Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Ib. 59. Baño erri ortaratzeko bide bakarra meatzetik barna bai-dago, gure gizonen etxe bazterretik iragan
bearko zuten. FIr 138. Irugarren egunean Jainkoak daki nola ta nondik barna ibili ta, jo zituen nagusien etxeak.
Ib. 134. Oartzen da balen ziztuari eta leiotik barna balek bertze aldeko orma zulatzen zutela. Ib. 138.
Antzokiaren erditik barna, bide zabala doa. Zait Sof 103. Ta naraman bidetik barna ez al zaitu ekarriko
yainkoak! Ib. 98.
(Tras dat.). Murraila pian sartu / bederatzietan, / Kanale bati barna / Atera errestan. Bordel 39. Ene
zahartzeari barna, behar nuen beraz ukhan atsegin handi hori! Prop 1880b, 23. Guziak sekulakotz ostatuko athe
horri barna iragan dire. Arb Igand 129. Eta ordu berean, bihotzari barna Ostia-Saindua, bere baitharik, sartzen
zaio. Ib. 116. Herrirat heltzeko oihan beltz bati barna joan behar zen mendi bati gora. JEtchep 15.
Al interior de. Iakiteko duzu nahi baduzu sarthu Baionan barna bendebalarekin. INav 16. Aitzitik okasione
guzietan sarzen bazara Moise bezala tabernaklean barna, Jainkoari konseillu galdetzerat, maiz adituko ditutzu
haren errepusta dibinoak. "In tabernaculum". Ch III 38, 2 (SP lekhu sainduan sartu, Mst tabernaklian sarthü,
Leon Jainkoaren etxean sartu). Ondoan zure Salbatzaillearen Zaurietan barna sar zaite, ihes-lekhu segur batean
bezala. He Gudu 139. Baiñan urrhunago goaten da [Satan]. Hirriskua den okasionetan barna sar araztera
enzaiatzen da. Ib. 162. Gaixtaginak eror-arazten dituela, hala nahi duenean, thulunbioan barna. Lg I 218.
Anima zazu zure fede guzia, sar zaite zure bihotzean barna, eta ikhusiko duzu zertarat bilhakatzen duen bekhatu
mortalak zure arima. Brtc 103. Sar hirin barna eta jalki oro kargaturik. 'Ils rentrent dans la ville et sortent tous
chargés'. Xarlem 1243. Pharti zitie berhala / eta sar ifernun barna. Ib. 1069. Ez huts egin, misterio seindu hekien
gainean meditazione on bat egitea, hekietan barna sartzeko, ta hekien araberako sentimenduz ongi bethetzeko.
Dh 58. Zonbeit gazte lagun galduen hantatzeak bizioan barna sar arazi zuen. MarIl 96. Nik enuke sartu nahi /
Afer'orietan barna, / Etzazula gaizki artu / Huntsa nahiz errana. Bordel 90. Sogin dezagun bihotzin barna. Arch
Fab 205. Eskua hel dizadazu eta lagunt nezazu zure bihotzeko amodioaren sustegi bizian barna sar nadientzat.
Dv LEd 81. Sarthüz geroz behin bihotzian barna, / Zerk dereizü phena, / Xarmagarri ezinago zirena. ChantP
118. Ama bizi uken banu / aita, zu bezala / eninduzu, ez, joanen / Espainian barna / baño bai ezkonduren /
Atarratze Salala. Balad 74. Eta arrantze puntak sarrarazi ziozkaten buru fuinetan barna. Jnn SBi 29. Bai eta
itsasoko leizetan barna jautsia dago Jainko handi hori. Arb Igand 154. Juan de Huarte --Uharte Donianeko--
etzen bakarrik denbora hetako mediko aipatuenetarik bat, bana asmatzaile gaitza, gizonaren adimenduko eta
arimako zolan barna sartu zena. Zub 33. Etnako sumendian barna iaurti omen zuen bere burua. Zait Plat 77.
(Con -ago). Bigarren aldikotz sartzen da ohean barna. Kobesorak othoizten du nigarrez akhaba dezan. Bai
aita; kobesa gaiten, dio eriak, eta hirugarren aldikotz sartzen da ohean barnago. Hb Egia 15. Laminek zutenean
argia ikusi, / Osinetan barnago joan ziren ihesi. Ox 26.
(Tras sust. en caso absoluto). Yoan da Irlandarat lehen Eskalduna, / Nola baidoha orai Montebideo barna.
Hb Esk 73.
(Tras gen.). Phuzu baten barna eraitsi ziren / Eta urez asia edan zuten. Arch Fab 127. Igaraiten
zelarik / Putzu baten ondotik, / Igelak uren barna dira jausten / Eta bere xiloetan gordatzen. Ib. 111.
2. Abajo; hacia abajo. "Ahozbarna (R), ahoz barna (Sc), aozbera (V, Añ), boca abajo" A. "Aubárna, boca
abajo" Iz R 400. "Camino abajo, bidebarna" ZMoso 65.
II (Adj.). Tr. Usado por autores septentrionales (con mayor frecuencia por los suletinos) y por Lizarraga de
Elcano; en el s. XX tbn. se encuentra en guipuzcoanos como Orixe y Zaitegi.
(AN-egües-ilzarb-olza, L, BN, R, S; Ht VocGr 409, VocBN, Gèze, Dv). Ref.: A; Bon-Ond 154; Lrq; Gte Erd
263. Profundo, hondo. Barna es la forma det. de barren en AN-egües-ilzarb-olza (ap. Bon-Ond 154, sin trad.,
aunque dentro de una lista de adjetivos). Iauna, eztuk zerzaz idoki dezán, eta putzua duk barna. "Le puits est
profond". Lç Io 4, 11 (LE, TB, EvS, Ir YKBiz 68, Leon barna; He behera, Dv, Ol, Or barren, Ker, IBk, IBe
sakon). Leze barna baten zolara ioanik. Tt Onsa 67. Zer leize barna eta ilhuna ezta bekatia! Anitzez
ezdeuztarzuna beno barnago, beltzago eta ikaragarriago duzu. AR 284. Presondegi barna bat (319). 'Una cárcel
profunda'. LE-Ir. Nahi dizuegu, jente onak, / buxer ororekila, / urtuki dezagun, / putzu barna batetara. AstLas
10. Zük dakizü zuñen barna den Hurandia. Chaho AztB 6. [Ogi hautena] hortzen artean ere gogor da eta
kraskako bat eginez hausten da; erdiko arrailadura, edo erreka, meharra du eta ez barna. Dv Lab 44. Bihi
arrataila edo errefusa da ogirik txarrena. Nabarkara da, ximur, mehats eta erreka barnenarekin. Ib. 46. Hori
egiten da ondoa barna duten lur gizen, zikhin ekhartzaile-handi direnetan. Ib. 36. Mintzoa erlats, minkor eta
ilhun, ahoa goibel, ezpainak hits, begiak barna. Hb Egia 141. Erroak barna dituen arbola bat ez du edozoin
haize-kolpek lurreratzen. Laph 127. Erruak barna ditu / Jenden maleziak. Bordel 183. [Jauna] zerua baino
goragoa da, ifernua baino barnagoa da, haren hedadurak gainditzen ditu lurraren luzetasuna eta itsasoaren
zabaltasuna. Arb Igand 153. Erraten zuten Angleterra zela lurraren azken hegia; ez zela handik harat urik
baizik: beti ura, eta zoin beltza, zoin barna! HU Aurp 50. Han hemenka leize batzu, itsuski barna. HU Zez 16.
[Jesusek] agortua du bihotza, / Sahetseko saki gaitza / Guk diogu barna egin / Lasterrago trenka zedin. Ox 80.
Bazter-aire, bere luzetasun guzian gure beribilek bezala ibaiño batek kurritzen du, ura lodi eta barna. JE Ber 74.
Erreka txar mehar barna bat, nasaiki urez bethea. Ib. 39. Arrai aundi ezkata-zuriak arrarte barnak utzita, ontzigibelean
yauzi egiten zuten, ur nareari eragiñez. Or Mi 62. Girixtino guziekin jakinen duzue zoin zabal, gora,
barna eta bazterrik gabe den Jainkoaren xedea. Egunaria 6-9-1959 (ap. DRA). Frantses bazoan aldi bat oraino
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
67