Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
pake eta sosegu ederrean geratzeaz gañera, poz atsegiñaren señale andiak eman zituen. Arr May 153. Ez nintzen
hargatik hartaz khexamendu zerbeit gabe, beharrietaratu zauzkidan errankizun batzuen gainean. Prop 1899, 40.
Hauien xede gaixtoak aski laster beharritaratu zitzauzkun, bainan ez noiz jazarri beharrak gintuen. Zerb Bahnar
175. Txokondo itzal batean dagon seskadi ezkututik, norbaitzuen itzotsa belarrietaratu zitzaion ustegabean. TAg
Uzt 100.
(Tras gen.). Behar ditun bada, nere beharrietaratu diren guziak aditu. Prop 1909, 83. Seminarioko
aitzindarien beharrietaratü zen Haritxabaletek egiten zian lana. Const 19.
(Trans. ) Hacer llegar a oídos, hacer saber. Sorgin [...] bat zala elizako buru edo agintariari belarrietaratu
zien. Arr Bearg 256. Diglosia da ahoa bete belarrietaratzen diguten deadarra, eta nik ere diglosia diot. MEIG
VII 41.
belarrigabe. Sordo. Negar gaziak ixurtzen zenituen enegatik; hain emakume baitzara, mintzatu gabeko
hitzentzako belarri gabea... Mde Pr 143.
belarrigabetu (Lar), beharrigabetu (Lar). "Desorejar, belarri-, beharrigabetu, belarriak epaki" Lar.
1 belarriko (V, G ap. A; Lcc), beharriko (Ae ap. A Aezk 290). Pendiente. "Zarcillo de oreja, belarrikoa" Lcc.
"Bearriko, pendientes, zarcillos" A Aezk 290. v. belarritako. Belarriko urrezkoak / eta besakiak / Eleazarrek
ditu / ateratzen biak, / eta ematen dizka / biak Rebekari. It Fab 236. Diremantezko belarrikuak, / begi
engañagarriyak, / buruban berriz pañolituak / frantzes moduan jarriyak. Xe 312. Neskatileak artuten dituz /
emon da mutil zoroak / euritako bat, urrezko ebillak / ta urrezko errosarioak; / idunerako kurtze bat eta / oriak
belarrikoak. Azc PB 117.
2 belarriko. "(V), comuña" A, que cita a Añ.
belarrimotz, beharrimotz (Dv, Hb ap. Lh). 1. De oreja cortada, que sólo tiene una oreja "Beharri-motz, qui n'a
qu'une oreille" Dv. "Courte oreille" Lh. v. BELARRI MOTZEKO. Baserritar gaixo kalte artuak / egozten
deutsaz ostera eskuak, / ta ebaiten belarri eskoikoa. / "Belarri motz, eurt, oa" / Girrintzaka doa bere basora. Zav
Fab RIEV 1909, 29. Bide ortan barrena, aurki giñake belarri-motz, anka-motz eta esku-motz. Ldi IL 53.
2. belarmotz (V, G ap. A), belarrimotx. De orejas cortas. "(V, G), cerdo de orejas cortas" A. Cf. belarluze (3).
Asto belarri-motxa / baten azienda, / karga arindu eta / kontentu omen da. Ud 34.
3. (V-gip; A), belarrimotx (V-gip; belaarrimotx V-gip), beharrimotz (L), belarmotz. Ref.: Lh (beharri-motz);
Iz ArOñ (belaarrimotza); Etxba Eib (belarri-motxa); Elexp Berg. "Maketo: motz, belarrimotz, belarribako, baltz,
azurbaltz [1897]" AG 2405 n6. "Motz (Vc, Gc), apodo con que se designa a gentes del Sur; úsase también en el
mismo sentido belarri-motz" A. "Surnom des Cascarots et en général des étrangers à la race basque" Lh.
"Belarrimotza, el que no entiende euskera; delante de ellos se dice, estosku ikusiko, no nos entenderá.
Beláarrimotxak" Iz ArOñ. "Los que se sienten xenófobos, lo dicen de los castellanos. Belarri-motxa ori be, gure
ogixa jatera etorrittakua" Etxba Eib. Cf. VocNav: "Belarrimotxa (despct.). En vascuence significa 'oreja
cortada'. Lo aplicaban los carlistas en la segunda guerra civil a los carabineros. Y lo aplican los nacionalistas a
los maquetos. Puede que encubra el insulto de ladrón, porque a los ladrones se les cortaba la oreja". Cf. Tx B III
65: Beso makalak eta / agiñak zorrotzak, / euskeraz ikasteko / belarriak motzak.
v. maketo.
Madriltik etortzen diran belarri-motxak, ustez diru asko ekarriagaitik, ez dute nik bezelako arratsalde gozorik
pasatzen Pardiolan tokan jokatuaz. Ezale 1897, 251b. Sanchez belarrimotza petenera bat agin-artian kantetan
iñardubala. Kk Ab I 103. Iñoz baño kantarijago ta argijago ebillan Anton Berakatz, batez-be auzoko
belarrimotzagaz. Ib. 103. Aurrari zertan jarri belarmotz izena? Auspoa 132, 105 (ap. ELok 46). Wisigoth eta
Agotak, heien ondotik, sudurra luze urrundu ziren Ziberoako mendietarik, beharri-motz bakar batzu baizik ez
hemen utziz, eskelari. JE GH 1926, 615. [Euzkeraz ikastera] bidaldu gura ezta / Geratzen bazara... /
Belarrimotzak baño / Askoz txarrago zara. Enb 41. Txadinen jarrai jarten bazare / Euzkadi oro, mutil ta neska, /
Laster dira or, apatx-otsian... / Belarri motzak iñes-iñeska. Ib. 202. Alde guzitan belarrimotza / ikusten da
ugaria, / beren izkuntza nabar-zikiñez / naztuz euskaldun iendia. I. Laspiur EG 1956 (1-2), 15. Emen ez dago
belarri-motzik. Auspoa 77-78, 276. Bi belarrimotzak an jetxi ziran. Anab Poli 72.
belarriondo. v. belarrondo.
belarriratu. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional. 1. Llegar a oídos de alguien,
enterarse. Isabelen agotik, lengusu baserritarrarekin ari zala, itz-mordo eten auek belarriratu zitzaizkidan. A
Ardi 84. Idaztiaren izena belarriratuta artu nuan pozari itxura kentzeko zentzua oso bearrekoa izan nuan.
"Cuando llegó a mis oídos". (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 610 (AIr ib. 610 entzutearekin). Alako batean
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 705
mende.