Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BELA EMAN. Darse a la vela. Gerotxoago ikusi ziran / Aize ta itxaso zuriak, / Burriketakaz bela emoeben, /
Arrantzaleak guztiak. Echta Jos 100.
- BELA (BELAK, etc.) ERAITSI. Arriar la vela. Marinerék remedio guziak bilhatzen zituztén, unzia
beheretik hersturik; eta Syrtera eror beldurrez, belák erautsirik, berahala eramaiten ziraden. Lç Act 27, 17 (TB
belak irriatu, Ol zapiak eratxi, Ker oialak eratsi).
- BELA (BELAK, etc.) ERRIATU, BELA ARRIATU. Arriar la vela. Eta nola beldur baitziren eror area
pholo batetarat, irriatu zituzten belak, eta ekharriak ziren gisa hortan. TB Act 27, 17 (Lç belak erautsi). Kapitan
jauna, arria bela / txalopa nabegantian / ainbat ariñen sartu gaitezan / Mutriku erri onian. Balad 58.
- BELA HIRAURKE. "Foque, una vela triangular en el navío, bela hiraurkea" Lar.
- BELA (BELAK, etc.) JAITSI. Arriar la vela. Elantxobeko txalupa bat, belea jatsirik, arazoetan ebillela
ikusi zanean. Echta Jos 255.
- BELA (BELAK, etc.) JASO. Izar la vela. Arazo oetan etsaia zebillela beraren indar andiaz ixekaturik
itxeden zion D. Antoniok zeuzkan bela apurrak jaso eta donario ederrean. Izt C 447. Aizerik bada gero / beren
belak jaso, / galernazo bat igual / ekarri akaso, / kayian sartzen dira / penaturik oso. Arrantz 101. Mastea: aizeoial
edo belak jasoteko abea. Ag Kr 78n.
- BELAK BETEAN. v. BELA BETEAN.
- BELAKO. De vela. "Aita San Inaziyo" / belako barkua, / amairu gizonekin / ur-pian sartua. Tx in Imaz
Auspoa 24, 53.
- BELA-LOKARRI. "Envergues, bela lokarriak" Lar.
- BELA (BELAK, etc.) LOTU. "Envergar las velas, atarlas a las vergas, belak lotu" Lar.
- BELA (BELAK, etc.) LUZATU. Desplegar la vela. Bete etzeban bere naia, bela luzaturik igestu eta
aizapean zeudenen babesera sartu izan zalako. Izt C 442. Belak luzaturik jarri ziran igesbidean. Ib. 440.
- BELA-MAKILA. "(G), vergue" Dv.
- BELA-MUSTROKA. Punta de vela. "Amuras, cuerdas para atar los cabos de la vela, bela-mustroken
lokarriak" Lar.
- BELAN. A vela. Hunetxek [Elizak] dik ardiasten belan Parabisua / zeñ[a] baita Kristau onen salbatzeko
portua. EZ Man I 30. Errira datoz ipar-aldeti / belak betean ontziak / ondo dirudi egun argitan / belan dabilen
ontziak. Azc PB 65 (tbn. en Erkiag Arran 46). Itxaslapur ori agertu zan egun baten, Mundaka ta Bermeoko
arrantzale artera, belan, abiada ariñaz. Echta Jos 116. Agertu zan ontzi bat belan: ezagutu zan itxaslapurra zala
ta urratuten etorrela. Ib. 118. Ontzi luze bat eidarabille, / Belan zein erramuetan, / Arrantzaleak bilddurrez
dabiltz, / Itxasaldeko lanetan. Ib. 120. Goizean goiz aldera, treñero lirain azkarra belan edo arraunka
zeramatela, eguneroko bear zuten ogi-zatiya itxasoari kentzera erten oi ziran. Elizdo EEs 1925, 213.
- BELA NAGUSI (G; Lar; bela nagosi V; bela nausi V-ger; Urt). Ref.: A; Holmer ApuntV. Vela mayor.
"Acatium" Urt I 70. "Boneta de la vela mayor, voz náutica, bela nagusiaren eraskiña" Lar. Zabaldu ebezan
euren bela nagosiak. Echta Jos 85. Txalupok joazan ur-ganean arin-samr, euren bela nagosiakaz. Ib. 82.
- BELAPEAN. En tienda de campaña. "Belapean, de camping (V-ger)" DRA. Hamabortz bat ehun presuna
bizi zauzkigu belapean. Gaineratekoak hotel eta etxe alokatuetan. Herr 32 [sic] -8-1957 (ap. DRA).
- BELARA. "(A la) vela, belara, prest, gertu" Lar.
- BELA TXIKIEN. Vela pequeña. Igarri eben aize gogorra etorrena, ta bela txikienak zabaldu ebezan. Echta
Jos 90. Aize-oial edo bela txikienakaz egozala. Ib. 339.
- BELA (BELAK, etc.) ZABALDU. Desplegar la vela. Bereala etsaiak, zabaldurik geiago bere belak, laga
zeban jazarra. Izt C 442. Laguntasun onegaz, zabaldu ebezan euren bela nagosiak, eta aize onaz, ordu-erdian
eldu zirean Mundakara. Echta Jos 85. Igarri eben aize gogorra etorrena, ta bela txikienak zabaldu ebezan. Ib.
90. Eguraldi onetan ikusten dira [...] ontzi andiak-be euren belak edo aize-oialak zabalduta, itxasoan-zear
doazanak. Ib. 28.
- BELA-ZARAN. "Belasaran (V-ger), cesto para tener la vela de la lancha" A.
- BELA ZEHAR. "Bolina, una vela en el navío, bela zearra. Lat. velum transversarium" Lar.
- BELAZKO. a) De vela, velero. Ikusi diogu haatik, nahiz doidoi, belazko untzixka bat, uhin gaixtoetarik
landa eztiki zalantzatuz han-harat zoana, urrun. JE Ber 83s.
b) De lona. Cf. 2. belaki. Bi orenen buruan, belazko barne handi batean sartzen gira. Han ere zoko guziak
kolpatuz emokatuak. StPierre 18. Mendian argi zirrintza, Kanpo bat... Ohe, arma, su-toki, nahi bada belazkoetxol
eta hola. Larz Iru 78 (Lek oialezko).
- BELA-ZURRUN. Verga. "Antena, entena de navío, onziko bela zurruna" Lar.
2 bela (O VocPo SP y Dv). "(AN), chandelle" O VocPo. Putzak pitzen du bela, eta bai hiltzen ere. O Pr
401. Ikusi zitue aingiruak prebenitzen aldárea ta itxekitzen bélak. LE in BOEanm 866.
bela. v. beila; bele; berehala.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
677