Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
G 198. Bainan, gero, ahapetikako solasño batzu heltzen zaizko beharrietara. Barb Sup 3. Berria heltü zen haien
beharrietara bost kontrebandist igaran zirela Zalthondoko ibarra gora. Const 31. Noiz ere karrikatik
beharrietarat heltzen baitzait neurriz-gaineko burrunba bat. JE Ber 93. Eldu zan nundik edo andik izparra
Lebarioren belarrietara. Kk Ab II 26. Ibarraldetik belarrietara datorzkigun zakur-zaungak. TAg Uzt 78. Segur
bekundea belztuko du, norbeitek, haren espantuak hemen egin dituela heltzen bazaio beharrietarat. Zerb Azk
113. Ez dadilla iñoren belarritara eldu nire asmoen berri. Etxde JJ 189. Ortziko loretxu zidarrezko ditugun
izarñoak ames-egalkaden aize soiñu-isilduna el-erazten dabe gizonen belarrietara. Erkiag Arran 30. Zaldi baten
trosta heldu zelarik haren beharrietarat. JEtchep 23. Oi! zer berri latza düzün / beharritara ekharri, / Dolümen
handitan herria / behar diküzü ezari. Casve SGrazi 118. Auntzaiak au esan-ta bereala, araxe bere belarritara
eldu zitzaion rabelaren soiñua. Berron Kijote 126. Liburuaren deitura nere belarritara eldu zanean. Ib. 111.
Horrelakoak, gure hizkuntzara aldatzen direnean [...] ez direla inoren belarrietara iristen. MIH 219.
(En función de part.). v. belarrietaratu. Elizari egiten ziozkan galera eta ondamendi negargarriak
belarrietara zitzaizkionean [...], karta bat eskribitu zion. Arr May 164. Zuurtze aundi bear izan nuen nere
pozaldia itzalgaizteko, liburu aren idaz-gaia nere belarrietara zeneko (Quijote IX). Or RIEV 1929, 7. Orra, zure
agur-mintzura nere belarrietara dan bezain laster, umea pozez yauzi zait nere sabelean. Ir YKBiz 8. [Gure
otoitza] Zure aintzinean biotz-oiuz Zure belarrietara dugularik. Or Aitork 290.
b) Al oído. v. BELARRIRA. Ikusten denean nihor paoatzen dela eta beregindurik heldu dela emaste edo
neskato baten beharrietara hitzkatzera, solhastatzera, legezko ezkontzan sartzeko borondaterik gabe. SP Phil
303 (Echve Dev 344 neskatxa baten belarrietara esan; He 304 neskatxa bati beharrira erran). Ill zen Acab,
begarriyetara ongi erran zion profeta falsuetaz fidatu zelakoz (Zugarramurdi, 1875). ETZ 293. Eliza ama
sainduaren hitza beharrietarat turrutatzen daukute, eta gu lo! Lf Murtuts 13. Azkenean mintzoa itzuli zitzaion, ez
zekien ordea bere bihotzean bakarrik zenetz mintzo, ala haurraren belarrietara. Mde HaurB 51.
- BELARRI-GARBI. Puro de oído. Nai neuke, albalitz, ez belaarri garbijak tristetutia. Ez biotz garbijai
kezkaak [...] iraastia. fB Ic II 6.
- BELARRI-GARBITZAIKI. "Monda orejas" y "escarba orejas" Lcc.
- BELARRI-GIBEL. Zona de detrás de la oreja. v. BELARRI-ATZE, BELARRI-OSTE. Kopetetarik eta
beharri gibeletarik odola atheratziaz ere probetxu handia eginen du [idiak]. Mong 591. Dirdiratzen duela
[ileak] mazelan behera, / Beharri gibelean sar arte ondarra. Hb Esk 182. Beharri gibelean hatz egin eta, irri
faltso bat ezpainetan duelarik. Elzb PAd 76.
- BELARRI-GINGIL (beharri-gingil S ap. A; Hb y Foix ap. Lh; beharri-kinkil Dv; beharri-tintil L-ain ap. A).
"Beharri-kinkila (BN-bard), lobe de l'oreille" Dv, que remite a gingila. "Beharri kinkila (BN-bard), beharri
gingil (Sc), beharri tintila (L-ain), lóbulo de la oreja" A.
- BELARRI-GOGOR. "Belarri-gogorra, (adj.) sin oído musical. Belarri-gogorra izan arren, beti kanturako
prest" Etxba Eib.
- BELARRI-GOR. "Belarri-gorra. (Adj.) sordo. Zartzara, belarri-gorra jarri da" Etxba Eib.
- BELARRI-GOZAGARRI. Grato al oído. Oraindik ere qué que que- ori ez da belarri gozagarri; baiña
barrungo itzari begiratu ezkero, ezin esan olerki eder orren neurtitz ederrenetakoa ez danik. Or in Gazt MusIx
20.
- BELARRI-KAKA (V-arrig; Lcc; beharri-kaka L-côte, S, R; T-L). Ref.: A (kaka); A Apend (belarri-kaka).
"Cera de oreja, belarri kakea" Lcc. "Belarri-kaka, cerilla del oído (V-arrig)" A Apend. "Cérumen, beharri-zakar,
beharri-kaka" T-L. v. BEHARRI-ZAKAR.
- BELARRI-KARATS. Asaro (Bot.) "Asaret, beharri-karats" T-L.
- BELARRI-KATTALO. "Beharri-kattalo (S; Chaho), animal que tiene las orejas gachas" A (s.v. bearri).
- BELARRI-KILIKOR. "Beharri kilikor, casto (Darric)" DRA.
- BELARRIKO ATABAL. "Beharriko atabal, tympan" Arch Gram 2.
- BELARRIKO MAMORRO. "Belarria minez dagoanean, barruko arra egarri izaten da ta ondo da ur bedinkatu
tanta batzuk belarrian sartzea. Ar onek Arratian belarriko mamorroa dau izena" A EY IV 231.
- BELARRIKO MINAREN BELAR. "Belarriko miñan bedar, uva de gato" Elexp Berg. "Teilatu gainetan eta
egiten den kaktus tankerako landare potolotxoa" Ib. v. BELARRI-BELAR.
- BELARRIKO ZULO. v. BELARRI-ZULO.
- BELARRI-LUZE. v. belarluze.
- BELARRI MAKAL. "Belarri makala, solanum nigrum, yerba mora" Arzdi Plant1.
- BELARRI-MAMI. Lóbulo de la oreja. "Belarritakoak. Belarri-mamitik sartzen zaizkien ereztun-edergalluak"
P. Urkia EEs 1930, 51. v. BEHARRI-GINGIL.
- BELARRI-MINGARRI. Disonante, que hace daño al oído. Agintari bikainenak ots belarri-mingarriak
eragotzi edo eztitu bear ditu, ritmu atera arte. Zait Plat 72.
(Fig.). Absurdo. Ez dun belarri-mingarri, une berean guregan asko arki ditezkela aitortzea. Or QA 57.
Pozten ere nintzan, Itun zarreko lege ta Iragarle, oi ez bezalako begiz irakurrarazten, len belarri-mingarri
bainerizkien. Or Aitork 131. Nork esango dio euskaldun Naparroako koko bati? Nork esango Euskalerria
euskeraz tutik egiten ez dan errialde bati? Neretzat belarri mingarri da, beintzat, eta beste askorentzat ere. Or
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
702