Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
IArg I 257. Eman zion kopet-bekokiaren erdian ta utzi zuen an bertan asnaserik bage ta ill eroria. Ib. 349s.
Bekokirik bularrera ta ezkerreko sorbaldarik eskumakora. Cb CatV 15. Izain duk kóntra bai / ik emastekia, /
iréaren etsái / arrén jendakia, / ark dik urratúko / ire bekokia, / ta eurói oinperatúko. LE Kop 27. Espiritu
Santuari deituaz, ganzutzen ditu guzien bekokiak, olioz ta balsamoz eginikako Krismarekin. Ub 197.
(s. XIX) Oneek bai bene benetan irabazten dabeela jan biar dabeen ogija euren bekokiko ta korputz guztiko
izerdijaz. Mg PAb 128. Zapi kedartu bat bekoki erdiraño izerdija artu ta subaren berotasuna arinduteko. Ib.
124. Neke andia da tentazioko denporetan gurutze bat bekokian edo biotz gañean egitea gorde gaitzan
Jangoikoak erortetik? Mg CC 193. Jesus ganik jausten diriala loratxo gorri gozoak, bere odol balio andikoaren
tantak, [...], ya zuen bekoki ganera, ya zuen begietara, ezpanetara. Añ LoraS 135. Bekoki tximurtu ta begirada
aserratu batekin esaten dio Otsoak. VMg 1. Ori esaten dio zaldiak, ta oña jasorik, jotzen du bekokiaren erdian
ostikada gogor ta ondo zuzendu batekin. Ib. 44. Guzioi agindu zigun gure Jaungoikoak nekatzea, eta gere
bekokiko izardiarekin gere mantenua billatzea. Gco I 424. Buruan zeraman arizko txapela luze bat, aurrealdetik
bekokira urrezko baldi bat erortzen zitzaiona. Lard 84. Eta bere bekokijan eskribidurik: Ezkutapena. Ur
Apoc (V) 17, 5 (Ur (G), Echn kopetan). Beijak izan biar dau andija, adar zabala, bekoki zabala ta tripa andija.
Ur Dial 93 (It kopet, Dv kopeta, Ip belarra). Otso jauna egoen begira / Itzalez ta aserrez / Arpegi astun, bekogi
[sic] izurrez. 'Con cara grave y terrible ceño'. Ur CancB III 96 (seguramente errata: en la vers. de Ur PoBasc 62
bekoki; Dv cita bekogi). Bere ille lodi kizkurrean, bekoki zabal ederrean, begi zabal bizietan, [...], aitaren itxura
eta anz oso eta bizia zegoan. Arr GB 106. Atxai burruka kentzen deutsazu ogia, / Botiaz bekokiko zeure izerdia.
AB AmaE 26. Osatu zaite eta barriro / Jasoizu bekokiori, / Zerua bera jo arteraño / Lauburu zarra eregi. Ib. 77.
Bekokia zeruronz altxatzean sentitzen da atsegiñ berezi bat. AJauregi EE 1885b, 234. Esan zuan Anjelek bekokia
joaz esku zabalakin. Apaol 80. Len izurrez beterik / neukan bekokia / eta naibagazkoa / zan neure zoria. Azc PB
255. Mosu bat emon eutsan bekokian. A BeinB 76. Adalsenda bere umetxu txikarrena belaunen gaiñean arturik,
eta bere bekoki garbi zimur bagakoan munga-munga iagokola. Ag AL 153. Bekokiya dalako alderdi argiena eta
ikusgarriena. Itz Azald 132.
(s. XX). Eladi zan alaba bakarra, [...], begi ta ule baltz ederrak eta bekoki zabal galanta eukazana. Echta Jos
58. Eman zidan laztan andi bat nere bekokiaren erdi-erdian. Urruz Zer 16. Bekokia, zabal ta edatsu, gogamen
andi ta asmo sakonen kabia. A Ardi 56. Bekokitik bularreraño ta ezkerreko sorbaldatik eskumakoraño. KIkV 7.
Lenengoa bekokian, aoan bigarrena, bularretan irugarrena. KIkG 4. Dabidek Goliat Filisteo arroa,
furrundarriz kopetan edo bekokian jo-ta ankaz gora bota zuanean. Inza Azalp 15. Mattasunak, baña, arpegija
zurbilddu ta ittunak bekokijan lorratza ezarri dautso. Altuna 31. Ozpiñetan bustitako zatar batzukin lotu zioten
bekokia. Or SCruz 46. Yainkosa aizunak, bekokia gora, sudurra zabal, [...], aundi-ustez arrotzen zela ematen
zun. Or Mi 133. Labeche ikaragarriak ziztuka, orroka, lekune-gaiñera bekokia makurtzen digu. Ib. 130. Bere
arpegi ta bekokiko / Tximurrak dabe oso ezagun, / Euzkadigaitik zenbat laztasun / Igaro daben gau ta egun. Enb
136. Amaika txoro! (beatza bekokira eramanez). Lab EEguna 100. Zaldun urtetsu bat aspaldijan txarto ebillan,
txitian-pitian ixate-ebazan buruko min itxelak; bekokijan ixaten ziran miñok, baña, zelakuak? Kk Ab II 18.
Neska leunak beste maitale bateri / alai ma-egijon bekoki ganian. Laux BBa 36. Buruba andija eban eta pirlua
baxen biribilla; bekokija, kunkurra ta tximurrez betia. Otx 11. Egin dek arrituarena, baña ez taiuz: gezurra oieztekena
ezagun... Bekañei eragin, bekokia zimurtu... Alperrik; beribilletik yexteko. Ldi IL 42. Bekokia ere
gorritzen zaigu, ontaz erbestetarrak zer esango luteken gogoeta-egiñik. Ib. 106. Aizeak eragindakoan beren usai
gozoaz euskeldunen bekokiak igurtzi eta birikak kutsu bizigarriz ase ditzaten. Aitzol in Ldi UO 4. Aren
[Yainkoaren] agindu nausienak larru-xerrenda batzuetan idatzi, eta bekokian ta ezkerreko besoan loturik
eramaten zituzten. Ir YKBiz 398. Bekokia atzerantz zapaldua zuan eta bekañ-ezurrak berriz oso irtenak. JMB
ELG 18. Etxe onek badigu / Andreak bezala / aurpegi zuri eta / bekoki zabala; / elkarrentzat egiñak / dirudi
dirala. Canc. pop. in Or Eus 367. Basoan argigune, aurkez Aundimendi: / bekokia ageri du Uitzi-menditi. Ib.
250. Nere buru au argitu naiaz / Uzturre-mendi-gañean / bekokiari azka egon naiz / gutxinaz ordubetean. EA
OlBe 39. Matxinen bekoki otza muinkatzeko makurtu zan. Etxde AlosT 105. Kezkapean zapaldutako gizon baten
gisa, bere eskua bekokira eramatea besterik eztuan egin. NEtx Antz 147. Beste goizetan bezala etorri zitzaion
bekokia eskeintzera, musu bat eman ziezon aita besoetakoak. Mde HaurB 25. Sarri eta maiz, sabel uts edo erdiuts
izan arren, barrua bakez, arpegia argi ta bekokia jasota, okituaren ondamurik bage ikusi oi ditugu. Erkiag
Arran 118. Bekokian beera izerdi larria erion. Ib. 173. Euren artean ba eizirean banaken batzuk bekokien erdien
begi bakarra eukienak be. Akes Ipiña 30. Nire bekokian etzegoen izotza. Arti MaldanB 196. Bekokiko izerdia
kenduten ebala. Bilbao IpuiB 190. Agureari, begiak ozta iriki zituneko, bekoki lokuneak masusta gorrizkaz
mazkaldu zizkien. 'Frontem [...] et tempora'. Ibiñ Virgil 48. Aren eskutik bekokixan eguneko su-autsa artzera.
Etxba Ibilt 463. Urrezkoa da aren adatsa; paradisu, aren bekokia. Berron Kijote 148. Latinaren, eta erabat
sortaldeko hizkuntzen, kutsua geure bekokian daramagu. MIH 115. Etorkiari buruz, alferrik da (erdaraz ari
garelarik) Kadreita nahiz Opakua idaztea, bekokian baitute ageri latinaren eta (lehenbizikoak) erromantzearen
bitartekotasuna. MEIG VIII 113.
v. tbn. Cap 3. CatBurg 11. CatLlo 12. CatBus 10. ArgiDL 60. Jaukol Biozk 47. ABar Goi 45. TAg Uzt 42. Txill
Let 140. Osk Kurl 176.
(V-ple-ger-m, B ap. A; Añ, VocB). Expresión, semblante. "Encapotarse, ponerse ceñudo: (c.) arpegia illundu,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
669