Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Tolosa EEs 1913, 113. Belasoroko belarra ugaria ta ezea zala ikusiaz. Berron Kijote 214. Belasoroan gora
abiatu ziran. Ib. 215. Belarsoroan eseri ziran zear-etzanean. Ib. 213.
- BELAR-SUGATZ. "Bedar-subatz, belar meta. Baztuek bedar-subetz diote" Elexp Berg.
- BELAR-TARTE. v. BELAR-ARTE.
- BELAR-TOKI. Silo de hierba. Belar-tokian belar berdia zanpatuta jarri bear da. Oñatibia Baserria 33.
Arta berdea ona da belartokirako. Ib. 35.
- BELAR-TOXA. Petaca, tabaquera. "Belartoxa, tabaquera (F. Seg)" A. v. BELAR-ONTZI. Orain ere
txamarraren sakeletik belar-toxa ta su-arriya eraman dizkidate. Milla deabru! Alz Burr 22.
- BELAR TXAR (bedar txar Añ), BELAR TZAR (-lh- Lh). Mala hierba (aplicado tbn., en sentido figurado, a
personas). "Zizaña, en los sembrados: (V, AN) lolloa; (G) iraka, zalkea; (V) bedar, (G) belar txarra; (V) orloa,
oloa" Añ. "Belhar tzar, mauvaise herbe" Lh. v. BELAR GAIZTO. Bihikor da nagiaren alhorra, bana
belharzar bezi hanti eztathorra. "Le champ du paresseux est fertile, mais il n'en sort que de méchantes herbes" O
Pr 564. Garija erne onduan, biar da jorratu, esku-etendu, zalgia ta bedar txar guztija aterateko. Mg PAb 150.
Ez da asko bedar txaarrak kendutia soluetati; biar dira erein azi onak frutu onak artu gura badira. Mg CO 81.
Zoli ta prest egon bear dozue, [...] bedar txarrak azi ta ito eztagiezan bertutezko lora ederrak. Añ LoraS 184.
Lurra onthu behar bidean, ahultzen da, belhar tzar guziei bizia emanez. Dv Lab 25. Horrengatik premia dira
jorrak, bereziki belhar tzarrak hazitzen hari direnean edo aintzintxean. Ib. 72. Erbestetik ekarririko aziagaz
emen ernetako bedar txarrak zarie zuek. Ag Kr 100. Zer ez ete da jazoko, bedar txarrak ainbat lasterren atara
biarrian, eurai lagunduten baiake? Kk Ab I 33. Ordutik dira gure baratzan / sortu bedar txar ta sasi, / ta daneen
arte, betiko il daiten, / nai dabe arantzaz josi. Enb 67. Bedar txarra dira orreik; piztirik okerrenak! Otx 28.
Alorrean belar ona ta belar txarra nasirik sortzen diran bezela, Elizan ere onak ta gaiztoak nasirik arkitzen dira.
Ir YKBiz 175n. Yendeak lo zeuden bitartean, etorri zan aren etsaia, gariaren erdian llolloa (belar txarra) erein
zuen ta yoan zan. Ib. 175. Ez zuten nai izan aurren biotz xalotan gorrotozko belar txarrik erein. Etxde JJ 227.
Soluan bedar txarrak kentzen ziarduela. SM Zirik 29. Beti labore kaxkarrak, / ugaritu belar txarrak. / Kalera
kendu ola dabiltzan / baserritarrak. And AUzta 125.
- BELAR-TXIMA. Brizna de hierba. v. BELAR-IZPI. Ganoraz abiatu zan mendian beera Gaztelu zaarraren
ondotik. Bizkarra belar-tximaz josia zeukan. Anab Poli 13. Tokiak dituzu batzuk berdiñak, toki zelaiak, lurra ta
arriak; tarteka belar-txima legorrak, drim esaten zaienak. Anab Aprika 8.
- BELAR-TXORI (bedartxori V-gip ap. Elexp Berg (sin trad.)).
- BELAR TXURI. v. BELAR ZURI.
- BELAR-UKENDU. Ungüento de hierbas. Bereala gazte ta bizkor egingo zula, erantzun zion atso zahar
sorgin arek. Belar-ukendu batzukin lo-arazi zun, eta gero laban batekin zati-zatika puskatu agurearen gorputz
ximela. Egan 1956 (3-4), 59.
- BELAR-UR. Infusión de hierbas. Ethiopiako ofiusa daritzon belhar uretik edaten dutenek uste dute leku
guzietan ikusten tuztela sugeak eta gauza izigarriak. SP Phil 345 (He 347 opiusa erraten dioten belhar baten
uretik). Bi egunean aize txar guziak atera zizkidan; bai belar-ura artu arazi ere. Lab EEguna 66. Aunditasun ori
kentzeko artu beza, goizean baraurik, osin-ura. Eguardian zankogorrien belar-ura. Ib. 91.
- BELAR URDIN (Lar, Añ (A), Lcq 73 y 141; -lh- Hb ap. Lh). "Añil, belarurdiña" Lar y Añ. "(Indogofera
añil), belar urdiña" Lcq 73. "(Polygonum tinctorium), belar-urdiña" Ib. 141. "Belhar urdin (Hb), indigo" Lh.
- BELAR-URKULU. "Bedar-urkulu. Bildotxai bedarra jaten emateko urkulu berezia" (V-gip). P. Urkia EEs
1930, 30.
- BELAR XUGUN. "Belhar xügün (Hb), herbe tendre" Lh.
- BELAR XUT (-lh- BN-baig ap. Lh; SP, Lcq 128, Dv, H; belhar-txut L-sar, S ap. A). "Belharxuta, lavande" SP.
"Belhar xut, lavande" Dv. "Belhar xut (BN-baig), espliego" A. "Belhar-txut (L-sar, S), especie de espliego" Ib. v.
belatxeta. Belhar xutak, badu usain borthizko bat eta eskualde batzuetan horrekin usain on zerbeit egiten
omen dute. Zerb GH 1932, 228.
- BELAR ZANKOGORRI. "Géranium, herbe à Robert. Kurlo belhara, belhar zankhogorria" Alth Bot 8 A.
- BELAR-ZELAI. Pradera, pastizal. "Bedar-zelaixa, pradera. Voz construída con manifiesta redundancia.
Azurtzako bedar-zelaixan giñan, satorrak lanian ikustera joanda" Etxba Eib. v. belardi. Soro gutxi landuko
lirake eta belar-zelairik ederrenak ezer gutxi balioko ligukee. Arr GB 146. Juan zan beiak zebiltzan belar-zelaira
eta etzuan arkitu umerik. Urruz Zer 117. Nola belar-zelairik artean etzan eta pentsurik erosteko dirurik ez, [...],
esne gutxi izaten zan. And AUzta 46.
- BELAR-ZILO. v. BELAR-ZULO.
- BELAR ZIMEL. "Bedar zimel (V), heno" A s.v. belarrondu. v. BELAR ONDU.
- BELAR-ZIRITE. "Belhar-zirite, montón de hierba" A (s.v. zirite).
- BELAR-ZOPA. Sopa de verduras. Belhar zopa kasolan. Pika zazu pastanagria phiruka, eta tipula xeha;
ezaratzu kasolan urina berotu denean. Gorritu direnean, ezaratzu han zerbak eta espinagriak. ECocin 4.
- BELAR ZORO. "Bedar ero (V-ger), bedar zoro (V-oroz), hierbas fatuas que brotan en verano en tierras
pantanosas" A. "Bedar zoro. Izena jaso dogu, baina zer denik gabe" Elexp Berg.
- BELAR-ZULO (bedarzulo V-gip), BELAR-ZILO (AN-erro). "[La yerba] es bajada a los establos por un tubo
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
690