Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BELARRI-SOINU. "Bearri-soñu (R), zumbido en el oído" A.
- BELARRI-TENTE. "De orejas tiesas" Elexp Berg. "Bikixak izan arren txal bat belarritentia da eta bestia
belarriapala" Ib. s.v. belarriapal.
- BELARRI-XAHU. "Bearri xa¸) (R-uzt), oídos finos" A.
- BELARRI-XAHULE. "Escarvaorejas, belarri txaulea" Lar. "Mondaorejas" Ib.
- BELARRIZ. De oído, por medio del oído, auditivamente. Bixta eta ukitzea hagitz zaitkit nahasten / eta
beharriz dut xoillki hor zarela sinhitsten. EZ Man II 79. Arengaz dakigun pixka ere belarriz sartu baitzaigu. Or
QA 137. Eladeko arorik bikainenean ere, begiz baino areago belarriz ikasten zuten ango erritarrek. Zait Plat
111. Ezaguerari dagokio ederra, ta sortzetikoa begiz ta belarriz jaso oi dugu geienbat, auek baitira ederzentzunik
berezienak. Onaind in Gazt MusIx 145. Beharriz eta entzutez, Benveniste baztertuz gero, ez naiz inoren
ikasle izan. MIH 369.
- BELARRI-ZABAL. a) "De orejas salientes. I be txikitan belarrizabala itzan" Elexp Berg.
b) Arrañ beharri zabala, / Hunki jin hizala / Gure mahañiala. 'Poisson aux nageoires plates'. Etch 390.
- BELARRI-ZAKAR. "Cerumen, beharri-zakar, beharri-kaka" T-L.
- BELARRIZ ALDEAN JO. "Abofetear, [...], bearriz aldean jo" Lar. Cf. belarrizaldeko.
- BELARRI-ZILO. v. BELARRI-ZULO.
- BELARRI-ZILOGABE (beharri- Hb ap. Lh). "Genre de vers mollusque nus dont le manteau est couvert d'une
coquille" [sic] Lh.
- BELARRI ZINTZO. "Belarri zintzoak (V-ger), oídos finos" A.
- BELARRI-ZULO, BELARRI-ZILO, BELARRIKO ZULO (V-gip). Conducto del oído. "Belarriko zulua,
conducto del oído. Belarriko-zuluan sartuta daukat atzoko soñua" Etxba Eib. Astoaren aldamenera etorri, ta
belarri batetik itzegingo balio bezela jarri zan, eta bitartean beste belarri-zulotik ardagai piztua sartu zion. Muj
PAm 68. Egia da berritsuek beren izkera belarri-zulotik sartzeko moduan itzegiten bazuten ere, tarteka
Ondarrabiko arrai-saltzaleak ederki txautzen zituztela. Anab Poli 71. Lasto bat hartu zuen gure azeriak eta
zakurraren beharri ziloa kilikatu. JEtchep 32.
- BELARRI-ZULORA, B.-ZILORA. (Decir, etc.) al oído. v. BEHARRIRA. Eta kondatzen du beharri xilora.
/ Prekauzione hau alfer zen segurki, / Sekretua kanpo ya baitzen aspaldi. "Raconte à l'oreille le fait". Gy 150.
Baiña zer erran dauk beharri xilora? Ib. 167. Zato hunaxe hurbil, Maria; beharri xilora erranen dautzut. HU
Zez 56. Ilhunbean erran dukezuena alabainan argi bethean erranen dute eta gela zokoan beharri xilorat erran
dukezuena teilatu gainetik errepikatuko dute. Leon Lc 12, 3 (Lç beharrira). Ezpeletar batek salhatu daut hori
beharri-xilorat. Lf Murtuts 1. Alta Frantsesei etzion nehork mezurik helarazia egun hartan! Nehork... ez
bazitzaion segurik Jainkoak beharri xilorat berria salatu? Ardoy SFran 199.
- BURU-BELARRI. v. buru.
- DENA BELARRI, ORO BELARRI. (Ser, etc.) todo oídos. Gutarteko batek berriz hasi zuen ordean solasa,
dena beharri egundaino bezala jarri baiginen. JE Bur 106. Bagoazi gaztetuak hamar urthez, dena begi, dena
beharri, gogoa arin. JE Ber 7. Erran ezagük arren nuntik huna den hire boztariua; oro beharri nük eta hireki
alageratzia baizik eztiat galthatzen. Mde Pr 47. Batzuetan kanpotik heldu ziren arrabots batzu eta Peio ttipia
dena beharri zagon. JEtchep 23. Bere anai-arreben kalapiteri dena beharri eguerdi eta arrats. Ib. 24. Bere
baitarik, ez ote zen dena begi eta dena beharri, eta nun izan da misionestik jendearen ganik hoin hurbil egon
denik, gau eta egun? Ardoy SFran 316.
- ITSAS-BELARRI. v. itsas belarri.
- ORO BELARRI. v. DENA BELARRI.
Etim. Relacionado seguramente con beha; v. FHV 221.
belarribiko. "(Vc), clase de uva tardía" A.
belarridun, beharridun (Dv). "Beharridun, qui a des oreilles" Dv. Yentill batek bazadukan / Zurezko
yainko bat maitheki etxean, / Yainko gor diren hetarik / Beharridun direlarik. Gy 312. Entzuteko belarridunak
bentzu. Ol Mt 13, 43 (Lç enzuteko beharririk duenak, IBe aditzeko gauza denak). Salmu orietan asko ta askotan
Iainkoa belarridun egiten du, ta guk ere belarriz atzi dezakegula adierazten du. Or QA 132.
"(Fig.) qui a bonne oreille" Dv.
belarri-eskiñeko. v. belarrizkinako.
belarrietako. v. belarritako.
belarrietaratu, beharrietaratu (Dv), beharritaratu. Llegar a oídos de alguien, enterarse. "Beharrietaratu, ad
aures venire, arriver aux oreilles" Dv. v. belarriratu; cf. ejs. de belarrietara más aux. s.v. BELARRIETARA.
Hots ariñ bat zaio beharritaratzen, / Eta fite zaio ihesari lotzen. Gy 117. Berri au belarrietaratu zitzaion bezela
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
704