Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
siempre bek(h)atu. Los vizcaínos usan p-, con excepciones como CatAnz, Nicolás de Zubia, Barrutia, y ya en el
s. XIX Añibarro, que emplea siempre bekatu; cf. tbn. bekatu en Lazarraga y en el dicc. de Landucci. Es de
señalar que en los textos vizcaínos antiguos se encuentra siempre bekatari. En la tradición guipuzcoana aparecen
ambas formas, aunque, p. ej., no encontramos bekatu en Cardaberaz, Guerrico ni Iturriaga y sólo en alguna
ocasión en Arrue y Beovide; por el contrario, Ubillos, Aguirre de Asteasu y Lardizabal sólo emplean bekatu.
Desde finales del siglo XIX, salvo alguna contada excepción (p. ej. en Or Aitork), se generaliza en este dialecto
el uso de la forma con p- inicial.
En Gç 105 y 140 aparece pekhatu, errata de la ed. de 1983 (en la primera, 195 y 291, bekhatu).
1. Pecado. "Pecado, bekatua" Lcc. "Perdón de pecado, bekatuan barkaitea" Ib. "Bekhaturako jaidura,
l'inclination au péché" Dv. "Transgression de la loi divine" Lrq. v. hoben; huts. Tr. Gral. en todas las épocas
y dialectos. En el s. XX, su uso disminuye ligeramente al Sur en beneficio de hoben, que suelen preferir los más
puristas (aunque cf. pekatu en, p. ej., Kirikiño (Ab I 28), KIkV (12), KIkG (40) o Lauaxeta).
Bizkaitikan bere, akonpañatzen debe / Bretoe gaiztoen bekatuak kastigatzen. (Cantar de Bretaña). ConTAV
5.1.1. Bekatuen barkaziona. (Areso, c. 1591). FLV 1990, 206. Orhit adi nola duian egin anhitz bekhatu, / Heien
kausaz merexitu anhitzetan hondatu. E 31s. O iaun hona, gogo dizit oren present honetan / goardatzeko
bekhaturik bizi nizan artian. Ib. 41. Guk berzer gureganako faltak barkhatzen drauztegun bezala, nahi
drauzkiguan gure bekhatu guziak barkhatu. Lç ABC A 7v. Fedeak enjendratu behar du gutan gure bekhatuezko
dolu penitenziatako bat. Ib. I 1v. Huna Iainkoaren Bildotsa, munduaren bekhatuak khenzen dituena. Lç Adv **
4v. Bekhatu eta blasfemio guzia barkhaturen zaie gizoeni. Lç Mt 12, 31 (He, TB, Ur, Dv, Ip, Echn, SalabBN,
Samper, Hual, Leon, IBk, IBe bek(h)atu, Ur (V), Or, Ker pekatu; Ol ogen, Arriand oben). Parkatu egiguzuz gure
pekatuak. Bet 4. Bekatuen urrikireki, / zar[r]ezkio guztiak (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20. Sinistatzen dut [...]
pekatu guzien parkamentuan. (1614). Ib. 3.2.11. Bildu dut bekhatua bekhatuaren gaiñera, eta lehen egin
nituenak egungoez berretu ditut. Mat 314s. Barka drazkigun geuren bekatu guziak. Ber Trat 126r. Neure odol
baliosaz libratu gathetarik, / Bekhatu higuñen kausaz askotan lothutarik. EZ Man I 86. Purgatorioan bada ezta
sartzen berzerik / Baizen bekhatuetarik munduan xahuturik. Ib. 116. Emaztetako bekhatua izurriaren pare da,.
Ax 398 (V 260). Bekhatuez barkhamendu erdiesteko, egin behar da penitenzia. Ib. 196 (V 132). Bekhatutik
ilkitzeko. Ib. 81 (V 55). Nox obligeetan dabee pekatuen bean. Cap 68. Gu erredimidu eta libreetako pekaturean.
VJ 6. Gorputz hautskor hori darabillaguino, ezin gaudezke bekhatu gabe. SP Imit I 22, 5. Kita bekhatua beraz, /
Ez ifernuratzeko. Arg DevB 17. Ene bekhatu lizunak. Gç 177. Zeren lehen gizona egin baitzen bizitzeko, eta
bekhatiala eroriz, hilzera kondenatü baita. Bp II 128. Elexari bakarrik itxi eutsazala erremedioak bekatuak
parkaetarako. (Nicolás de Zubia). ConTAV 5.2.11, 153.
(s. XVIII) Nola bekhatua dela kausa, lehenago bat baizen etzen hitzkuntza nahasi zen. ES 391. Zerren
pekatua mediante merezitzen dituan. OA 143. Parkatuko deustazuzala neure pekatuak. Arz 63. Gorputz herbal
hau dakarkeguiño, eziñ gaitezke bekhatu gabe. Ch I 22, 5. Erdexten da bekatu guzien barkazioa eta zerua.
SermAN 6v. Emaiten deustazula neure pekatuen garbaia. Urqz 4. Nola libratuko litzateke pekaturik? Iraz 63.
Bere pekatuak aitortzeko. Lar SAgust 7. Egiozu beraz ihes bekatuko okasioneari. He Gudu 110. Bere egitatiak
beste bati emaiten beitü bekhatiala erorteko okasionia. Mst III 36, 2n. Desegingo ditu Xaun onen geraziak /
Bekatu oraingaño egiñiko gustiak. Acto 378. Bada Zuk diozu, pekatariak edozeñ orduz, bere pekatuen damua
duenean, oriezaz geiago akordatuko etzerala. Cb Eg II 39. Ilóro in bear lizakéna dá konfesátzea bere bekátuak
ta komekátzea. LE Prog 106. Anbeste ingratitude, anbeste maldade, anbeste ofensa, anbeste pekatu. ETZ 69.
Zonbat maneraz kometi daiteke lohikeriazko bekatia? CatLan 93. Utziko dut bekhatua, eta itzuliko naiz zure
ganat ene bihotz guziaz. Brtc 247. Konfesariak eman behar dio absolbizioa eta barkazioa, [...], baldin baderitza
bekatuak egiñaz damutua arkitzen dala bekataria. Ub 210. Bekatua, mustro lazgarri, / Gure arimen etsaia.
Monho 108.
(s. XIX). Emakume ezkondu bekatu loian erorten dana. Mg CC 152. Badira bai korputzeko bekatu osoetan
erorita ere esaten dienak konfesoreari bere borondatearen kontra izan zala. Ib. 111. Iges egizu pekatuti sugiaren
arpegiti legez. Mg CO 156. Ezta parketan bekatua, ezpada biurtuten gauza ostua. Añ EL 1 137. Utzi ezazu
bekatarie / Len baño len bekatue. Añ CatAN 2. Akabatu ditezela pekatuak, eta Jaungoikoaren borondatea
bakarrik egin dedilla mundu guzian. Gco I 415. Eziñ serbi ditzakezula bi nagusi, bekatua ta Jaungoikoa. AA III
450. Presta zaite bada zu ondo, utzi itzatzu bekatuaren bideak, eta ar itzatzu ongi bizitzeko neurriak. Ib. 530.
Jainkoaren bildots, munduko bekhatuak khentzen ditutzuna, entzun gaitzatzu Jesus. Dh 80. Oh, ze pekatu kasta
txaarrekua dan eskandaluko pekatuba! fB Ic I 91. Sarri juramentu egiten dabena, ezta pekatu baga egongo.
Astar II 59. Bestorduz parkatu bekatia. AstLas 53. Utzi zazu bekatorea / lehen baino lehen bekatua. CatLuz 2.
Pharkamentü Jauna, bekhatü ezagützen dütüdanez eta eztütüdanez. UskLiB 101. Pekatuak esaten / bakoitza
dijoa. It Fab 51. Hau bekhatura behartu zuelakotz. Gy 231. Barrunen ere garbia izan bear da, eta bekatu
ezkutukorik ere ez egin. Lard 380. Zure eskuiko eskuak bekatura bazaramazki, ebaki ezazu. Ib. 380s. Bainan ni
bekhatu lohietan bi begietaraino sarthurik, [...], nere lehia tzarren asetzen ibili izatu naiz. Dv LEd 269.
Aberekeria zen gathazkan adimenduarekin, gorphutza arimekin, bekhatua berthutekin. Hb Egia 91. Denbora
iraganaz bezala, oraikoaz ere arranguretan da; gogoetak, hitzak, obrak, oro bekhatu zaizko. Laph 43.
Jangoikoak parka dazaizkula gure bekatuak. CatSal 37 (CatR 37 bekatiuak, CatAe 36 bekatuak). Animako
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
653