Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
zeu idoro! / Gixon gustijen barnak baidirala zoro. Ib. 70. Baña bein barna lañotu yatan. "Se me enturbió el
alma". Laux AB 73. Kabia aizatzen diten ['dieten'] txorien antzera / etxe-barna garbituz aurrak atarira.
"Desocupando la casa". Or Eus 12. Etxeratzean, barna zabalduz, / adierazi aitari. Ib. 166. Sei gizon eira dira: -kurruxka
jakiña / bezperako barauaz barnak eragiña--. Ib. 135. Peralta-ardo bizia barna birbizteko / Ta
arrautz-andoil xuriaz gogoz uztartzeko. Ib. 12. Ez dut aski oroiz, / bear dut adituz; / belarrik narama / barnari
lagunduz, / Jauna zentzu guziz / ta gogoz maitatuz. "Espíritu". Or Poem 517. Barna korapilloturik ezin nakio
mintza. "Se me anuda el espíritu". Ib. 543. Beste egirik ez nekin, eta barnak aieri siñestera zirikatzen nindun,
zoro aieri. Or Aitork 63. Etorri zan eguna, nitaz erantzirik, ene barna erasiaka asi baitzitzaidan: "Non duk
mihia". "Conscientia mea". Ib. 198.
2. (Tras medida de longitud). Profundidad. Azken hok hasi ziren berehala lanean, zortzi pia barna lurraren
zilhatzeko. Elsb Fram 137. Muthil gaztetarik zenbaitek egin zuten zortzi pia barna zuen zilhoa. Ib. 136. Hartzen
bi eskuz aitzurra, eta emekiño hasten da lur igituaren altxatzen. Hiru zehe barna zilatu dueneko, agertzen zaio
lurpetik untzi baten ezkina. HU Zez 54. Khakuetako arrolla lotsagarria / Mila khana barna da zolatik gaiñiala.
Casve SGrazi 122.
3. Parte inferior, bajo. "Pantalon barnak (G-nav), gona barnak (G-nav)" Gte Erd 49 (s.v. "gonaren
behealdea"). v. 1 barren (I, 2).
- BARNA HARTU. Tomar en serio, recibir con preocupación o disgusto. "Barnegi hartu du solasa, il a été trop
sensible; il s'est formalisé de la chose; il a mis trop au pied de la lettre" Dv. Kantore berri batzu nahitut ezarri
/ Penetan direnentzat, oi, kontsolagarri! / Gauzak har ez ditzaten sobera barnegi. (1859). Xaramela 263. Berri
hori arras barna hartu zuten haren adixkidek. Xede horren haren burutik khentzeko alfer izan ziren othoitzak eta
nigarrak. Laph 50. Haro bat altxatu zioten; eta zernahi ateraldi tzar, bai buruz-buru, bai beren kideko kazetetan
eman. Ez bazituen ere holako solasak eta egitateak beti barna hartzen, badakigu ez diotela onik egin. HU Aurp
122. Gizon flako eta hilkorrari ez berma, lagun eta adiskide izanikan ere; ez zazula ere barna har, noiz edo noiz
jazartzen bazaitzu. Leon Imit II 1, 3 (SP hainitz tristezia hartu).
- BARNA BAINO BARNAGO. Muy profundamente. [Aitaren] hilzia bere bihotzian barna baino barnago
edukiten ziala. Tt Onsa 121. Eta zureganako amuriuak, nihauren ezdeüstarzünian, barna beno barnago sar erazi
nizü. Mst III 8, 2. Zihauren ezagütze ümila, Jinkua ganatko bide segürago bat düzü, eziez barna beno barnago
jakiten txerkatzia. Mst I 3, 4.
- BARNA-BARNA. Muy profundamente. Ikusten nuena, aditzen nuena, sigillatzen zen ene gogoan; eta han
inpreñu bat barna barna egiten zuen. Mih 85.
- BARNADANIK (Lar). a) De dentro. "Dentro, salir de, barrenetik, barnetik, barrutik, barruti, barnadanik" Lar.
Orduan barnadanik bere spirituan suspirio eginik, erran zezan: Zergatik jenerazione haur signo galdez
dago? Lç Mc 8, 12 (HeH, Dv barnetik).
b) Por dentro. Badu lurrak zonbeit higidura eta aldakuntza harturik... Ez diote halere, guzien gatik,
barnadanik lurrari arraildu eta desegin hastapeneko erroa. Doidoia murriztu eta lanthu gaineko bizkar axala.
Gatxitegi Laborantza 17.
(Fig.) profundamente, concienzudamente. Mediku Rusianoek ez zuten eri maitea barnadanik haztatu nahi
izan, Shanghaiko hirirat hobe zuela lehiatzea, han hobeki artha zezaketela. Prop 1901, 106. Eskual-hitzen
banakatuz barnadanik ezagutzeko. Lander RIEV 1907, 433. Liburuaren egileak nahi ukan du irakurtzalea
lagundu dohain berez jabetzen, eta horra zergatik bertute mota bakotxa barna danik ikertua den. Lf in Etcheb
MGaric (ap. MEIG III 116).
- BARNADRANO. Hasta adentro. Ene bihotzen barna drano sartzen zira, o ene Jinkua. Han ikhusten tüzü
memento huntan egiten tüdan errezolüzione hunak. UskLiB 12.
- BARNAGOAN. Más adentro. Arnas agor au adiz, / sar ni barnagoan / Zure deadar oien / musikaren ioan.
"Entre yo más al interior". Or BM 100.
- BARNAGODANIK. Desde más adentro. Eta batzuek, alegia otoitzean, zerbeit murruskatzen badautzute
ere, errexki ohartuko zare heien otoitza ez dela ezpainez barnagodanik heldu. HU Zez 35. Mintzairetan
sarhuago [...] eta hanbatenaz errexkiago, garbikiago eta barnagodanik ikhasten direla. Lander RIEV 1911, 621.
Hortan ihardetsi zuten ez nakiela haien berri: nik uste baino barnagodanik lotuak zirela lan horri... ikusiko
nuela.... StPierre 14. Ahal delarik, 40 zantimetra baino barnagodanik ere iraultzen da noiztenka lurra. Gatxitegi
Laborantza 51.
- BARNAGOKO (Dv). De más adentro. "Qui est plus intérieur" Dv. Azaleko lurra ezar zazu alde batera,
barnagokoa bertzera. Dv Lab 343. Laguntza handia liteke barnagoko misionestentzat. Prop 1883, 266 (ap. Dv;
la ref. es incorrecta). Ez bakarrik gu hemen Frantzia hegi huntako frantses eskualdunak, bainan barnagokoak
ere, frantses guziak españoltzen ari gare. HU Zez 76. Ezen nola nahi duzu sar diten erroak lur gogorrean, eta
har ditzaten hunek dauzkan gozoak, ala axaleko mokhorrek ala barnagokoek? EOnAlm 1905, 21 (ap. DRA).
- BARNAGOTIK. Más profundamente. Frantsesen lanak etzuela egungo misionest baten lanaren eite
handirik. Hura sasu mozle eta lur berri egile. Hau aspaldian lantu lurraren barnagotik iraule eta ontzaile.
Ardoy SFran 326. Geiagokorik gabe bi erhi mozturik; / tiroak hartu balu nonbait barnagotik, / egun etzen
entzunen kantuz Xalbadorrik. Xa Odol 136.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
70