Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(V 128). Ezeriozko pekatua, deritzana beniala edo ariña, zer da? CatBurg 36. Zer gauza da pekatu arina? Mb
IArg I 34 (corregido sobre beniala del original). Bekatu arin barkagarriak edo benialak. Ub 215. Zenbat ere
txikiak dirudien bekatu arin benialak, garbitu behar gera orietatik. Ib. 211. Nork esan zenbat kristauk dauzkeen
bekatu arintzat mortalak diranak Jangoikoaren aurrean? Mg CC 105. Esango dabee, mortalak diriala pekatu
arinak; arinak, mortalak. Mg CO 240. Argaltasunez jausten banas bekatu arinetan, bertatik biurtuko nas
Jangoikoa gana. Añ LoraS 154. Da pekatu beniala, berez gauza larria edo pisua izan arren, kulpa andi bage
uste bazuen, pekatu ariña zala, eta ez mortala edo larria. Gco II 13. Pekatu arin edo beniala gatx txiki bat da.
Ur MarIl 90. Iraatzi egijezu pekatu arin ta txikijai, pekatu andiren bat, parkatua bai, baña bere zorra pagau
bagia. Ib. 94. Egun oro egiten ez dituzu pekatu ariñ edo benialak? Iñoiz ere eztezu ofenditu Jaungoikoa pekatu
andi edo mortalaz? Arr May 96. Bakarrik izango da pekatu arina, adinaren aldetik bearreko ezauperea edo
borondatearen bearreko erabagia ez dagoanean. Itz Azald 103. Arteztasunari uts egiten badeutso gauza
andiyan, izango da pekatu andiya edo ilgarria, txikian bada, pekatu txikia edo arina. Ib. 89. Pekatu ariñak
aitortzea ez da bearrekoa, baña bai on aundikoa. ArgiDL 23. Ipuinak argi erakusten du apez katolikoaren
nagusitasuna pastorearen aldera, azkenengo honek ez bezala lehengoak "humorearen zentzua" gordetzen
baitaki bekatu kontuetan ere. Bekatu ariñak direnean behintzat, hala nola baita norberaren emazte zunenezkoa
hiltzea. Mde Pr 76. Nere oarkabetasuna, pekatu ariña da iñola ere; arrapatu dudan kostumak, aldiz, eriotzera
eraman nindezake. Vill Jaink 104. Ez ote zuen, bada, berak gizpukerara bihurtu gehiegizko premiarik ez zuen
Mendiburu nafar-oiartzuarra? Horren aldamenean bekatu arina da, bekatua baldin bada, Moguel osaba-ilobak
euskalki horretara aldatzea. MEIG IV 130.
v. tbn. Legaz 43. Pekatu arin: KIkG 77. MAtx Gazt 57.
- BEKATU ASTUN (Añ). Pecado grave, mortal. "Pecado mortal" Añ. v. BEKATU LARRI. Zenbatek
dauzkate bekatu benial edo arintzat bekatu astun edo mortalak diranak? Mg CC 104. Bizi dira konfesau baga
pekatu astun oneek. Mg CO 148. Ondatu aginian neukee neure bekatu astunak! Añ EL 1 145s (EL 2 161 bekatu
astunak). Azterturik eureen konszienzijaak, aurkitu zituban pekatu astunian. JJMg BasEsc 67. Pekatu astuna
egin eta Jaungoikoaren asarrean ilten diranak joaten dira gaiztoki edo inpernura. KIkV 41s. Aragia izteko
agindua austen dabenak, oben (pekatu) astuna egiten dabe. Ib. 77s (KIkG 63 oben astuna). Jakiñaren gañean
pekatu astunean Jaunartzea egiten duanak ere artzen du Jesukristo. KIkG 71. Jaunaren adiskidetasunean edo
pekatu astun edo aundirik gabe arkitzen diranak. Inza Azalp 105. Pekatu astunik dezunik, eztakit beintzat; eta
ezingo zaitut inpernura bota. NEtx Nola 29. Nire sermoi au entzun ta ulertu nai dauanak, estadu graziazkoan
egon bear dau. Ulertuten ez dauana, pekatu astunean dago. Bilbao IpuiB 238. Ez da naikoa asmo onez
dantzaratzea. Asmo txarrez izan ezkero, jakiña dago beti pekatu astuna dala. MAtx Gazt 68.
- BEKATU BARKAKIZUN (bekhatu barkhakizun H). "Péché venial" H. Cf. Mat 163s: --Eta benial bertze hitz
hunek zer erran nahi du? --Hanbat nola barkhakizuna, errazki barkhatzen den bekhatua. Mat 163s, y Ax 99 (V
68): Hala ostinatuaren, gogortuaren, itsutuaren eta ezansiatuaren bekhatua eta eritasuna ere hain da handia,
non berenez ezpaita sendakizun eta ez barkhakizun, donde no parece tenter el sdo. especializado de 'pecado
venial'. Bekatu beniala edo barkakizuna da karidadea guziz itzalten ezduana. Ub 152. Zergatik esaten zaio
pekatu beniala edo barkakizuna? Gco II 19.
- BEKATU BENIAL (pekatu benial Lar). Pecado venial. Tr. Apenas usado en el s. XX. Pekatu beniala
bederatzi gauzagaz parkaetan da. Bet 18. Ezpaitzuen egundaiño izan bekhaturik, ez eta bekhaturen kutsurik ere,
ez mortalik, ez benialik, eta ez are orijinalik edo ethorkizkorik ere. Mat 94. Ez bekatu orijinalerik, ez mortalerik,
ez benialerik. Ber Doc 137v. Benial edo mortal bekhatu ez egiteko manuez. EZ Man I 17. Hunela erabilzea
bekhatu benial da. Harb 158. Bekhatu mortalik ez izanagatik ere, badute zenbait benial, eta benialak asko dira
kofesatzeko. Ax 536 (V 344). Den iustuena ere, egunean zazpitan erortzen da, zenbait bekhatu benialetan bedere
behaztopatzen da. Ib. 463 (V 301). Zegaiti deretxo pekatu beniala. Cap 72. Batzutan tentazionearen ondoan
berehala zenbait atseginazko khilikamendu sartzen zaiku kasik akorda gaitezin baino lehen, eta hori ezin diteke
bekhatu benial arin bat baizen. SP Phil 448. Bekhatü benialetan hilzen direnak mortalen ere ogenak parkatürik
haiek orok merexi zien penitenzia, mündü hontan aski onsa egin gabe. Bp I 54.
(s. XVIII) Pekatu mortal da benial eginak. Arz 48. Ez ditu konfesatu bear benialzat pekatu mortaltzat egin
dituanak OA 136. --Zenbat jeneros dire bekatuak? --Irur: orijinalea, benialea eta mortalea. El 82. Ezeriozko
pekatua, deritzana beniala edo ariña, zer da? CatBurg 36. Diot bada orai, garbitu behar dela arima, bekhatu
benialetarat dituzken afekzione guzietarik. He Phil 82. Zer da bekatu benialea? CatUt 68. Besteren jüdikatzian,
gizona banoki triballatzen da eta ardürago hüts eta bekhatü benial egiten dü. Mst I 14, 1. Bekatu anditara, bada,
ta andiei darraiten sekulako sura nai ez duena ez dedilla oitu txikitara; bada bi gauz izugarri orien zaña ta
sustraia bezala da bekatu txiki arin beniala. Mb IArg I 215. O pekatu benial etsai, erio, ta arerio, infernua baño
gaiztoagoa! Cb Eg II 171. [Bekatua] daike izán mortále edo beniále. Beniále dá lébea. LE Doc 218. [Bekatü
Kapitalak] batzütan mortal dira, eta batzütan benial, materiaren pezü edo arhintarzünaren eta bertze
zirkonstanzien araura. CatLan 112. Bekhatu xumeez edo benialez kasurik egiten ez duena baratxe-baratxe
mortaletan eroriko da. Brtc 109. Konfesioko Sakramentua, bekatu mortalak barkatzeko, nai ta naiez behar dana,
ta benial barkakizunentzat ona dana. Ub 152. Pekatu benialak konfesetako bago obligazinoerik? CrIc 159.
(s. XIX) Konfesoreari agertzen diozkala tentazioak, inklinazio ta bekatu benialtzat dauzkanak ere. Mg CC
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
657