Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
andiya edo ilgarria, txikian bada, pekatu txikia edo arina. Itz Azald 89.
- BEKATU XUME. Pecado venial. Bekhatu xumeez edo benialez kasurik egiten ez duena baratxe-baratxe
mortaletan eroriko da. Brtc 109. Askotan bekhatua ezjeustzat eta bekhatu handiak xumetzat dauzkagu. Dh 133.
- BEKATUZKO. Pecaminoso. "Bekhatuzko, qui est de péché. Bekhatuzko bilduma nakhaizgarri bat (Jaur), un
amas repoussant de péchés" Dv. Bekhatuzko amoria bethi date traidore. E 87. Hautatzenago zuela Iainkoaren
populuarekin aflijitu izatera, ezen ez denbora guti batetakotz bekhatuzko atseginén ukhaitera. Lç He 11, 25 (He,
TB, IBk, IBe bek(h)atuaren, Dv, Ol ogen-). Alabañan ez emenda bekhatuzko bizia. EZ Man I 86. Sakramendua
da hura Penitenziazkoa, / Zeñetan xahutzen baita notha bekhatuzkoa. EZ Man II 72. Ira per vitium, biziozko
hira, bekhatuzko haserrea, arrazoiñaren kontrakoa. Ax 279 (V 186). Bekhatuak, eta bekhatuzko obrak, baititugu
geure geureak eta gerok eginak. Ib. 112 (V 74).
(s. XVIII) Eta hauk dire, bekhatuzko gure usantza gaxtoen efetuak, edo Satanen asmuak eta linbuzteriak. He
Gudu 114. Zenbat bekatu eragiten dituen edo zenaterako bidea ematen duen, anbat bekatuzko puñalka ematen
diozka bere anima gaisoari. Mb IArg I 144. Anima kulpaz loitu itsusian deabruak bere atseden gabeko gorroto
bizia dauka, eta aren zai, edo ondoren pekatuzko kateakin lotuaz, bere esklaba billau ori gordetzen, ta
seguratzen beti dabill. Cb Eg II 168. Ez balin baditugu utzten lekhu, etxe, lagun eta bekhatuzko bertze bide
guziak. Lg I 273. Eta Jaunaren graziaren mirakuillu bat behar zela haren bekhatuzko gathe lodien hautsarazteko.
Ib. 188. Bekhatuzko okasionean jartzen direnek. Brtc 56. Dostetek, atseginek, eta maiz bekhatuzkoek
okupatu dute ene bizia. Ib. 81. Gure egiñ-ahalak bekatuzko zor guzia pagatzeko diña ez diranean. Ub 212.
(s. XIX) Egiteko eskuka bekatuzkoak edo beren buruakin, edo besteekin. Mg CC 114. Egiten du bekatuzko
konfesioa. Ib. 116. Kale edo etxe aetan badagoz tentatzalle gaistuak, edo lengo adiskide pekatuzkuak. Mg CO
121. Itxi egizuz bekatuzko bideak, okasiño, ta adiskidetasunak. Añ LoraS 30. Bekhatuzko estatuan erori dela
Jainko biziaren eskuetarat. Dh 138. Ezpazare urruntzen bekhatuzko bide ta parada hetarik. Ib. 209. Nai dozu,
Jaungoikua etorri dakizun dantza zale bakotxari esatera, dantza orreek pekatuzkuak diriala, ta ez juateko? fB
Olg 151. Beste ainbeste jazoten da kristinaubeen arteko ekandu pekatuzko, ta oitura galdu askogaz. Ib. 135.
Eureen erriko dantza naastubak, eta pekatuzkuak guztiz kendutia. Ib. 153. Pekatuzko ta pekaturako
adiskidetasunak, ta alkar artutiak galdutia gauza ona da. fB Ic II 207. Emon daikijozu zeure gorputzari laztasun
ta nekegarriren bat, len emon deutsazuzan pekatuzko atsegiñen ordez. Ur MarIl 23. Itxi gogoko, ta zale dan
olgantzaren bat, pekatuzkua ez izan arren. Ib. 5. Irakasten zinerotan nola nik-ere kofesioaz buluzarazi behar
dudan nere bihotza bere bekhatuzko azaletik. Dv LEd 9. Altxa nadien bekhatuzko ohe hunetarik. Ib. 101.
Distiatu du berthutez, bekhatuzko gauean. Hb Egia 79. Ez othe ziren bekhatuzko lokharri guziak hautsi behar?
Ib. 68. Bekhatutik eta bekhatuzko bidetarik urrun. Laph 153. Jinkuaren beraren aitzinian egiten eztiren
bekhatuzko obra hetarik. CatS VIIIs. Europaren parterik galantenean biotzak pekatuzko lo-zorrotik suspertu ta
esnaatu. Aran SIgn 98. Pekatari askoren biotzeko pekatuzko illuntasunak desegin zituana. Bv AsL 90. Igaroko
nere bizia pekatuzko kate luze bat izan da. Ib. 22. Nahi balinbadiozute ihesi egin bekhatuzko okasionei. Jnn SBi
59.
(s. XX) Egiazko gogoa denean bekhatuzko okasionetarik urruntzeko eta zer nahiren pairatzeko, berriz
bekhatuan erori baino lehen. CatJauf 121. Bere pekatuzko bizibidea dala-ta, gizartetik uxatua izan dadin aldarri
eginen dute. Etxde JJ 213. Au ez litzake izugarri, nonai zabaldurik dagon bekatuzko izurri lazgarri au gizasaldoetan
egunoro damurik ikus ez ba geneza. Or Aitork 230. Irakurgai, izketaldi, zinema lizunak edo pekatuzko
tratabideak esnatu diotela. MAtx Gazt 26. Pekatuzko zurrunbilloan / itotzen nauk jolas ta parre. NEtx LBB 248.
Inozent izan arren --ai hori latima!-- / bekatuzko kutsuan daukagu arima. Xa Odol 346. Gales-ko ezkonformistek
ez dituzte ontzat hartzen edari hordigarriak eta bekatuzko lanbidetzat daukate tabernaritza. MIH
185. Ikusi berria nuen "Psychosis", beti gogoko izan dudan Hitchcock-ek bere pekatuzko bizian egin duen
pekaturik larrienetakoa. MEIG I 199.
v. tbn. JesBih 454. Aran SIgn 99. Arb Igand 5. Ip Hil 207.
- BERBAZKO BEKATU. Pecado de palabra. Egin dituzen pekatuek mandamientuetati, pensamientuzkoak,
berbazkoak eta obrazkoak. VJ 10. Konfesino garbi ta osuak eskatuten dau ez naastetia pekatubak; biar dira
agertu pensamentuzkuak pensamentuzkuak legez; berbazkuak, deseozkuak, tokamentu, ta obrazkuak, bakotxa
okertu baga. Mg CO 171. Berbazko edo obrazko pekatubetan jausteko, badauka gizonak zek atzeratu dagijan.
Astar II 141. --Zeinbat eratakoa izan leiteke pekatu norberarena? --Gogozkoa, berbazkoa eta egitezkoa. Itz
Azald 135.
- HERIOZKO BEKATU, BEKATU HERIOZKO (Lar, H (bekhatu h.); p. eriozko Lar). "Pecado mortal" Lar.
Heriozko bekhatuan baldin bada partitu, / Oiñhazeen sofritzera behar du abiatu. EZ Man I 59. Zer da pekatu
eriozkoa edo pekatu mortala? CatBurg 35. Bekatu mortala edo eriozkoa da Jainkoaren grazia galerazitzen
duana ta betiko eriotza darraikana. Ub 52. Bereala konfesa zaite gaur, asmetan badozu zeure ariman bekatu
ilkor, eriotzko edo mortalen bat. Añ EL 1 27. Onetarako aurkitu bear zara bekatu mortal edo eriozko baga. Ib.
119. Eskeñiten deutsut ill-aginian, bekatu eriotzkoan, kondenetako zorian, gaisorik ta estueraren baten
dagozanagaitik. Ib. 91. --Zer pekatu dira oriek? --Mortalak edo eriozkoak, baita benialak ere. CatG 40.
- ETORKI(Z)KO BEKATU. Pecado original. "Bekhatu ethorkikoa [...] péché original" H.
Cf. Mb IArg I 272: Zeren bakoitzak bekatu etorki-orijinala kenduagatik, kenzen ez duen gaitzerako bere griña.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
663