP, Hb ap. Lh, Dv, H), belain (-lh- S). Ref.: A (belaun, belhain); Iz ArOñ (beláuna, bélaun).
Generación. "Heren belhauna, troisième lignée. Heren belhauna dire, ils sont à la troisième génération. Heren
belhauna da, c'est la troisième lignée" SP. "Génération" H. "Generaciones sucesivas dentro del parentesco" A.
"Amairugarren belauna da nire semea etxealdean (V-ple), mi hijo es el décimo tercio poseedor en el caserío" Ib.
"Iru belaun daoz, tres generaciones" Iz ArOñ. "Irugarren belauna jaixo da; lau belaun. Generaciones" Ib. Para
los paralelos románicos de esta acepción y las dos siguientes, v. DCECH s.v. hinojo II. Cf. infra BELAUNETIK
BELAUNERA, BELAUNEZ BELAUN, BELAUNIK BELAUN. v. belaunaldi, gizaldi, oin.
Hetarik hirurgarren belhaunekoek guti gozatuko dute. Ax 249 (V 167). Tobias onek bere illoben illobak edo
bostgarren belaun edo jenerazioraño ikusi zituen. Cb Eg III 379. Ikhusi zituen laugarren belhauneko illobasoak.
Lg II 64. Laugarren jenerazio edo belaunerañoko ondorengoak ikusirik Jaunaren pakean ill zan. Gco I 455. Ez
da gure Jaungoikua zurezkua. Kastigauko ditu gurasuen pekatubak laugarren belauneragino. fB Ic III 363.
Adangandik Noegana amar belaun edo gizaldi izan ziran. Lard 7 (cf. ib. 8: Adan [...] Matusalen seigarren oñeko
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
715