Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
de madera de sección cuadrada que, atravesando los pisos, llega hasta la cuadra. Este tubo recibe el nombre de
belar-ziloa (AN-burg)" JMB AEF 1926, 15. "Bedarzulo, silo para hierba fresca. Etxe guztietan jarri zien
bedarzuluak baiña gero eta gutxiao erabiltzen die. Oiñ kanpuan konserbatzen da bedarra plastikuakin tapauta"
Elexp Berg. Cf. VocNav: "Belartxilo o belarzilo. Trampilla en el piso del sabayáu para verter la hierba sobre el
pesebre del establo".
- BELAR ZURI (Lcq), BELAR TXURI (G-to ap. A), BELAR-XURI. "(Cerastium nomen generis), belar zuriya"
Lcq 57. "Hierba que crece en buena tierra y cuyas hojas son como una moneda de cinco céntimos" A. "Ceraistedes-champs
(Ceraistium arvense), sapa-belharra. Uste dugu sapabelharrari belhar-xuria erraten dioten eskualde
batzuetan. Erran gabe doa beraz lore xuriak dituela orotan aise heldu den landare hunek" Zerb GH 1931, 322.
- BELAR-ZUTZ. "Piras cónicas o montones de [...] heno (bedarzutza o bedarmetia)" (G-azp) JMB AEF 1928,
15.
2 belar (Lcc, Saug Voc, SP, Ht VocGr, Lar, Lar Sup, VocS, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv (BN, S), H (G,
L); belhar BN, S sg. A), belarre (Hb ap. Lh). 1. Frente. "Frente, belarra" Lcc. "Belarra, front, kopeta" SP.
"Frente, bekokia, betondoa, kopeta, belarra, belarria" Lar. "Belhar (BN, S, VocBN), frente" A (pero en VocBN
aparece belar). "Belarre (Hb), front" Lh. Hay bellarrea [sic] en un catecismo ms. que lleva en la portada la
indicación 'Baquedano' (comunicación de J. J. Beloki). v. bekoki, kopeta, boronde. Tr. Propio de la tradición
septentrional; al Sur se documenta en Irazusta. No hay ejs. del s. XX. La aspiración (-lh-) figura en algún ej. de
Etcheberri de Ziburu, en Eguiateguy y en Duvoisin, quien da sin embargo la forma sin aspiración en su dicc.
Eta erran zekién ez lagioten kalterik lurreko belharrari ez ezeinere pherderi, ez ezeinere arboreri, baina
solament Iainkoaren seiñalea bere belarretan etzuten gizonei. Lç Apoc 9, 4 (He, Ur (V y G), Ker, IBk, IBe
bek(h)oki, TB begitharte, Echn, Dv, Ol kopeta). Lehenik emaiten dut eskua belarrean erraiten dudala: In
nomine patris. Mat 41s. Hartarakotz ur sainduaz xahutzen dut belharra, / Iongoikoa, ikhus azu arren ene
beharra. EZ Man I 10. Ur benedikatu sainduz belarra bustitzea. Ib. 23. Zutzaz dire gozatzen dohatsuak plazerki
/ Eta hotzturen belarra daroezu emeki. Ib. 135. Okhasinoa kopetan, belarrean, aitzin aldean, illetsu da, eta
xerlotsu, baiña garhaitean, garzetan, gibel aldean, motz, soil, garbal, karsoil eta ille gabe. "Fronte capillata est,
et posto occasio calva". Ax 153 (V 101). Bertarik nola, samur-samurra, / Belar hori zimur-zimurra, / Utzi
zitzadan manuz baitzauzat, / etxekiterago eniz ausat. O Po 16. Kristalez du belarra / Sudurr'oro zilarra. Ib. 32.
Fidelen ororen buriak eta belarrak aphezak zeiñatzen dutianian. Tt Onsa 40. Zergatik Jaun Apezküpiak
berekatzen dü konfirmatzen dianaren belarra? Bp I 65. Kristau fiel guztiak / daude obligatuak, / [...] / iru
gurutze egitera, / belarrean leena, / aoan bigarrena, / bestea bularrean. Iraz 3. Egitea gurutze bat eskueko
eskuaren beatz biakin belarretik bularretaraño. Ib. 10. Ez nadiñ ahalge, Jauna, zure Ebanjelioaz, ez eta zure
Gurutzeaz, zoiñaz belarra markatu baitut. JesBihD 46 (ap. DRA). Behar da izan osoki bere beithan bildia,
modestki beztitia eta üken belarra xahü eta agertia. CatLan 129. Haren izena heen belarrian iskiribatia dateela.
AR 84. Eiten dizi Kurutziaren señalia belarrian, ahuan eta estomakan. Ib. 230. Halako gizonari honki zekeio
alanbrezki [sic] -belharra, nekez gorritzen dena, igel beltzaren begiak, eskü arrapazaliak, sagiaren zankhoak.
Egiat 262. Eta belarra behar derozie / Kolpü batez erdiratü. Mustafa 193 (ap. DRA). Belarrari arrimatu zuen
phistoleta, bainan karga etzen elki. Arch Gram 90. Gaztigu nihonereko guziak bota didazkidatzu gainera,
bainan jabal bedi zure belharreko hasarredura. Dv LEd 205. Eta hura [xafla] moredinezko xingola batez
lothuko duzu, eta burukoaren gainean izanen da, Aphez-handiaren belhar aitzinean. [...]. Eta xafla izanen da
bethi haren belharrean, Jauna jabal dakiotentzat. Dv Ex 28, 38s. Atsekabetan dauden gizonen belharretan egizu
thau baten hatza. Dv Ez 9, 4. Eta haren belarrian izen bat izkiribatürik. Ip Apoc 17, 5. Kopeta edo belarra
zabala du, begia argia bainan eztia. Prop 1882, 279. Hainbertzenarekin zaldiak burua oldarrean altxatu; kaska
bat eman dio zaldiak gainekoari belarrean. HU Aurp 73.
2. (SP, H, Lander ap. DRA). Frente, fachada, cara, parte delantera. "Etxe belarra, devant de maison,
frontispice" SP. "Frontispice, façade d'un édifice" H. "Frente, fachada (BN, Lander), elizabelar" DRA.
belaar. "Belaar (V-m) 1.º lomo o lado del colchón, almohada, etc. 2.º (V-m), cualquiera de las superficies
planas de los barriles" A.
3. (S ap. A; SP). "Ogi belarra, grigne de pain. Ogi mokorra" SP. "Ogi belar (Sc), corteza de pan" A.
4. "Belar, au moral, front, hardiesse (L)" H. v. bekoki (2). Guk eztugu belarrik ezetz erraitekorik. Canc.
pop. (ap. H).
5. "Position directe d'une chose en regard d'une autre. Iguzki belarrari iarria dagoen mahastia, vigne établie
directement au soleil" H.
- BELAR-BELARREAN. "Suaren belar-belarrean berotzea, se chauffer tout en face du feu" H.
belaraki. "(Hb), raquette, instrument pour jouer à la paume ou au volant" Lh.
belar-bakoitz. v. BELARRI-BAKOITZ.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
691