Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
"Vertederas de madera" (G-goi) Arin AEF 1960, 60. "Bolda-belaarrixak, las dos maderas laterales que tenía zurboldia
para apartar la tierra" Iz ArOñ.
4. Muñon(es) del yugo. Buztarri bat lau bearriak berriturik. HerVal 160. Ertzak edo belarriak izenez
ezagutzen ditu esku-langille onek bi buruntzako uztarriaren iskiñak. "El uztarri doble se compone de extremos,
conocidos por ertzak o belarriak". Garm EskL I 124.
5. (V, G ap. A), beharri (Sc ap. A). "Belarri (V, G), agalla de peces" A.
"Beharri (Sc), aleta de pescado" A. Cf. BELARRI-ZABAL (b), BELARRI-HANDI (b).
6. "Beharri (Lc, BNc, R, S), piezas de madera del rastro en que se fijan las púas" A.
7. (Vc ap. A). "Hebilla, p. ej. de pantalones" A. Garai berekoak dirudite Salbatierrabideko bigarren
lurmallan agertu ziran zenbait gauzak, batez ere [...], eraztunak, orratz-galezkorrak. gerrestun-bearriak,
burdiñorizko orratz eta jostorratzak eta abar. JMB ELG 74. Brontzezko berrogei ta amar belarri be egin eta
txibistetan sartuko dozuz. Ker Ex 26, 11 (Dv hersgailu).
8. Nudo en la esquina de una tela, etc. "Cuando se despachaba a un criado que no tenía maleta, se metían sus
efectos en un saco, y para el fácil manejo de éste, se le hacían cuatro puntas o cabos, dos arriba y dos abajo. Y
por alusión a la marcha forzada de un criado se decía: goan da, zakhua lau beharri (Lander)" DRA. Antxen
egoan [...], alai barri barriak, atsoaren buruko zapiaren belarriak bezela txairo ta sotil zituala, "Otoipe" untzi
ederra. Erkiag Arran 79s. Buruko zapi txistandunak belarriak tente eta zut. Ib. 39.
9. bigarri (G-bet ap. A). "Seno u ojete de cuerda o de alambre no bien estirado" A.
- AHOTIK BELARRIRA. v. aho.
- HARRI ETA BELARRI. v. harri.
- AZTAL-BELARRI. v. aztal.
- BEGI-BELARRIAK. v. 1 begi.
- BELARRIA ATXIKI. Prestar atención, prestar oídos. Denek beharria atxiki ginakon mintzazale berriari,
behatzera ez ginitzaizkolarik ausartatzen. JE Bur 95.
- BELARRIA HEDATU. Prestar atención, prestar oídos. Etxerat zenean, gizon batek bi hitz egin nahi izan
ziotzan. Yarrarazi zuen eta hedatu zion beharria. Hb Egia 20.
- BELARRIA EGIN. "Apostaría (litm. haría) la oreja, belarria egingo neuke (V)" A EY III 247. Joxepiñaxiren
buruan zure aberastasunak, elurra izotz-gainean bezelaxe, gogortu ta mamitu aldira: belarria egingo nuke. A
Ardi 33.
- BELARRIA (BELARRIAK, etc.) EMAN. Prestar oídos, prestar atención. Jauna, kontserba zazu zure
gantzutua, / Emozu bizi luze eta dohatsua: / Eta denen buruan zeruko gloria. / Emozu otoitz huni zure beharria.
Monho 162. Oi arima nerea, [...], oraidanik emozu, haren deiari beharria, oraidanik begira zakiozko. Dv LEd
255s. Hekien erasia aditurik, beharria eman nioten. Prop 1893, 63. Zoin ederrak ziren Jesusen predikuak eta
beharriak nola ematen ahal ziozkaten aditzaileak! Zerb IxtS 86. Gizeraile lagunak beha zitzaizkion, beharri alfer
bat baizik ez emanez, ordea, haren eleetara. Mde Pr 134. Ez zait iduritzen eman behar dugula beharri
kinkulin-zinkulin nigartsu tturuta horieri. SoEg Herr 15-1-1959, 1.
- BELARRIA ERAKUTSI, B. GOZATU, B. IREKI. v. BELARRIAK ERAKUTSI, BELARRIAK GOZATU,
BELARRIAK IREKI.
- BELARRIA JO. Golpear el oído, hacer daño al oído (palabras, etc.). Hainbertzenarekin, ene aldeko ikusliar
baten hitz hauiek jotzen dautate beharria frantsesez. JE Ber 58s.
- BELARRIAK (BELARRIA) AGERTU. Mostrar las intenciones. "Beharria ager, se trahir" Hb GH 1929, 90.
Cf. Hb Egia 89: gezurrak ageri ditu beharriak, ez du nihor enganatzen. Kerman alabearen irakasletzat
etxeratu ebanean bere, ez eban belarririk agertu lenengotan. Erkiag Arran 128.
(Belarria agertu eragin). Antiguako Amari eskerrak emon bearrean egozan, otsoari belarriak agertu
eragiñ eutsazalako. Ag Kr 188.
- BELARRIAK APAL(IK). Con las orejas gachas. Cf. BELARRI-APAL; BELARRIAK APALDU.
Arratsalde erditan, noizpait eta norapait barreiatu zirelarik nere kruxpetak, beharriak aphal athera nintzen,
oihuen eta hirrien azpian. Barb Sup 28. Piarres, beharriak aphalik bazoan orai, etxeari buruz. Ib. 140. Buztan
beharriak aphal, / Belhaunez dal dal. Ox 98. Belarriak apal, baitezpadako izerdiz bustita eriotza urbiltzerakoan
oztenagotzen zaiona. "Demissae aures". Ibiñ Virgil 104. E, otso! orain belarriak apalik, eztok? Bilbao IpuiB 187.
- BELARRIAK APALDU. Agachar las orejas, ceder o retirarse humildemente. Berás zer in bear dúgu guk?
Beárriak apáldu, uzkúrtu biótza humil humíla. LE Ong 94r. Emonik baña guztiai laster / Tripalarriak / Aldendu
ziran apalduagaz / Belarri andiak. AB AmaE 44.
"Abatido, bajando las orejas, belarriak apal-apal eginda (V-ger-m)" A EY III 319. Belarriak apal-apal
eginda gelditzen ziran entzuleak oro, zer erantzunenik iakiteke. Zait Plat 90.
- BELARRIAK HARROTU. Aguzar los oídos. Egin nai liekenak ere, belarriak arrotzea alperreko lana luke,
ango marmario-otsaz ezpaitago ezer entzuterik. Ldi IL 25.
- BELARRIAK ATERA. "Belarrixak etara, sacar las orejas, zurrar. Aittajuna etortzen bada belarrixak
etarakosku" Elexp Berg. Gizajoari oraingo belarriak atara ezeze, bizkarreko azurrak be apurtuko eutsazan
milla bider [maixuak]. Bilbao IpuiB 149.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
698