Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
banazka kurritu behar ditu Jainkoaren eta Elizaren manamenduak, zazpi bekhatu kapitalak. Brtc 54. Bekatu
kapitalak, edo bertzeen iturburuak ta zañak dire zazpi. Añ CatAN 56. Zergatik deitzen diegu pekatu kapitalak
edo besten buruak eskuarkiro mortalak esaten zaien zazpi pekatu oei? Gco II 21. Oen ondoren erakusten digu
dotrinak [...], zer dan bekatua, bekatu kapitalak, oen kontrako birtuteak eta beste zenbait gauza egoki. AA III
404. Sustrai onetati bertati sortuten dira, arako zazpi pekatu Kapitalak esaten deutseezun gurari galdubak. fB Ic
II 263. --Nondik examinatzen da Kontzientzia? --Jainkoaren Legeko hamar Manamenduetarik, [...], bekatu
kapitaletarik, eta bat bederak bere estatuko obligazionetarik. CatLuz 32. Pekatu kapital edo burutarrak dira
zazpi onek. CatBus 33. --Zeren gainean behar da etsaminatu? --Jainkoaren eta Elizaren Manamenduen, zazpi
Bekhatu Kapitalen eta bere estatuko eginbiden gainean. CatJauf 119. Berortantxe jarriko dittugu pekatuaz edo
gaiztakeria eta gaiztakeri buruaz edo pekatu kapitalaz esatekoak. Inza Azalp 22. Kolera, bekatu kapitala, bertze
hainitz bekatuen ithurburua. Larz Senper 16.
v. tbn. CatB 76. CatAe 60. CatSal 61. CatR 61. CatS 8. Pekatu kapital: CatLlo 78.
- BEKATU-LAGUN. Compañero de pecado. Cf. supra bekatuan lagun izan danarekin (AA I 561). Agintzen
dizut zere okasioa kendu bear dezula, ta bota zere etxetik mirabe bekatu laguna. Mg CC 149. Emakume ezkondu
bekatu loian erorten dana gizaseme batekin, illa izan didilla, baita bekatu laguna ere. Ib. 152. Ikusiko ditubez
pekatu laguntzat artu zituben txakur, ardi, bei edo beste ganaduben itxurak. Mg CO 208. Ez da baña iños
izentau biar konfesinuan pekatu laguna. Ib. 169. Esan bere bear deutsazu, ea zeure etse barruan edo zeure
agindura badaukazu bekatu-laguna. Añ EL 2 148. Betsabee bere lengo bekatu-lagun, eta orain egiazko
emazteagandik, lau seme izan zituen. Lard. 194.
- BEKATU LARRI (Añ, H (-kh-)). Pecado grave, mortal. "Pecado mortal" Añ. v. BEKATU HERIOZKO.
Halaber Iainko puxantak tratatzen du arima / Bekhatu larririk gabe mundutik illkhi dena. EZ Man I 120. Bekatu
larri-andia da gezurra, andia bada gezurretik norbaiti etortzen zaion kaltea. Mb IArg I 263. Bekatu txiki oek
dituela, Jainkoaren grazian iltzen diranak, eta bekatu larri andien zor guzia pagatu gabe daudenak, [...]
eramaten due, illez geroz, Purgatorioko pena deritzen neke-pen bat. Ub 211. Uste due, obrazko pekatu larririk
edo lodirik egiten ez duenean, pekaturik ez daukeela. Gco I 432. Da pekatu beniala, berez gauza larria edo
pisua izan arren, kulpa andi bage uste bazuen, pekatu ariña zala, eta ez mortala edo larria. Gco II 13.
Ezkonduak, bekatu larri edo mortalaren azpian beartuak daude, beren aldetik alegiña egitera aitu edo itzali ez
dediñ ongi nai eta amorio au. AA I 576. Gezurraren gañean egiten badu [juramentu] gutxienez egingo ditu bi
bekatu larri. AA II 29. Debozioneari aphur bat ematen zaizkon jendeak beiratzen ohi dire bekhatu larrienetarik,
burhoetarik, haserrego handietarik. Dh 65. Pekatu larri edo illkorrean zeudenentzat eta purgategiko animentzat
erregutzeko iru aldiz egunean eskilla edo kanpaiak jo zitezela. 'Por los que estaban en pecado mortal'. Aran SIgn
82. Bekatu larrian eginikako egintza onak ez baitire onkaitariak, ez ere askiemalleak, baizik erdiestaleak
bakarrik. Legaz 35. --Bekatu arina edo beniala zer gauza da? --Bekatu larrirako prestamena. Ib. 43. Begira
ondo, oraingotz pekatu larri edo mortalen bat egiñ ote dezun. Arr May 35. Pekatu larri edo ilkorran il ezkero,
eziñ zeruratu liteke iñor. ArgiDL 11. Irigarai kristau onegia zen horlako bekatu larri bat egiteko. Mde Pr 177.
Ene ume! pekatu larria egin dezue, gaur bijili-eguna dek eta. And AUzta 51. Gai ontan edozein aragizko atsegin
artzea, oso jakiñez izan ezkero, pekatu larria dala ez aztu. MAtx Gazt 86. Egia esan, ez da oso erraza irakurtzen
[Ulibarriren liburua] eta ez dut uste bekatu larria denik inorentzat hori ez irakurria izatea. MEIG IV 56.
- BEKATU MORTAL (T-L s.v. mortel, DBPT). Pecado mortal. v. B. HANDI, B. ASTUN, B. LARRI. Tr.
Apenas se encuentran ejs. del s. XX. Bekhatu mortal buruzagiak dira zazpi. Mat 26. Bekatu mortaleak dirade
zazpi. Ber Doc 90v. Pekatu mortalean egon arren. VJ 15. Hauk gustiak, Kristau falsoak ohi ditu obratzen / Noiz
ere baita, bekhatu mortalean erortzen. EZ Man I 3. O zenbat bekhatu mortal gazte erhoek egiten duten! Harb
177. Zordun dela dakienak eta iustiziaz kondena dezaken arteiño pagatu nahi eztuenak, bekhatu mortal egiten
du. Ax 244 (V 163). Zeure gogoan atsegin hartzen egoiten zara, eta hala egonez bekhatu mortal handitan
erortzen zara. Ib. 368 (V 242). Nahiago zinituket ene begien aitzinean hillik ikusi, ezen ez bekhatu mortal batez
kutsaturik. SP Phil 402. Lehen hil eziez bekhatu mortal bat Iinkoaren kontra kometi. Tt Arima 54. --Zonbat dira
bekhatü mortal gehienak? --Zazpi: ürgüillia, abarizia, aragizko bekhatia, bekaizteria, gormandiza, khexüeria,
herrabia. Bp I 54. Konfesadu bekatu mortal guztiak. (Nicolás de Zubia). ConTAV 5.2.11, 153.
(s. XVIII) Nagoana ere pekatu mortalean. OA 20. Anitzek egiten tustela bekatu mortaleak eta andiak ez ongi
egiteas Jaun Goikoaren zor geben paguak. SermAN 4v. Zer da pekatu eriozkoa, edo pekatu mortala? CatBurg
35. Nahiago zintuzket, ene haur maitea, ikhusi hilltzen ene begien aitzinean, ezen ez bekhatu mortal baten egiten.
He Phil 406. Pekatu mortal batek Adan gure Aita bere ondorengo graziakin Paraisutik bota zuen. Cb Eg II 170.
Sinhetsten nuen bazela ifernu bat, bekhatu mortal bakhar bat aski zela harat kondemnatua izatekotzat. Lg II 191.
Itz desonesto bát tentagárria dá bekátu mortale bát sekula pagatu ezin daikéna áski inférnuan. LE Prog 112.
Pratika horiek batek ere eztüie obligatzen bekhatü mortalen ez benialen phenaren pian. Mercy 33. Badakit
hainitz bekhatu benialek ez dezaketela egin bekhatu mortal bat. Brtc 109. Bekatu mortala edo eriozkoa da
Jainkoaren grazia galerazitzen duana ta betiko eriotza darraikana. Ub 152. Bekatu mortal bakar bat / Aski bada
galtzeko, / Milaka ein tuztenentzat / Zer pena ote dago? Monho 124.
(s. XIX) Osoro bekatu mortal jakinak, dudakoak ta begitanduak Konfesoreari agertzea. Mg CC 162.
Zeinbatek daukez pekatu benial edo arintzat pekatu mortal edo astunak dirianak? Mg CO 145. Onetarako
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
661