Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
106. Zenbatek dauzkate bekatu benial edo arintzat bekatu astun edo mortalak diranak? Ib. 104. Orretarako jakin
biar da ziur, pekatu beniala baño ez dala egin dan utsegite edo paltia. Mg CO 145. Bekatuak, benial arin
txikiak, ez egizuez itxi konfesatzaga. Añ LoraS 33. Zergatik esaten zaio pekatu beniala edo barkakizuna? Gco II
19. Garbitu ote degu anima bekatu benialen autsetatik? AA I 444. Jakin behar dute, bekhatu benialak ere hagitz
damu samina egiten dioela Jainkoari. Dh 65. Ez daguala seigarren agindu santubaren kontra, beste agindu
askotan legez, gauza gitxirik edo pekatu benialik. fB Olg 97. Bekatu benialez eta bekatu mortal barkatuez eman
bear zaio satisfakzionea mundu untan penitenziarekin. CatB 69. Izango da guzurra pekatu txikarra edo beniala,
Jaungoikuari ta pedeko gauzai injurijarik [...] egiteko uste bagarik esaten danian. fB Ic II 176. S. Tomasek
ziozü, egia dela, bekhatü benialek eztiela komünione bat sakrilejio errendatzen. UskLiB 95. Bihotzeko
garbitasunak, kasatzen ditu kontzientziatik bekhatu mortal eta benial guziak. Jaur 382. Daigun, pekatu benial
bakotxagaitik egun batian egongo zariala Purgatorijuan. Ur MarIl 94. Pekatu arin edo beniala gatx txiki bat da.
Ib. 90. Etzitezela arren orduan beintzat, pekatu illgarri edo mortal eta benial edo ez-illkorra zertan berezitzen
diran erakusten ibilli. Aran SIgn 62. Bekatu arina edo beniala, zer gauza da? Legaz 43. Egun oro egiten ez
dituzu pekatu ariñ edo benialak? Arr May 96.
(s. XX) Zer da bekhatu beniala? CatJauf 40. Pekatua, beniala edo txikia deitu arren, berez ez da txikia,
aundia da. ArgiDL 30.
v. tbn. Tt Arima 61. CatLav 166 (V 85). Mercy 33. CatB 58. CatLuz 23. CatAe 56. CatSal 57. CatR 57. CatUlz
43. Pekatu benial: Iraz 39. Astar II 112. CatLlo 68. CatBus 31.
- BEKATU-BIDE. Ocasión de pecado; medio para pecar. Ez dio ematen etsaiari beraganako bide andirik;
aisa iges egiten du aren tiro ta bekatu bide galgarrietatik. Mb IArg I 293. Jangoikoak David bere urrikalzaren
eskuz atera zuenetik, etzen urbildu bekatu putzura edo bekat-bidera ta okasiora. Ib. 247. Olio bedeikatuarekin
eria ganzutzen duela begietan, belarrietan, sudurretan, ahoan, eskuetan, oñetan ta gerri-aldean edo bekatu-bide
guzietan. Ub 214. Eukitia asmo bizi ta zinzo bat, ez geiago pekaturik egiteko ta pekatu bide guztietatik
aldegiteko. CrIc 158. Peligrosuak dira gazte guztijentzat euskal errijetako danza agirikuak, ta askorentzat
okasino oso, ezagun, ta pekatu-bide urrekuak. Mg CO 137. Dala emoten deutseelako pekatu bidia neskatilla
danza lagunari, dala ikusten dagozanai. Ib. 134. Urten bereala bekatu-bidetik; alde egin galbideak; iges egin
lagun gaisto, joko ta beste onelako bekatuan jausi-erazoten zaituen okasiño deungetatik. Añ EL 1 52. Ardurarik
albait andiena iminiko dozu alde egiteko bekatu bideetarik, zelangoak direan lagun okerrak, berbataldi loiak,
ardan-tegiak ta ostera[n]tzeko ordi-lekuak. Añ EL 2 92. Jazkerak ez du beiñere pekatu-bide biurtu bear. MAtx
Gazt 80. Errukarria pekatubide ematen dun gizona. Ib. 64. Gurutze apala, / bi egur alkartuk egina, / gizonon bi
zorteen / zurezko imajina, / [...] / ezagun didazuna / nire ilusio birjina, / dakizuna nire pekatu-bide / antsikabe
nahiz grina. Azurm HitzB 51s.
- BEKATU BURU. Pecado capital. Oneek dira zazpi pekatu burubak, Adanen pekatuba zala medijo, geure
goguan sartu zirianak. fB Ic II 263.
- BEKATU BURUTAR. Pecado capital. v. BEKATU KAPITAL. Pekatu burutarrak dirade zazpi. CatBurg
38 (en el ms. original de Mendiburu pekatuen buruak). Pekatu kapital edo burutarrak dira zazpi onek. CatBus
33.
- BEKATU EGIKAI (pekatu egikai Lar). "Pecado actual" Lar.
- BEKATU EGIN (Lcc, SP, Añ, H (-kh-); pekatu egin Mic, Lar, Añ, H, A DBols, Etxba Eib; bekhatugin Ht
VocGr 399). a) Pecar. "Bekatu egitea, pécher" SP. "Pecar, pekatu, bekatu egin, oben, hogen egin" Lar. "Pecar:
(c.) pe-, o bekatu egin" Añ. "Bekhatu, pekatu, huts egitea, pécher" H. Cf. BEKATUAGO EGIN. Tr. De uso
gral.
Bana Ieinkoaren nuzu beldurtu, / sobera digizi egin bekhatu. E 199. Iangoikua, egin dizit zure kontra
bekhatu; / haiez nahi enuzula, othoi, heben punitu. Ib. 237. Iauna, zenbatetaraino bekhatu eginen du ene kontra
ene anaiek, eta barkhaturen draukat? ala zazpitarano? Lç Mt 18, 21 (Echn, alabBN, Samper, Hual bek(h)atu
egin, Ur pekatu egin; Ip ogen egin, Ol uts egin). Bekhatu egin diagu bada, Iauna, eta anhitz maneraz ofensatu
ukhan augu. Lç Ins A 5v. Begira gaitzatzu egungo egunean bekhatu egitetik. Mat 331. Nik ere ardura zure
kontra egiten nuen bekatu. Ib. 226. Eleizara juen oi naiz; / egin oi det bekatu. Lazarraga (B) 1204r. Baldin
badabil nondik bekatu eginen duen. Ber Trat 93r. Bekatu egines, erranes, pensatues. Ber Doc 95r. Pekatu egin
dodala pensamientuegaz. VJ 15. Bekhatu eginaz dute dolore gehiago / Punimendu arrazoiki eman zaienaz baño.
EZ Man I 121. Zeren nola gorputz guztiaz eta gorputzeko parte guztiez, osoki bekhatu egin baitzuen. Ax 590 (V
379). Halatan bekhatu egitean, kulpan eta hobenean, berdin izan zirenak, penan eta gaztiguan ere diren berdin.
Ib. 592 (V 380). Zeruan Luziferrek berak bedere egin zuen bekhatu. Ib. 140 (V 92). Pagamendua izanen duenak,
utzi behar du bekhatua, bekhatu ahal daidikeien denboran. Ib. 178 (V 119). Zerren bai negian pekatu
grabemente pensamentuagaz, berbeagaz, obreagaz. Cap 20. Begiratzen ezpaituzte gaitzetik, bai bedere gutiago
bekhatu egitera uzten eta hanbatez ifernua gutitzen. Hm 229 (V 110). Zertan bekhatu egin baitu gizonak, hartan
punituren da garratzkienik. SP Imit I 24, 3. Ezkontzako legearen kontra bekhatu dagitenek ezpaitadukate hartaz
konturik. SP Phil 257. Bizi baita bekhatu egiteko borondatian. Tt Arima 25. Zure aitziñean egin dut ene falta eta
xoilki zure kontra bekhatu egiñ dut. Gç 46. Nork eztü bekhatü egiten barur hoiek ez egina gatik? Bp I 110.
(s. XVIII) Damu izan ote deban emakume arekin pekatu ez eginaz. OA 160. Gizonak bekhatu egitean galdu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
658