Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
navarros como Lizarraga y en un ejemplo de Udarregi (barnan), además de en autores cultos del s. XX. En
DFrec hay 44 ejs., 30 de ellos meridionales.
I (Posposición). v. barruna, zehar, gaindi. Tr. Usado por autores septentrionales (no suletinos) y algún
navarro como Lizarraga, en el s. XX se extiende a autores guipuzcoanos y vizcaínos. Aparece con mayor
frecuencia precedido de inesivo, aunque tbn. se encuentra tras ablativo, absoluto, genitivo o dativo.
1. (Tras ines. o adv. de lugar). En el interior de. "Abscondere in terram, lurrean barna gordetzea" Urt I 43.
"Abscondere in latebras, zillhoan barna gordétzea" Ib. 43. Mirail bat nik ahal banu hala luien donoa, / neure
gogoa nerakutson sekretuki han barna, / Han berian nik nakusen harena ere nigana, / hutsik ezin egin nezan
behin ere hargana. E 143s. Eta Iesus Kristen gorputzean eta odolean komunikatzekotz, ogian eta mahatsarnoan
barna, haren gorputza eta odola bilhatu behar ditugu? Lç ABC I 1v. Eztugu imajinatu behar [sakramendu]
hetan barna dagoela zerbait grazia gorderik. Lç Ins F 1v. Eta gorputza harturik Iosephek mihise xuri batetan
barna ezar zezan. Lç Mt 27, 59. Eta arrasaturen auté hi, eta hire haur hitan barna diradenak. Lç Lc 19, 44 (TB
hire barnean, Oteiza, IBk, IBe zure barruan, Brunet zure barrenen). Gero ikhus nezan aingeru bat iguzkian
barna zegoela. Lç Apoc 19, 17. Nahi baduzu muillatu Luarcan barna. INav 13. Jesus, ene ariman barna /
Aldare bat egidazu / Eta hostia sakratua / Han pausa diezadazu. Gç 116. Zatozte heia huntara, / Arrokan barna
hemen den / Jainkoa adoratzera. Ib. 78. Dilubio handi bat egiñ / Eta han barna hondatu. Ib. 182. Har ezazue
idiaren behasun bat eta hartan barna emozue bi untsa sofre lore. Mong 592. On zitakela zenbait berdura
emaitia barrukietan barna sugerik edo berze alimale lizunik han egon ez dadin. Ib. 594. Gillen, elhe hoiek erran
tienian, / Bere Marroaren ohizpena / Ezarririk bihotzian barna, / Arres orori da mintzatzen. Arch Fab
137. Bizkitartean, erran dudanean ongarria azpira eman behar dela, ez dut erran ehortzi behar dela lurrean
barna. Dv Lab 143. Haurrer kentzea baino duten zoriona, / Ehun aldiz hobe duk (sinetsak, gizona!) / ehorztea
bizirik itsasoan barna! Ox 179. Aita zenak hiltzean / utzi orroipena / Goxoki sartua dut / bihotzean
barna. Etcham 70. Gogoan barna ezar detzagun San Agostinen hitz hok. Zerb IxtS 115.
(Tras sust. en caso absoluto). Oldozkor jarri nintzan idoro gurarik... / Bijotzari: --Badakik Urtzi jauna non
dan? / --Ixatez ludi barna, maitez gixon baitan. "Por esencia dentro de la creación". Laux BBa 100.
(Tras gen.). Ementxe gatorkixuz jakintzaren egarriz. / Ametsik ezkenduban legorretan egiten, / Uraren
barna baña goiak doguz ikusten. "Ahora vemos en el seno del agua el reflejo del cielo". Laux BBa 138.
(AN-gip-5vill, B; H). Ref.: Izeta BHizt2; Gte Erd 40. (Tras ines. o adv. de lugar). A través de, a lo largo de
(tbn. con sdo. temporal). "Iragan ziren ereintzetan barna, ils passerent à travers les champs ensemencés" H. "A
través de. Elizondoko karriketan barna ibiliek gara" Izeta BHizt2. "Or barna ibili naiz" Ib. "Mendian barna joan
zen (AN-gip, B), mendi oietan barna (AN-5vill)" Gte Erd 40. "An barna joan zen (AN-gip-5vill., B)" Ib. 40.
Baiñan abisatzen zaitut Oporportuko puntatik nor noroestean barna badirela bi baxa itsu. INav 127. Irazi
duzuenian, balia zaitezte hortaz goizetan eta arratsaldetan, sudurretan barna emaiteko [erremedio] hori. Mong
587s. Hirur edo laur erhi ondarzian [= 'rectum'] barna gero pasaia zazue, idia haize hanitx egin dezaken
arteraino. Ib. 591. Bere bidea laburzea gatik Elizetan barna pasatzen direnak, plaza publika batean pasa
laitezken bezala. CatLav 200 (V 102). Eta balute fede gehiago, gai litezkela mendiak errotarik atherarik, iragan
eraztekotzat itsasoan barna. Lg II 170. Petrik egorri zuen san Mark Ejiptoan barna hedatzerat Jesu-Kristoren
ezagutza. Ib. 87.
(s. XIX) Bihotz guzia khirestasunez betherik Jainkoari maiz eta nigar saminekin barkhamendu eskatzeko
artha, othoitz khartsuak eta hainitz, gabean barna zirautenak. Dh 130. Ikhara bedi eta ihes dohala gau
eternaleko lezetan barna. JesBih 459s. Haren ametsa da, Xina konbertitu ondoan, Tartarian barna, Ziberiako
elhurretan barna, Rusian barna, Alemanian barna, guzietan Jainkoaren hitza predikatuz, Pariserat ethortzea.
Laph 228. Orduan bere ezpatari behatuko zion eta gaizki erraileari gerruntzetan barna gogotik sarthuko zion.
Ib. 22. Eskuin hartu zuenean pilota-plazaren erdian barna, ikhusi nuen berehala zer xede zuken. Elzb PAd 31.
Ba, segurki balio dik Xuberoan eta Nafarro beherean barna famarik handiena izateak, herrian berean doi-doia
ezagutua izatekotz? Ib. 9. Ekhialdean barna, Frantsesen izena, / Bethi da gehienik aiphatua dena. Zby RIEV
1908, 607. Haurra hartuz Amarekin, / Tristerik Herodesi, / Josep, Esiptoan barna / Juan zinaizkon ihesi. Ib.
411. Hala-hala mende hunen kutsua gure mendietan barna sarthu da.Arb Igand 49. Joan zen beraz, bere ahaide
eta adixkideak nigarretan utzirik, joan zen bere lagunekin, itsaso beltzean barna. HU Aurp 50s.
(s. XX) Goiz osoa hala eman nuen hatsa galdu artio errebide handian barna, ustez eta zerbeit parada
atzemanen nuela. StPierre 18. Misionest bat, dena zaina, dena bihotz, Indianoen ondotik ibilia Kolonbiako oihan
izigarrietan barna, Aita Rochereau. Ib. 35. Anartean, haur ttipi batzuek ikusirik baginela han bizpalau Frantses,
lasterka airian barna abiatu ziren berriaren hedatzeko. Ib. 21. "Karloman" bera nigar eginez / Frantzian barna
da sartu, / Iloba "Rolan" hil dakotela / baita bidean ohartu. Ox 161. Itsasoko zabaldietan barna, ikusi diat
Melindaren aginterria. Or Mi 94. Buru goritik basoaren barnera sartzen ditun kristalean barna. Ib. 25. Orduan
gindezke gai eskuararen aberastasuna negurtzeko eta aren barneko erraietan barna ilunpetan ez ibiltzeko. FIr
165. Gogo satsua, berriz, iñorengandik irtendakoan, etzetan barna ibilli dabil atseden billa, ta ez du iristen. Ol
Mt 12, 43 (IBe -n barna; He toki agor batzu barna). Leihotik bazterrari so nindagon, ene zigarretaren kheaz
ahogozo, eta gogoa han-harat goiti, lanhoetan barna. JE Ber 93. Diote, hurbileko aurkintze hoberenak hustu
ondoan, Baigura-mendiko erraietan barna zilatzen ari direla orai. Ib. 8. Eta gero, frun, frun, frun, hedoietan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
65