Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
belarrizar. v. belarritzar.
belarrizari, bearrizari (Lar). "Cañuto, soplón" Lar.
belarrize, bearrize (Lar). "Cañutazo, el soplo que se da en secreto a otro" Lar. "Soplo, aviso, delación" Ib.
belarrizkinako, belarri-eskiñeko (V-ger), belarrezkinako (V-gip). Ref.: Ort Voc; Elexp Berg (belarrezkiñako).
"Belarri-eskiñeko, sopapo, bofetada" Ort Voc. "Torta, bofetón en la cara. Belarrezkiñako bat emungotsut, gero
e!" Elexp Berg. v. belarrondoko. Belarri eskiñeko bat omon dost lelau-lelau. Ort Oroig 96.
belarrizle, bearrizle (Lar). "Soplón" Lar.
belarroi. v. BELE-ERROI.
belarrondeila, beharrondella (S), beharrondoella (S). (Pl.). Paperas. "Beharrondellak, -ondoellak (S-saug), les
oreillons" Lh.
belarrondo, beharrondo (SP (sin trad.)). 1. Oído. Sapar-ondok behar-ondo. "Derrière le buisson il y a
souvent quelque oreille (qui écoute ce qu'on croit dire en secret)". O Pr 404. Kantari zarra isildutzean / Oso
samurrik nenguan; / Kantua daukat gaurdaiño ere / Ementxen, belarronduan. Ag Ezale 1897, 186.
2. (V, G, AN ap. A), belarondo (Lar), beharrondo (BN, S ap. Lh; Hb ap. Lh), belarriondo, begarriondo. Zona
de la cara junto a la oreja; carrillo, mejilla. "Abofetear, masallean, belarondoan, bearriz aldean jo, bufetatu" Lar.
"(Hb), joue, mâchoire" Lh. v. ahutz, masail, matrail. Sistiriña dariozu / ukondoetatik, / txapelaren atala /
belarri ondotik. Zav Fab RIEV 1909, 37. Pauko kuntrolür jaunak zer lana egin zin, / Eihartxeri bilhutaik lothü
zeionin! / Berak ere pelüka, bertan lürrian zin, / Bi beharronduetan Eihartxe ilhagin! Etch 272. Jaun ihiztaria
goizetan ernerik / Ixil dago kaiolan kokorikaturik, / Harma behar-ondoan, begiak argirik, / Othe denez airean
ihizi-lerrorik. Arb Igand 8. Gaztaiña margoko ule ugari eder, kopeta-aldean da belarrondoetan, berez,
egokitasun andiagaz kiskurtua. Ag AL 11. Bere ortz ustelak erakutsiaz belarrondotik belarrondorañoko aoa
irekitzen zuanean, izutu egiten zan edonor. Ag G 170. Buruko zapia askatu, belarrondoko illetxoak beatzakin
jaso ta lotu zuan ostera zapi ori. Ib. 53s. Basaurdeari belar-ondoan segakada ikeragarria emon eutson eta
belarria, azkorakadeagaz sezpala lez, lurrera yausi zan sartadeagaz bat. Larrak EEs 1927, 92. Atrapetan dau
bertan, asten yako auska, / Belarrondua jarri eutsan berotuta. Enb 163. Bearra duenak begarri-ondoan atz (B).
A EY III 103. Eskale maltzurraren erantzuna entzunik, belarriondoari azka ekiten diote baserritarrak. TAg Uzt
240. Belarrondoko otzak astindu bear ziozkat. Ib. 46.
Iru urte t'erdi pasatu ditut / Eibarren bertan serbitzen, / orduko ere ondo nekien / belarrondoa garbitzen [=
'ser espabilado']. Tx B III 41.
(B), beharriondo. Zona cercana a la oreja. "Belarri ondoan paratu zuen (B), [...] montra [...] beharriaren
ondoan ezarri zuen (BN-arb)" Gte Erd 166. Cf. infra BELARRONDORA. Han berean, nere beharri ondoan,
mehatxu batean bezala, boz bera entzun nuen hirugarren aldikotz. Barb Leg 149. Liztorra bezela dabilkio
zerbait belarriondoan. TAg Uzt 26.
3. Sopapo. v. belarrondoko. Yuanes haundiak, hori entzun eta ximixta bezala badoa arrotzaren ganat, eta
kondatzen ez diren paso, beharrondo, ukamilo ukaldi eta ostiko [...] emaiten dazko. Zub 107.
- BELARRONDORA. (Decir, etc.) al oído. v. BELARRIRA. Arrast ixiotuaz joan jakon Indianoa, ta
itxasgizonari esaeutsan belarrondora, euskeraz. Ag Kr 101. Huts egiteak nehor ezin du ohora, [...] / holakorik
ez erran beharri ondora. Xa Odol 255.
belarrondoka, beharrondoka (SP, H), beharondoka. Dando sopapos. "Behar ondoka" SP (sin trad.), que cita
a Ax. "Beharrondoka, à soufflets répétés" H. "À coups de poings" Lh. v. belarrondokoka. Alde batetik eta
bertzetik beharondoka hari zeikan, batean bizarra, bertzean beharriak thiratzen zerautzan. Ax 343 (V 228).
belarrondokatu, beharrondokatu (H), beharondokatu. Abofetear. "Beharrondokatzea, frapper à soufflets
redoublés" H. Orduan thu egin zioten bisaiarat, eta batzuek ukhumilakatzen zuten, eta bertzek
beharondokatzen. TB Mt 26, 67 (Lç bufeta zezaten, HeH beharrondokoka hari zitzaizkon).
belarrondoko (V, G, AN; Lar, Añ, vEys, Dv (V, G), H; belaarrondoko V-gip), beharrondoko (L, BN, S;
VocBN, Gèze, vEys, Dv, H, A), belarondoko (V-gip), beharondoko (SP, Urt, Ht VocGr), belarriondoko (V, G),
begarri-ondoko, beharri-ondoko (AN). Ref.: A (belarrondoko, belarriondoko, bearri-ondoko); A Apend
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
707