Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
naz, ta belarriak itxi ditut? Cb Eg II 92. Au entzutean, ango / igel kantariak / itxi omen zituzten / beren belarriak,
/ ez aditzeagatik / aren deadarrak. It Fab 117. Ausentziyan da argureriyan, / mingañaren pikardiyak; / aditu nai
eztuenik bada / itxi bitza belarriyak. Xe 344. Aldi hartan ere, Juduek hetsi zituzten beharriak Jainkoaren
mintzoaren ez entzuteko. Jnn SBi 17. Tolosan sartu ziranean, ango emazteek, bai karlistenak ere, belarriak itxi
bear txapelgorrien biraorik ez entzuteko. Or QA 83. Nork arotz eta nekazarien mintzo apal, beti zahar eta beti
berri honi belarriak eta bihotza itxi? MEIG II 48.
- BELARRIAK LUZATU. Prestar atención, escuchar atentamente. Hura bere partiden kondatzen ari, gu
beharriak luzatuak aditzen. Zerb Azk 112. Garaidiri belarriak ederki luzatu zitzaizkion! Loidi 78.
- BELARRIAK TAPATU. Cerrar los oídos, hacer oídos sordos. Zuhurtzia handi bat da gizonen hitz banoen
mezprezatzea, eta sirena perillosen kanta eztiei eta lausengu xarmagarriei beharria tapatzea. Ch III 27, 5. Ez
othoi tapa zure arimako beharriak. Brtc 179. Zu joka nere bihotzeko athetan, eta niri deiez, eta nik atheak hertsi
eta beharriak tapatu. Dv LEd 133s.
- BELARRIAK TENTE EDUKI (JARRI, etc.). Estar (ponerse, etc.) atento. "Belarriak tente eukitzen ditu orrek
(V-gip, G-azp)" Gte Erd 27. Errezelo txarrian / tente belarriyak. JanEd II 134. Bertso batzuek ateratzeko /
lenguan esan dirate; / gauz ori ondo entzun artian / jarri belarriyak tente. Auspoa 61, 106.
- BELARRIAK (BELARRIA) ZABALDU. Prestar oídos, escuchar. Baldin beharria zabaltzen badio, o
Iainkoa! zein seinale gaixto den bihotza gero galduko duela. SP Phil 303. Zaude erne, eta zabal etzazu zure
bihotzeko beharriak. He Phil 79. Belarriak zabaldu badira hipui zikiñak eta aragizko hitzak gustoz aditzeko. AA
CCErac 113. Murmuradoriak ez badauka aurrian, nok belarrijak zabaldu, nok entzutia emon, nok barre egin
[...], bere kauten ixilduko da. fB Ic II 201. Zabal othoi beharriak. Hb Egia 146.
- BELARRIAK ZORROZTU. Prestar atención. --Zure aginduetara naukazu --erantzun zion eskaleak
belarriak zorrozturik. TAg Uzt 206. Oi ez bezela belarriak zorrozturik, erdiko balkoean gelditu zan kantariak
zionari adi-adi. Ib. 244.
- BELARRIA MAKURTU. Prestar atención, escuchar. O Apostolu saindua, / zeure orenetara, / beharria,
othoi, makhur / ezazu kantetara. EZ Noel 147. Ene othoitzera makhur / Ezazu beharria, / Eta zaite othi ene /
Libratzera lehia. EZ Eliç 283.
- BELARRIAN. (Hablar, decir, etc.) al oído. Bekhatu hetarik haiñitz zitzaiola barkatu, / Aphezaren beharrian
noiz baitzen konfesatu. EZ Man I 55. Dantzarijak albokuari belaarrijan esaten deutsazan berba desonestubak.
fB Olg 160s. Eta nok esan deutsu zuri, Eleizakoen izena bere belarrian aitatu dagiodanean, ez dala geituko bere
geisotasuna? Itz Azald 162. Haren eskua aski zuten hiltzerat zoatzinek, eta beharrian solas goxo bat, bakean
hiltzeko. Ardoy SFran 155.
- BELARRI-HANDI. a) "Belarriaundi, orejudo. Aren anaia alako belarriaundi bat dok" Elexp Berg.
Ikustekoa da nolako benetasunez ari dan bere zer-egin txikian gure monagillo belarri-aundia! Lek SClar 134.
b) "Beharri-handi (Hb), oreille-grande, nom du thon de la Méditerranée" Lh.
- BELARRIAN IZAN. a) Oir. Ardura duk beharrian oihu oilaharrerena, / Atzartzen duela lehoin prinze
animalena. EZ Man II 17. Eta aldamenekoaren oihuak belarrian ditugula, nola amets egin, "Cinemascope",
mundua sortu zenez gero ikusi den gauzarik miragarriena, berriarekin ere? MEIG I 129.
b) Recordar (palabras). v. BELARRI-BELARRITAN IZAN. Zoin giristinok ez ditu beharrian lehengo
profetaren solasak: "Ez, Bethleem, ez haiz herritan txarrena". Ardoy SFran 31.
- BELARRI-APAL. "De orejas gachas. Bikixak izan arren txal bat belarritentia da eta bestia belarriapala"
Elexp Berg. "Abereengatik batik bat, baina pertsonengatik ere esan daiteke" Ib.
- BELARRIA PARATU. Prestar atención, prestar oídos. Hura enzunen dut, bainan eztut eginen erranen
derautan gauzarik; beharria paratuko diot, bainan hersiko diot bihotza. SP Phil 304. Haren oihuei ez diotela
beharria paratu nahiko, edo ez duela eraman nahiko sorbalden gaiñean harturik, bere heiara. He Phil 46.
Hitzunzikeriei beharriya bere nahirat paratzen dioena, hetan partalier egiten da. Mih 65. Ikhusi nahian ez
behatzea, aditu nahian beharria ez paratzea, berriak jakin nahian ez galdetzea. Dh 70.
- BELARRIA PRESTATU. Prestar atención, prestar oídos. Presta diezadazu zure beharria ene aflikzionearen
egunean. Gç 47. Haur beita zühürtze handia, hitzen aize orogatik ez zotükatzia, eta lausenkari gaixtuer
beharriaren ez pherestatzia. Mst III 27, 5.
- BELARRI-ATZE. Zona de detrás de la oreja. v. BELARRI-GIBEL. Beiñ-ola, zer esan asma-eziñik
nengoala, papera aurrean, luma belarri-atzean, maai-gaiñean ukalondoa eta masaillari emana eskua, lagun bat
agertu zitzaidan bat-batean. Berron Kijote 10.
- BELARRIA ZABALDU. v. BELARRIAK ZABALDU.
- BELARRI-BAKOITZ. (El) que tiene solo una oreja. Belar-bakoitzak marra marra, / nola zaldi batek
garagarra, / Apurtzen zuen bere ortzetan, / Biurtzen zuela iriñetan. Mg in VMg 98. Burla eta barre egiten
deutsanak [...]; berbaz, esanagaz ez izenak, edo izen gestuak, dei eginagaz begi bakotxa, belarri bakotxa,
errena, trakua edo onelako izen, utsune edo faltaren bat adi erazoten dabenagaz. Astar II 84.
(Con suf. aumentativo). Dantzu artoak lurrera giten / belarri bakotxtoa [=basaurdea] marra marra, / zelan
zaldi-mandoak garagarra, / eta apurtuten ortz-aginetan / biurtu giñokoan urunetan. Zav Fab RIEV 1909, 29.
- BELARRI BATETIK SARTU ETA BESTETIK ATERA (IRTEN, etc.). Entrar por un oíod y salir por otro.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
700