Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
begiyak irikiazitzeko eta eriotzera zijoan bekatu-leizetik libratzeko eresi bizi-biziarekin. Aran SIgn 70.
Ainbesterañokoa izan zan bekatuen damua. Zab Gabon 82. Il bearra guk danok daukagu / pekatuak ekarriya. PE
23. Ostu badezu ere / jostorratz-ontzia, / pekatuak berekiñ / du penitentzia. Urruz Urz 30. Huni aithortuz geroz /
egin bekhatua, / Urriki duenari / zaio barkhatua. Zby RIEV 1908, 609. Arren, o Ama maitia, begira gitzatzü
bekhatialat arraerortzetik. Ip Hil 171. Jainkoa gabe, ez daiteke senda bekatuak egin dion zauri izigarritik. Lap
152 (V 68). Frantses ala arrotz, jakintsunak hitz bereko dire: bekatu litakela eskuara gal ladin. HU Aurp 214.
(s. XX). Jaungoiko gure Jaunek barka detxagule guri geren bekatuek, guk agrabietu eta gaizki iten digutenai
barkatzen tiogun bezala. CatUlz 24. Pekatuari eta zaldiyen aragiyari bildur geiago ziyon, zezen Salamankino
bati baña. Iraola 34. Misionestek, aphezek bezala, urrikitzen denari baizik ez diote barkatzen, edo, bere
zorigaitzetan, bekhatua gordetzen duenari. Barb Sup 79. Elizak barkatu dezazke pekatu edo oben guziak, naiz
asko ta aundiak izan. Inza Azalp 108. Bere büriaren edo adiskide baten urrats gaxto batetarik edekiteko erraiten
den gezürra, [...], zer heinetan da bekatü? Const 20. Pekatuarekin Jaungoikoa mindu dezulako. ArgiDL 29.
Hildura eta "mortificación" hori egiten dute bere bekatuen barkamendua ardiesteko. Zub 77. Pekatuak aitortu
nai bada, bear denez, eta Done Eukari-ko baselizako apezarengana yo zinan. Or Mi 36. Geure erriari, geure
izaerari, geure izkuntza biguñoni maiterik agertzea, pekatu zala ia sinistarazita geunden. Ldi IL 133. Ori eztozu
pekatu. / Neskutz-usañez espanak / ezin daikezuz orbandu. Laux AB 66. Lehenbiziko bekatuek, nahi eta ez,
nahasten dute bekatorea. Lf Murtuts 4. Ipuinak argi erakusten du apez katolikoaren nagusitasuna pastorearen
aldera, azkenengo honek ez bezala lehengoak "humorearen zentzua" gordetzen baitaki bekatu kontuetan ere.
Mde Pr 76. Jaungoikoak [...] alkartu nai izan zitun noski, pekatu bat zala medio gorputz-gogoetan lorrez
zamaturik zeuden bi izaki errukarri aiek. Etxde JJ 243. Damurik bizienez asi yakon bere pekatuak esaten. Bilbao
IpuiB 80. Nik soldadoeri, konfesa arazitzea hasten dutenean, arnoa ematen diet. Batzutan, alegre nagoenean,
koinaka ematen diet. Badakit nire bekatua dela. Baina zer eginen dut? Arti Tobera 281. Ez zaitut kofesatuko...
Errana dautzut zure bekatuak barkatuak ditutzula. Larz Senper 52. Sasoi artako pekatu bakarra, bazirudian
seigarren agindukoa zala. NEtx LBB 30. Ez dugu espantu egiterik, ez bada gure bekatuez, horiek baitira gure
obra bakarra. Ardoy SFran 333. Kaltegarriak izaten dira / pekatuak da obenak, / pozen urrengo etortzen dira /
broma aben ondorenak. Uzt Noiz 101. Ardurenian erraten tuzte / bertzek egin bekatuak. Mattin 71. Jaunak
Moisi Zinai-n eman harri xabala behatu; / hartan bekatu agertzen dena gaur ere baita bekatu. Xa Odol 220.
(Como primer miembro de compuestos). Etzen berriz bekatu putzuan ondatu. Mb IArg I 247. Albait lenen
jagi nadin natzan bekatu-toki ezainetik. Añ EL 1 186. Bekhatu-oste izigarria. Dh 146. Bialduten ditube pekatu
ibilte nasaijeetara. fB Ic I 321. Bekatu-leizetik libratzeko. Aran SIgn 70. Guk guere pekatu-zorrak ordaindu. Itz
Azald 149. Gaztetxo zen, biotz oneko ere, bekatu kotsurik etzuen eta gure Jauna artu berri zen il zelarik. FIr 133.
Pekatu-arbolaren adarrak zigorgarri ditezke, eztut ukatzen, baiñan, sustraiak areago. Etxde JJ 196. Ark
ninderaman bekatu-legera, nere azbegietan bainedukan. "Me duceret in lege peccati". Or Aitork 194. Dantzalagunaren
pekatu-laguntzalle baldin bazera. MAtx Gazt 71. Pekatu-bedar ori / bedar il-gaitza da. Gand Elorri
176. Bost iturri, / odol gorri! / Jesus josita egarri, / gure pekatu mataza / nolabait aska baledi. NEtx LBB 278.
2. (Lar), pekatu (Lar). (Vb.). Pecar. Nork onen kontra pekatzen du? CatBurg 27 (en el ms. original de
Mendiburu pekatu egiten du). Ta orregatik ere txarro bat ur edatea baño errazago pekatzen du? Cb Eg II 125.
Jakiñ zazu [...] ezen pekatzen dezun guztian, berriz kruzifikatzen dezula zure kriadore erredenptore dibinoa.
ETZ 69. Ona emen non pekatzen duten sarritan baño ere geiagotan [...] juez indiskreto, ernaida mendestearekin
naspillatzen duten aiek. Izt D 157.
- HARAGIZKO BEKATU (SP (-kh-, Lar, Añ), BEKATU HARAGIZKO. Pecado carnal. "Haragizko bekatua"
SP. "Adulterar, iñoren emaztearekin aragizko bekatua egitea" Lar. "Lujuria, [...] aragizko bekatua" Añ (v. tbn.
la misma fórmula para "fornicación" y "obscenidad"). Tr. Sólo encontramos ejs. de bekatu haragizko, pekatu
aragizko en Moguel.
Haragizko bekhatua edo emakhoitasuna. Mat 26. Bonifazio martira denbora batez ibili zen emazte eder,
noble, aberats batekin galdua, eta haragizko bekhatuan barrena sarthua. Ax 221 (V 147). Eztagigula aragiazko
pekaturik. Cap 8. Gaixtoak dire, zeren azken buruan sartzen eta ephatzen dire haragizko bekhatuan, eta ebatsten
diote Iainkoari, emazteari eta senharrari zor zitzaien amudioa. SP Phil 288. Natüraren kontre egiten den
aragizko bekhatia. Bp I 57. Ez aragizko pekaturik egitea. Arz 23. Seigarrena, aragizko pekaturik ez egitea.
CatBurg 7. Horlako adiskidetasunak guziak dire gaiztoak, [...] zeren azken buruan ere haragizko bekhaturat
jotzen baitute. He Phil 288. Seigarrena, ez aragiazko pekaturik egitea. Arz 43. Aragizko bekatu baten zikinkeria.
Mb IArg I 128. Gurasoentzat etzuen begirunik ta errespetorik, eman zioen guziak aragizko bekatuari. Ub 14.
Ezkonduta zegoan emakumeak, bekatu aragizkoa egiten bazuan, amar urteko penitenzia komuniorik artu gabe.
Mg CC 153. Akusetan dira zelan egin edo konsentidu ditubezan eskuka zantarrak, akzinoe zikinak edo pekatu
aragizkuak, baña estaldu darue noskua dabeen ekandu dongaa. Mg CO 126. Kondenadurik geijenak eranzungo
leukee, aragijazko pekatuba gaitik. Astar II 141. Eztaigula aragizko / egin pekaturik, / seigarrenean Iaunak /
daukazku agindurik. Azc PB 23. Seigarren onek galerazten du / aragizko pekatua, / da jakiñian jarritzen gaitu /
nola dan debekatua. Uzt Sas 216.
- BEKATUAGO EGIN. Pecar más. Bekhatu egiten duzu halako iuramentuaren egiteaz, eta are bekhatuago
haren konplitzeaz. Ax 256 (V 171).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
654