Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
belaar. v. 2 belar.
bela-hari. v. 2 belari.
belaarri. v. belarri.
belahazi. v. BELAR-HAZI.
belabeltz, belabaltz (V-arr-gip). Ref.: A; Etxba Eib. Corneja. "(V-arr), corneja" A. "Bela-baltza, cuervo
negro, adjetivado por tener las patas negras, lo que viene a decir que se alimenta de carroña, al contrario de los
de patas amarillas, que son granívoros. Bela-baltza bezin zorigaiztokua" Etxba Eib. Cf. s.v. bele ejs. (como los
de Zalduby o Mirande) en los que beltz funciona como epíteto. Agrum nepotum de Uela belça (1179). Arzam
165. Ixilldu ziran Uso maitea / Zure euskeldun urruak, / Zure ordez gaur kantetan dabe / Bela baltz
erbestekuak. AB AmaE 58. Bela beltz eta onen antzeko txori-egaztiak zeuzkaten beren kabiak zuaitz aietan. Bv
AsL 160. Miña eta gaitza. Bi bela beltz auek badira naikoa eta geiegi ere bizitzaren begitartea zer moduzkoa den
igartzeko. Vill Jaink 121.
belabre. Velarte. v. belarte. --Zein soiñeko atsegin dau imini zeure mezedeorrek? --Belabrezkoa, zerren
diñoe dala prebetxua ta hondrea. "El de velarte". Mic 12r.
beladar. "(V-arr), belladona" A. v. beladona.
beladona (Alth Bot 4 A). Belladona. v. beladar, 2 belaiki.
beladun (SP, Dv). "(Navire) à voiles" SP.
belhaga. v. BELA-HAGA.
belagai (AN-5vill, B; Aq 675), belagi (AN-5vill, B, L-sar), belai (AN-5vill-burg, B, L-sar-ain). Ref.: A (belagai,
belai, sabel); A Apend (belai); JMB AEF 1955, 47; Izeta BHizt2 (belai); Echaide Nav 102. Dehesa, pastizal.
"Dehesa cerrada o femeral, belagaia" Aq 675. "Dehesa cerrada, prado, pastizal" A. "Ezagun da belai ortan
bazka badela; sabela artu dute bei oriek" (B) Ib. s.v. sabel. "Belai, belardi" A Apend. "El prado cercado con
valla recibe el nombre de belai y de soro, mientras que el pastizal comunal se llama larre (larria, 'el pastizal
libre') (L-ain)" JMB AEF 1955, 47. Cf. ib. 142."Durante el invierno, además de los pastos naturales, alimentaban
a las ovejas con un poco de nabo, pagotxa (trébol rojo) y belaiak (G-goi)" (Interpr?). Para la forma belai DRA
cita a Caro Los Vascos (2. a ed.) 187 y a Bon (AN) sg. Lacombe. Cf. como nombre propio en Lazarraga (B)
1205rb: Damarika dan galantaena / Belagai Butroekoa; / Belagaia diotza eta / zorionean jaioa. v. belardi.
Belagaiek edo pentzeak belardi urri eta murritz uri eskasiyekin. Eskual 28-3-1923 (ap. DRA). Ardiak erran zuen:
"Ama Birjina Martxoko, torria balago, ni barrendegietan (belaietan) sartzeko" (B). "Para meterme yo en los
pastizales". A EY I 34.
belagai. v. BELA-HAGA.
belagi. v. belagai.
belagile (R; Arch VocGr; -lh- S; SP, Lecl, Dv (S), H), belaile (-lh- BN). Ref.: A (belhagile, belhaile); Lrq
(belhagile); Iz R 286; EAEL 40. Brujo, hechicero. "Belhagillea. Sorcière. Sorgina" SP. "Sorgina, belagil[e]a,
le sorcier, le magicien" Arch VocGr. "Belhagilea, sorcier. v. sorgina" H. "Belagíle, bruja" Iz R 286. "Belagillensolasa.
Charlas de hechiceros (Caro Etnología 499)" Garate 7. a Cont BAP 1957, 46. Cf. Vin RIEV 1919, 204:
"Belhagile, 'faiseur d'herbes', c'est-à-dire, le sorcier, qui fait les philtres avec des herbes (belhar)". v. belagin.
Majizien belhagile, enkantazale, azti, estekazale, eta hetara hersatzen direnak, dakielarik deebriareki pakto
egiten diela. FPrS 25. Elizatik berheziak süperstiziosak, azti eta belhagiliak. Bp I 86. Belhagiliak zer jente dira,
eta nola huts egiten die lehen maniaren kontre? Ib. 87. Belhagiliak errege harek zütian deslürratü. Egiat 171.
Düdan zagoelarik belhagilia arnegüz zereitzoan hitzemana berritü ta gaiza hen artetik ürrhünago etzela joanen,
ordian sorgiñak galtho egin zereioan hea mintzatü nahi etzükianez etsai hil baten arimari. Ib. 172. Nur nahi den,
aizinara, gertha ahal daite, gaiza hoien ororen jakintsü eta jakile, azti eta belhagile. Chaho AztiB 14. Oilarrak
[sic] gai berantian kantatzen ari bada, belagileak dxiten ditüzü. (S). A EY I 108. Emazte begi-gorria, belhagile.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
678