Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BEKATU AKTUAL. Pecado actual. Zenbat dira bekatu aktualak? Mat 163. Bi bekhatu aktual, bata mortala
eta berzea beniala. EZ Eliç 93. --Zer da bekhatü aktüala? --Gihaurek egiten dügüna. Bp I 53. --Zer deitzen duzu
bekhatu aktuala? --Guk geurok Iainkoaren legearen kontra egiten, erraiten eta pensatzen duguna. Mat 162s.
Badira bi suerte, bekatü orijinala, eta bekatü aktüala. CatLan 15. Bekhatü aktüala da gure boronthatez egiten
dügün bekhatia. CatS 8. Saint Anbrosik erraiten dü Mariak eztiala ükhen ez bekhatü orijinalaren ez bekhatü
aktüalaren nokürik. Ip Hil 16. Badire bi suerte: bekhatu orisinala eta bekhatu aktuala. CatJauf 40.
- BEKATUAN, BEKATUTAN. En pecado. Tr. Bekatuan es la única forma documentada al Sur desde el
vizcaíno al roncalés. Al Norte, Dechepare, Leiçarraga y los labortanos clásicos emplean exclusivamente
bekhatutan, salvo un ej. de Gasteluçar; hay tbn. bekhatian en Tartas. A partir de la segunda mitad del s. XVIII
bek(h)atuan pasa a ser la forma predominante y, si exceptuamos un par de ejs. de Duvoisin, la única a partir de
mediados del s. XIX. Iudizio jeneralaz nola orhit eztira, / bekhatutan bizi dira bethi bere aisira. E 49. Begira,
othoi, meskabutik ene gorputz pobria; / bekhatutan hil ez nadin egidazu grazia. Ib. 79. Hi bekhatutan sorthua aiz
guziori, eta hik irakasten gaituk gu? Lç Io 9, 34 (LE bekatuetán, He, TB bekhatuan, Dv bekhatutan ithoa, EvS
osoki bekhatian, Leon bekatuan). Bekhatutan konzebituak eta sorthuak. Lç ABC A 7r. Oren oroz bekatutan
erortzen ohoitua [sic] bai naiz. Mat 312. Lenbiziko gizona kriaturikan Iaungoikoak ona, bekatuan erori, eta hark
egin zuen gaistoa. Ber Trat 93v. Gehiago errezibi ezak ene lohia, / Bekhatutan agoela ez ordean sasia. EZ Man I
19. Gehiegi baizen eztuk heronek faltatzea, / Eztezala bekhatutan sararazi berzea. Ib. 14. Zeren kofesatzera
heldu dena bekhatutan dago, zeren hala ezpalego, ezluke zer kofesaturik. Ax 535s (V 344). Aingiru gaixtoak
bekhatutan erori zirenean, gelditu ziren malizian gogortuak eta erremediorik gabe sekulakotzat galduak; hala
gelditzen dira bada bekhatutan hiltzen direnak ere, hil ondoan sekulakotzat erremediotik kanpoan. Ib. 603 (V
388). Bekhatutan dagoena ere [...], ezin sosega diteke eta ez pausa, hala dagoeiño. Ib. 422 (V 273, que trae
bekhatuan). Nihor ikus bazeneza ere ageriz bekhatutan erorten edo zerbait gaizki handi egiten, etzenduke
hargatik zure burua hobe estimatu behar. SP Imit I 1, 4. Bekhatutan iautsteko hirur pausu baitira: tentazionea,
atsegina eta konsentimendua. SP Phil 149. Lurra bere ethorkian, / Sorthua bekhatutan / Naturalki miserian, /
zakusan zorthe huntan. Arg DevB 48. Eztaki gizonak ala den grazian, ala bekhatian. Tt Onsa 101. Traidorea,
ikhara adi, / Ikhara bekhatorea, / Bekhatutan jan izan baituk / Hire Jainko Jaun maitea. Gç 122. Itsua, o gizon
itsua! / Edo gizon zoratua, / Hire Jongoikoa galdurik / Bekhatuan agoena. Ib. 163. Bekhatian ütsü eta gogor
egoitia. Bp I 57.
(s. XVIII) Zenbat tenpora egon diraden pekatuan. OA 133. Zeinzukaz gura daben demonioak jausi gaitezan
pekatuan. Arz 40. Ez, kreatuak izan zirenetik denbora laburrik artean bekhatuan erori ziren. CatLav 42 (V 29).
Ez du izan behar superbiosak bezalakoa, zeiñak bekhatutan eroriz, yakintsun errendatzen baitdire, eta ez
baitdituzte begiak idekitzen zenbeit huts ahalkagarritan erori direnean baizen. He Gudu 43. Orobat esanen
zenuke zuk ere, baldin zuk bazeneki Davidek bezain ongi zer den bekatuan bat eta Jangoiko bage gelditzea. Mb
IArg I 173. Bekatuan bizi diran eder apaindu ondasundun aberatsak. Ib. 224. Pekatuan dagoena demonioen
ziega, deabruen leizazulo ta Luzifer-en infernu bizia dala. Cb Eg II 168. Zeren gaizkiro bizi ziran ta eriotzak
pekatuan arrapatu zituen. Cb Eg III 319. Hamar, hogoi urthe eta gehiago bekhatutan eraman dituzkegunean. Lg
II 250. Zeren Giristinuetarik beretarik gehiaguak bizi baitira bekatian. CatLan 61. Ez duzu ikhusten, bekhatuan
egonez, bekhatua onhesten dela? Brtc 179. Helas horra beraz gloriakotz galduak hanbat obra, bekhatuan ez
bazine hain balios litezkenak! Ib. 173. Zorte bera dago enetzat, hek bezala bekhatuan bizitzen eta hiltzen banaiz.
Ib. 157. O zein den zorte tristea / Pentsa-zak maiz / Bekatuan bizitzea, / Salbatu nahi bahaiz. Monho 112.
(s. XIX) Berriz bekatuan ez erorteko kontu geiago iduki dezan bekatariak. Mg CC 146. Zelan geratuko da
pekatuban daguan arimia urte osuetako konfesinoe ta pekatuben nastiakaz? Mg CO 116. Poz onegatik libra
gagizuz gu]k[ iltetik bekatuan. Añ EL 1 220. Au da graziazko bizitzan iñoiz ere pekatuan erori gabe bizi izan
zeralako. Gco I 467. Gaizki bizi eta pekatuan ill bazerate, betiko infernua. Ib. 402. Sakramentu miragarri au
Santuentzat ipiñia dago, eta ez datorrela bekatuan dagoanik. AA I 439. Oetatik [aurrekoetatik] ez dezu alabaña
bekatuan sortua ta zikindua izatea beste gauzarik. AA III 263. Bekhatutan bizi banaiz, segur bezala da
bekhatutan hilen naizela. Dh 123. Zer estatutan hilen othe naiz? Jainkoaren grazian ala bekhatutan naizela
othe? Ib. 123. Mai Santu atara elduten dira umiak ta nausijak, [...], grazijaan dagozanak ta pekatuban
dagozanak. fB Ic I 53. Konfesinoia luzatutiak dakarren laugarren gatxa da, egin deizan obra on gustijak
pekatuban daguan artian bapere ez balijotia. Astar II 224. Penitentzia egin behar zela, baldin bekhatuan
erortzeko zori gaitza izan bazen. Jaur 124. Baldin behatzen daukunean, ikusten bagaitu bekhatuan, desordrean,
ez gaitu gehiago berearentzat hartzen ez ezagutzen. Ib. 371. Pekatuan zagoz? Ai zein biarra dozun Marijaren
bitartekotasuna pekatutik urteteko! Ur MarIl 7s. Pekatuan jausten bazara. Ib. 82. Bost erregeak il ziran; oien
artean, Israeltarrakin bekatuan zegoala, Fineesek il zuen neskatx lotsa galduko aren aita. Lard 105. Orditu ta bi
alabakin bekatuan erori zan. Ib. 21. Ai gizona, bekhatuan zaudena, orhoit bekizu oren bakhar bat segurik ez
duzula. Dv LEd 219. Zer izanen da bada nitaz, baldin azken-buruan bekhatutan aurkhitzen banauzu? Ib. 103.
Bekhatutan sartzean. Ib. 209. Jangoikoak ezkitzala utzi erortzera eztare konsentitzera pensamendu eta tentazio
gaixtoetan, zeineki demonioak prokuratzen beitu gu bekatuan eror giten. CatAe 36 (CatSal 37 bekatuan, CatR
37 bekatiuan). Erran nahi zian Gizuna bekhatian sorthü dela. CatS 98. Jauna, ni geiago pekatuan erori baño
len, ken idazu bizia. Bv AsL 125. Andik laster ostera pekatuan erori zan. Arr May 41. Gu, Birjina Maria ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
655