Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Astoa zuen hark hartu zerbitzari. / Sortzeak emanik hunek nola baitu / Boz hazkar bat zoiñak parerik ezbaitu, /
Beharri-luz beraz kordexazalari / Zitzaion izatu musde lehoiñari. Ib. 108 (cf. supra ejs. del mismo autor en la
forma -luze).
5. "Belarriluze, liebre" Iz ArOñ.
belarmin (AN-egüés-olza; Lar, Lcq 105; -lh- Hb ap. Lh), bedarmin (V-arr-gip), berar min, belamin (S). Ref.:
Bon-Ond 152; A (bedarmin); Alth RIEV 1911, 598; Elexp Berg (bedar min). Nombre aplicado a diversas
plantas. "Artemisia, yerba, artemisia, belar miña" Lar. "Berarmiña, artemisia" Izt C 42 (en una lista de plantas).
"Hellébore, belarmin (AN-egüés-olza)" Bon-Ond 152. "Bedarmin (V-arr), ortiga" A. "Belhar min (Hb), armoise,
sorte de plante" Lh. "Belamina. Belhar ezin gehiago khirats bat" Alth in Lander RIEV 1911, 598. "Centáurea
menor" Elexp Berg. Cf. ejs. de belar min 'hierba amarga' en Mendiburu (IArg I 273) y Lardizabal (464).
Belarmiñez izarturik dagoen lur etzea barna, an dakustzi goldelari bizkorrak mandoen atzetik golde gañera
makurturik. 'Dans les guérets étoilés d'aurioles'. Or Mi 109 (en las notas de la ed. de Rostaing: Centaurea
solstitialis). Lore-izen batzu nola itzul frantsesera: belar-min, 'armise' [sic, por armoise]. Egunaria 25-12-1971
(ap. DRA). Xixarien kontra erabil ditazke asko landare: belarmina, xixari-belarra, baratzuria... Egunaria 9-9-
1971 (ap. DRA).
belarmintz (Lar, Darric ap. DRA; -lh- Hb ap. Lh, HeH Voc). "Aloe, planta de que se hace el acíbar, zabila,
belarmintza" Lar. "Belharmintza, zabila, zuhamu edo belhar mota bat" HeH Voc. "Belhar mintza (Hb), espèce
d'herbe amère" Lh. Nicodemo ere, [...], ethorri zen mirra eta belhar-mintza nahastekatu ehun liberaren heina
ekhartzen zuela. HeH Io 19, 39 (cf. nota: "belharmintza edo zabila, erdaraz aloes deitzen den belhar urrin oneko
bat da"; He mirrazko eta aloezko baltsamu batetarik).
belar-motz. v. belarrimotz.
belarondo. v. belarrondo.
belarpe, beharripe. Zona bajo la oreja. Geroxago, bertze marra bat helaraziko du aho bazterretarik bi
beharritaradino. Handik laster bertze bat eremanen du beharripe batetik bertzerat, mazeletan gaindi, behereko
ezpainaren eta kokotsaren artetik. Prop 1897, 281. Biak euken eskumako belarpean orañen andi samar bat, eta
esan dan lez, zirean alkarren antzezkiak. Echta Jos 355.
belarraldeko, beharralteko (S ap. Lrq; Foix ap. Lh). Puñetazo; bofetada. "(S; Foix), coup de poing, gifle" Lh.
"Beharralteko, gifle" Lrq s.v. beharri. v. belarrondoko. Aberatsak, zañak ozkitürik, hara heltü bezain sarri,
beharralteko bat emaiten dero galthazaliari. ArmUsk 1900, 78. --Halako sarjanta izan duzu hamar egunez
edaten ene ostatian, eta deusere eztizu nahi phakatu. --Ezteizu deusere eman hamar egunez?. --Atzo, bai, eman
ditazut beharalteko bat. Egunaria 1956 (ap. DRA).
belarreko (Hb ap. Lh, Dv). "Diadème" Dv y Lh (que cita a Hb). v. diadema. Basabere bat, zazpi buru eta
hamar adar zituena, eta hamar adarretan hamar belharreko. Dv Apoc 13, 1 (Lç, TB diadema, Ip khorua).
belarreria. Conjunto de hierbas, de verduras. Ortzirale batez, ostatu batean ari nintzan afariten arroltze,
ilhar eta belharreria zerbaitekin. Arb Erlis 138. Alhor hek berak arte laburrez, belharreria lodi batek, bai eta
zuhaitz gazte lerdenek estaltzen eta gurutzatzen dituzte. Prop 1896, 109. Belarreria berde guzia emaiten diet
janari. Bibl Gen 1, 30 (Urt belhar ferde guziak).
belarreta, bedarreta (V-gip). "Bedar garraiatze lana" Elexp Berg. Cf. BELARRETAN.
belarrezkinako. v. belarrizkinako.
belarri (V, G, AN-larr-5vill-araq-ulz, L-côte; Lcc, Mic, Urt V 332 (-lh-), Lar, Añ, VocCB, Dv (V, G), H, Zam
Voc), beharri (AN, L, BN, Sal, R, S; SP (sin trad.), Deen I 259, Urt III 201, VocS, Lecl, Arch VocGr, VocBN,
Gèze, Dv, H; bearri Lar, Añ), belaarri (V-gip), begarri (L-sar, B, Sal; Dv (B), VocB), biarri (AN-5vill-ulzgulina-erro-egüés-ilzarb-olza,
Ae, R; Dv (R-vid)). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 212; A (bearri, begarri, belarri,
biarri); ContR 518, 531; Iz R 287, 303, ArOñ (beláarrixa), To, Ulz (biarri), UrrAnz (bélarrixa), Als (belarriya);
Lrq; Izeta BHizt (begarri); Etxba Eib (belarrixa); Holmer ApuntV; EAEL 3; Echaide Nav 125; Elexp Berg; Gte
Erd 286; Izeta BHizt2 (begarri).
Tr. La forma belarri se emplea en la tradición vizcaína y guipuzcoana; hay belaarri en J.A. y J.J. Moguel y
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
695