Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Etxeberrik berak ere, maizegi darabilte ahotan bekaiztien eztena, hori guziori topos hutsetan geldi dadin. MEIG
IV 119.
(Con compl. en instr.). Lagünaren graziez bekaizti izaitia. CatLan 118. Dohatsua hura, bekhaizti niz haren
zorionaz. Prop 1884, 169. Bazkari onaren ondotik, eta musikan, eta arrosa lilizko uhar goxoa gainera hartuz
baizik ezin bazitazken joka gure arbasoak, ez niz den gutienik hetaz bekaizti. JE Bur 93s. Orotan bekaizti dire
gure Eskuara ederraz. Barb Sup VII. Gure amodioaz bekaizti direneri ez dik kasurik egin behar. JEtchep 65. Eta
zitak üdüritzen / herri dela berhezia, / Bere izatiaz dena / bethi danik bekhaixtia. 'Jaloux de sa personnalité'.
Casve SGrazi 126. Bekaizti zituen [Josep-ek] anaiak, bainan aitak gogoan zaukan gauza hori. Bibl Gen 37, 11
(Ker ikusi-eziña eutsoen).
(Con compl. en dat.). Ez ginintzeien hargatik bekaizti. JE Bur 96. Eta medikuari berari zeren gatik ginuke
aihertzeko? Zendako litzaizkioke lagunak bekaizti? JE Ber 88. Musika ere berak egiten badaki, eta hortan
bekaizti nitzaio, Xuberoako "izarra" den horri. Xa Odol 51.
Con compl. en gen.). "Ez naiz iñoren bekaizti (B)" A Apend. Sardiant hori zure gradoaren bekaizti dela!
JEtchep 91.
2. "Enojoso, enoiutia, aserretia, bekaiztia, kejatia. Item. enoiutsua, aserretsua" Lar.
3. (Arch VocFab, VocCB; -kh- Arch VocGr, H), bekaisti (-kh- H). Avariento. "Bekhaizti, avare" Arch VocGr.
"En el dial. sul. se ve trad. comúnmente por 'avaro'" VocCB. "Avare, chiche, qui est regardant. v. zekhena,
zikhoitza" H. "Avare [...], bekhaixti" Lh Eusk 1919-1920 (II), 80. Gizon bekhaiztiak / Gogoan zuen izan /
Oilloak sabelian / Urhe zenda zonbait zuela. Arch Fab 175. Zure iduriala nortaz niz minzatzen, / Arrathoin
bekaiztiaz baniz aiphatzen? Ib. 213.
bekaixti (-kh- S-saug ap. Lh; H). "(Fig.) (noix) qui donne difficilement son contenu ou (pêche) son noyau" H.
"Pheska bekhaixtia, pêche mâle" Ib.
4. Ingrato. Haren ungi egin guzien despit, ez dut harenzat izatu bihotz bekhaisti bat baizen. Mih 112.
Zoatza, bekaiztia zia. / Sekulan ene aztaparriala, / Othoi, erort etzitiela. "Vous êtes une ingrate". Arch Fab 145.
5. Suspicaz, desconfiado. "(BN) soupçonneux" Dv.
- BEKAIZTIZ. De envidia, con envidia. v. BEKAITZEZ. Aziendek behar dute tokia nasai, ez dezaten
elkharri minik egin, eta ez ditezen ithoka jaten hari, bata bertzearen bekhaiztiz. Dv Lab 217s. Ah! zer pafadak
arthiki beharrak dituen, sarri, bere adixkideak bekhaiztiz kirrikan daudelarik! Barb Sup 65.
(Bekaiztiaz). Cain, Adamen seme batek, bekhaiztiaz hil zuen bere anaia, Abel Justua. CatJauf 23.
bekaiztia. Envidia. Izpiritu gaxto hark ezin ikhus gitzake, bekhaiztiaz bethe gabe, bere hutsaz galdu duen
onthasun batetarat heldu nahi garela. "Jaloux de voir". Birjin 70. Erresumin ta bekhaiztia ezin gehiagoan
sarthu zen. Ib. 380.
bekaiztiar. "Bekhaiztiar, jaloux, jalouse" Arch VocGr. "(Hb), jaloux" Lh. Oi, nere Jainkoa, neskatxa haren
dohatsua!, oi, hala haren izan moldearen bainaiz bekhaiztiar! "Que j'envie son sort". Birjin 117.
bekaiztikeria. "Bekaiztikeri, bekaiztasun, envidia" VocB.
bekaiztiki (B ap. A; VocB, -kh- Dv). "D'une manière jalouse" Dv. "Envidiosamente" VocB y A.
bekaiztitasun. "Bekhaiztitasun, caractère envieux, jaloux" Dv.
bekaiztitu (Dv), bekaixtitu (Casve). "Bekhaiztitu, devenir envieux, jaloux; soupçonneux" Dv. "Envier" Casve.
Debrua bekhaiztiturik, altxarazi daroku inphiztu ikharagarri bat. Prop 1893, 95. Zorigaitzez debrua
bekhaiztitu zitzaukun zeren ginduen erregea gure alde. Prop 1889, 67. Aritz ederran jiran ibiltzen / ziran
agurtzen uxuak / tellatupetik egan jetxirik / jostatu nairik gaxuak / beren begira egon zitezen / bekaitztiturik
auzuak. Ezale 1897, 327.
bekaizto. "Enojosamente" Lar.
bekaiztu (Dv). Tr. Propio de la tradición septentrional (tbn. aparece en Echenique). Desde finales del s. XVIII
lo emplean algunos autores meridionales. 1. Sospechar, ponerse suspicaz. "(BN), concevoir des soupçons" Dv.
"Herri guzia bekhaizten hasia da gu maixko elkarrekin ikhusteaz (BN), tout le village commence à concevoir des
soupçons en nous voyant assez souvent ensemble" Ib. Amorioak, othoi, parti gitezen; / jendiak diradela hasi
bekhaitzen. E 197.
2. (G-to ap. A; SP (-tzt-), Lar, VocS, VocCB; -kh- H). Enfadarse, enojarse. "Bekaitztea, regarder de mauvais
œil" SP. "(Tener) aversión, aversar, bekaiztu", "enojar", "indignar(se)" Lar. "Offenser" VocS. "Mirar con malos
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
645