Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
2 belau (L, BN ap. Lh; H (L, BN, S)). "Petite faucille à court manche et lame recourbée dont on se sert pour
faucher l'ajonc épineux. Id. belhaugua, belauria" H. "Faucille à faucher les ajoncs" Lh. v. belagoi.
(belauco). "Hueco que para el paso de una persona suele dejarse en los cierres de seto, tablas o piedras en los
campos (Zuya)" LzG.
belaugei. v. belagoi.
belaugu. v. belagoi.
belauki. v. 1 belaiki.
belaume. "Belhaume (Hb), génération" Lh. Si no se trata de errata, puede ser cruce con ume.
belaun (V, G, AN, Ae, Sal; Lcc, IC 441v, Lar, Lecl, Añ, VocCB, H, VocB, Zam Voc; -lh- L, BN; SP, Urt I 283,
Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN, Dv, H), belain (S, R; belañ Lar, H (S); belhain S; belhañ Gèze; belhaiñ Dv (S)),
belein (R-is). Ref.: VocPir 297; Bon-Ond 141; A (belain, belhain, belaun); Mdg 163; Lrq /belhañ/; ContR 518 y
531; Iz ArOñ, To, Als, Ulz, R 286 y 303; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg; Gte Erd 13. Tr. Belaun (-lh-
al Norte) es la forma general, salvo en textos suletinos, donde emplean belhain (belhaiñ, belhañ).
1. Rodilla. "Rodilla, belauna, errodilea" Lcc. "Genouil" SP, Ht VocGr. "Rodilla de la pierna, belauna, belaña"
Lar. "Genou" Lecl. "Genou, belaun (Ae, Sal), belain (R)" VocPir 297. "Belain, rodilla" Mdg 163. "Belain,
rodilla. Belainak lurrian, (con) las rodillas en tierra" ContR 531. "Rodilla. Sin. bernia" Etxba Eib.
Belaunetarañoko ura (G-azp)" Gte Erd 13. La supuesta var. belan que trae Harriet se trata de una deducción a
partir de belanbiko. v. belaunburu.
Hori ikhusirik Simon Pierrisek egotz zezan bere burua Iesusen belhaunetara. Lç Lc 5, 8. Dagoana belaunean
oñatu, dabilena sabelean obatu. "El que está cansa en la rodilla, el que anda en el vientre mejora". RS 365.
Anduraz beterik magalak / sendatzeko belaunak (Tolosa, 1619). TAV 3.1.25. Nola egoten baitirade batzuk
Mezakoan belauriko solamente belaun bates. Ber Trat 31v. Arrazio da gauden belauriko bi belaunes ixilik eta
geldirik. Ber Trat 28v (cf. BELAUNEZ). Hersten denean eztaki norat itzul presunak, / Mobimenduaz gabetzen
ezen zaizko belhaunak. EZ Man I 43. Pensa bezate kofesorek zer hari diren halakoak belhaunetara ethortzen
zaiztenean, zeren eztira egiteko gabe. Ax 267 (V 178). Bear dau begiratu leenago, zelan doean konfesoreen
belaunetara. Cap 87. Eman ezak bi eskuez, bilha eztirok bi belhañez. 'Da con las dos manos y no recogerás con
las dos rodillas'. O PrASJU 237. Zure bihotz bero hartan zoaz zure aita espiritualaren belhaunetara, akusa zaite
[...] huts prinzipalez, eta harezazu absolbazionea. SP Phil 537 (He 545 oiñetara). Zergatik beraz bi belhañez
belhariko? Bp I 125. Belhaunak aldi guzian flakatuko zaizko eta haren eskuek eztute indarrik izanen bere
bulharren iotzeko baizen. Ch III 50, 2. Erabilli zuen kalez-kale, guziak lurrean belaunak ezarri ta ezagun zezaten
beren bisorrei manaletzat. Mb IArg I 393. Yarri zen, ahuspez, haren aitzinean; eta, belhaunak besarkatzen
ziotzola, erran zion: badakit, Jauna, ez dela deusere zure ahalez gorago denik. Lg II 40. Paraturik belaunok
lúrrean. LE BOEanm 164.
(s. XIX) Ill jat jaateko gogo guztija; ikara jabiltaz belaunak. Mg PAb 191. Au zegoan belaunak ikara egiten
ziela, ta izerdi otz bat korputzean irtenda. Mg CC 125. Asmatu zelan gaur ezi, goitu ta neketuko dozun zeure
gorputz gaistoa; esatez: [...], belauniko zaozanean, belaun baten egon. Añ EL 1 59. Belaunak ikara, gorputza
adore baga ta odol-usturik. Ib. 188. Belaunak agitz ikaratzea, zabuka eta alboka ibiltzea eta bere gorputza ezin
gobernatzea. Gco II 60. Ekusiko dezu batzuek daudela galtzak belaunetan estu gabe, besteak almilla edo txupa
gorputzean sartu gabe. AA I 530. Zenbat egoten dira [...] mezatako denboran bertan zokoetan belaunikatu ere
gabe, edo geienaz belaun bata lurrean duela? AA III 339. Edaten dezu ongitxo, ta jartzen iztun edo mututurik;
[...] belaunak jartzen zaizkitzu kargapean dardaraz. Ib. 371. [Jaungoikua] noren izena entzunagaz luur joten
dabeen luur, zeru eta infernuban dagozan belaun gustijak. Astar II 269. Belauna agirian / prakeen zulotik. Zav
Fab RIEV 1909, 37. Ipiñirik bertatik / belaunak lurrean, / irurak umill daude / Jesusen aurrean. Echag 199.
Gero aitzinian belhain batez belharikatzen zeitzün eta kolpü emaiten zeizielarik erraiten zeizien "Salütatzen
zütügü Jüdiuen Erregia". UskLiB 39. [Zezenak] isterrak eta belaunak bear ditu biribillak. It Dial 93 (Ur
belaunak, Dv belhaunak, Ip belhañak). Gizun bat hantxe ikhusten düt / Bürü zarra oro pelatürik / Bizkarra dü
konkor / Eta belhaiñak kakotürik. Mustafa 122 (ap. DRA). Belhaunetarik goiti altxatuzko soinak, / Larru beltzak,
hasean, beltzago eginak. Hb Esk 228. Begiratua imajiñan ta / belaun eskuia lurrian. Bil 53. Belhaunaren pean
ez dut nahi trunpilorik. Laph 16. Jaiki zan, eta belaunetako ikarak pausorik ematen ozta utziaz, gizon-azkar aien
ondoren joan zan. Arr GB 34. Belhauna handi eta makhur gidailak. '(Avec) ses grands genoux et son arrièretrain
tordu'. ChantP 86. Mari-Santzen lasterra / Bost-Mendietan behera! / Lakharri Büztanobian sarthü da bi
belhaiñak herresta. Ib. 214 (cf. Balad 80: bi belhañez herrestan sarthü da / Lakharri-Büstanobila). Estadu onian
dago, eta ez balitz estul puxka orrengatik eta belauneko aiziengatik eta... Sor Gabon 44. Belaunari lur joazirik.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
714