Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ikaratu ziran batzuk, "pit" txistua belarriratu zitzaiotenean. Anab Eusk 1930, 117. Nire ezpainetatik Gipuz eta
Gipuzkoa belarriratzean, norbaiti bear bada bururatu izango zaizkio berak, Larramendik, an idatzitako itz auek.
A Y 1934, 12. Baita bada emen, Asian danik belarriratu ez ta Peloperen ugarte andi doriarrenean ere iñoiz erne
ez dan landarea. Zait Sof 125. Etxahuniako aurrai ere, azi ala, Xalbat eta Engraziren arteko ibillerak sortutako
susmurrak belarriratzen joan zitzaizkien. Etxde JJ 227.
(Aux. trans. tripersonal). Llevar a oídos de alguien, hacer oir. Gaintza, belarriratu zidan Anttonek neri;
Gaintza: arrapa zak ori. A Ardi 71. Urmaeleko xusmurrak eta arbolen kulunkaera arrigarri ta aldakorrak,
garbiro belarriratzen didate biotzaren itz aula. Txill Let 25. "Saio batzuen ondoren bi bira osoak egin bear dituk
aidean", belarriratu zion nagusiak Poliri. Anab Poli 111.
(Aux. trans. bipersonal). Oir. Txilik euren oiñ-otsa belarriratu ebanean, bide-erdi urten da zer euken
itaundu eban. A BeinB 79. Ez berak, ez nik, ez iñok ezkaieuan zorgiñik ikusi, ez putzik belarriratu, ez santzorik,
ulurik, irrintzarik, ez orretariko zorginkeriarik entzun. A BeinB 58. Urabillak esaniko guztia ederto aditu ta
belarriratu ta gogoan artu ebala. A BGuzur 121. Ni zaratan oitua izan ez eta polliki-polliki goizeko kinkik
txikiena belarriratu ta nabaritzen nuan. Anab Poli 79.
2. Itz barriak ez daiz beingoan belarriratuten. "Las palabras nuevas no se familiarizan al oído de una vez".
A Gram VII.
belarritako (V, G; belarritxako V-gip; belaarrittako V-gip), beharritako (Hb ap. Lh), begarritako (B; VocB),
belarrietako (V, G; Añ), beharrietako (Ht VocGr 399, Lecl, Dv, H; Hb ap. Lh). Ref.: A (begarritako,
belarrietako); Etxba Eib (belarritxakuak); Iz ArOñ (beláarrittakuak), Als (belarritakúk); Elexp Berg. 1.
Pendiente. "Pendants d'oreilles, beharrietakoak" Ht VocGr 399. "Arracadas: (c.) arrakadak, belarrietakoak, (G)
zirzilluak" Añ. "Beharrietako, pendant d'oreilles" Dv. "Beharrietakoak (L), pendants d'oreilles. Id. beharrietako
petentak (He Phil). Syn. zirzilluak, belarrietako zirzilluak (V, G), petentak (L, BN, S)" H. Cf. He Phil 352:
eskumuturretako eta beharritako yoia urrezkoak. v. 1 belarriko. Eman ziotzan beharritakoak edo petentak,
eta esku-muturretakoak edo brazeletak, egin zion laguntzaren alderat. Lg I 66. Egizu kontu, leku onetatik
datorren guziarentzat astean beiñ botatzen dirala perlak, diamanteak, belarritako eta ebilla ederrak. AA III
439. Eliezer-ek berekin zeramazkien belarrietako eta eskumuturretakoak eman ziozkan. Lard 27. Emazte eta
alabaen urrezko zirzillu edo belarrietakoak eskatu ziezten, oiekin jainko bat egiteko. Ib. 79. Eman ziotzan
urhezko beharrietakoak. Ib. 24, 22. Eman ziozkaten bada zeuzkaten jainko arrotz guztiak, eta berekin zeuzkaten
belarrietakoak. Ur Gen 35, 4 (Ol belarrietako guziak; Urt erreztun hekien beharritarik dilindan zeudezenak, Bibl
beharrietako usteiak). Baita diamantezko belarritakoak, / Erregiñak daukazan baño obagoak! AB AmaE 280.
Artu urrezko erloio edo orduari ederrak eta, part! itxasora, artu diramantezko belarritakoak eta, part! A
BGuzur 142. Arrek iri ekarriko dizkian belarritakoak, eraztunak, pitxiak eta soñekoak! Ag G 260. Batak
ollaskuak, bestiak usakumiak, bestiak bildotsa, besteak belarritakoak eta nik eztakit zenbat gauza, erregalo
egiten omen dizkaten atsuari. Urruz Zer 42. Goiz artan bina gerazi belarritako yarri zituen ollanda ark. 'Pour
pendeloques'. Or Mi 17. Andregai txiki oso polita bilatuko zidala esan zidan; arribitxizko belarritakoekin eta
estalki gorriz jantzia. Sabiaga Y 1934, 26. Belarritako zuri dirdaitsu; / lauso lezake begia; / izotz-tanta bat
eguzkik jo-ta / ez ua bezin argia. Canc. pop. in Or Eus 362. Gezur-pitxi ta txintxirrin disdiratsuak ere bai ugari:
erestun, eskuturreko, belarritako, zintzurreko... Alt LB 80s. Ez dakit zer saltzen duan: bizarra kentzeko orritxoak
ala belarritakoak. Lab SuEm 167. Guztiak euren urrezko belarritakoak kendu eta Aaron-i emon eutsoezan. Ker
Ex 32, 3 (Bibl beharritako urre eraztunak).
2. "Belarritako, comisión, encargo en secreto (V-m)" A Apend.
belarritar. Partidario del oído. --Gero, liburua itxi, ta itz aiek entzuten iarraitze bezalako ori, [...], ez da
batere txarrago begi-emate edo contemplatio ori baiño. --Neretzat bezala ari zera, ni oso belarritar bainaiz. Or
QA 126. Belarritar oriek ederki baliatu oi dira beren ixiltasunean ari dirala, beren arnasaz beraz ere [...]
Iainkoaz oroitze ori ez galtzeko. Ib. 131. Dabid ain begitar dala, aski belarritar dugu. Ib. 132.
belarritxo, beharritxo (Urt III 202). Dim. de belarri. Buruko zapia askatu, belarrondoko illetxoak
beatzakiñ jaso ta lotu zuan ostera zapi ori, txiztanak, belarritxo biren irudira, tente ta lerden jarriaz. Ag G 53s.
belarritzar, belarrizar. Aum. de belarri. Midas Erregeak omen zituan belarritzar batzuek, astoarenak
zirudienak, eta iñork ez ekusteagatik estaltzen omen zituan kontuz illearekin. AA III 490. Gure autuben adi egon
dalako bere belarritzarrakaz. Otx 176. Lenen-lenengo belarri zarrok txikiagotu bear deustazuz. Bilbao IpuiB 20.
belarrizaldeko (AN-larr), beharrizaldeko (Ae; Lar DVC 189), bearrazaldeko. Ref.: A Apend (bearrizaldeko);
Asp Leiz. Sopapo, bofetada. "Bearrizaldekoa, bearrizondokoa, bofetada" Lar DVC 189. "Mojicón" A Apend.
"Bofetada" Asp Leiz. v. belarrondoko; cf. BELARRIZ ALDEAN JO. Ematen zizkioten bearrazaldekoak
erraten ziotela adibina zak nork ematen drauan. Ber Trat 10v.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
706